Bài học về tin giả trong năm 2020: Hậu quả đưa tin từ "nguồn người nổi tiếng"

Sức ảnh hưởng của người nổi tiếng tăng theo cấp số nhân trong thời đại số

Những người nổi tiếng từng là ca sĩ, diễn viên và vận động viên, công chúng dường như chỉ biết đến họ qua một chiếc hộp đen trắng nhỏ gọi là tivi. Tuy nhiên, quyền truy cập miễn phí và không giới hạn của mạng xã hội đã xóa bỏ khoảng cách giữa người nổi tiếng và người hâm mộ, cho phép tương tác xã hội chỉ bằng một nút bấm.

Với nội dung trực quan hấp dẫn và những câu viết được trau chuốt cẩn thận, những người nổi tiếng có thể thu hút lượng lớn người theo dõi trên toàn cầu, luôn háo hức muốn biết mọi hành động và suy nghĩ tiếp theo của họ, bằng cách sử dụng các nền tảng mới để nói chuyện với người hâm mộ. Ca sỹ người Mỹ Madonna có 15,6 triệu người theo dõi trên Instagram, hay những siêu sao mới chớm nở cũng đã có lượng fan khổng lồ, đó là trường hợp Charli d'Amelio, 16 tuổi, một người có ảnh hưởng trên TikTok, gần đây đã trở thành nhà sáng tạo đầu tiên của nền tảng đạt tới 100 triệu người theo dõi.

Tuynhiên,nhữngngườinổitiếngvànhữngngườicóảnhhưởngphảinhậnthứcđượctráchnhiệmcủahọkhihọcóthểchiasẻthôngtinsailệchđếnhàngtriệungườihâmmộnhanhchóngđếnthếnào.Thiệthạicóthểtrởnêntrầmtrọnghơnnữakhicáctrangbáo,phươngtiệntruyềnthông"copy"cáctuyênbốgâyhiểulầmđóđể"câuview".Bấtkểhọcócốýlantruyềnthôngtinsailệchhaykhông,trongtrườnghợpnày,nhữngngườinổitiếngđềuđồnglõagâyratìnhtrạngrốiloạnthôngtin.

Năm 2020 chứng kiến hiểm họa người nổi tiếng lan truyền tin giả

 Năm 2020 này đã cho thấy vai trò của những người nổi tiếng trong việc khuếch đại thông tin sai lệch. Vào tháng 1, ca sĩ Rihanna, người có gần 100 triệu người theo dõi, đã chia sẻ một hình ảnh gây hiểu lầm về đám cháy rừng ở Úc trên Twitter. Vào tháng 4, nam diễn viên Woody Harrelson đã chia sẻ "tác động tiêu cực của 5G" với hai triệu người theo dõi trên Instagram của anh ấy. Vàvào tháng 7, rapper Kanye West nói với tạp chí Forbes (Mỹ) rằng anh ấy tin rằng một loại vắc-xin coronavirus có thể "đưa những con chip vào bên trong chúng ta". West có hơn bốn triệu người theo dõi trên Instagram. Thách thức hơn nữa là những thông tin sai lệch đó được lan truyền qua chính những người nổi tiếng. Bởi vì, một người nổi tiếng đăng tin đồn hoặc tin giả sẽ có thể trở thành một câu chuyện thời sự, khiến nhiều người tiếp xúc với tin giả đó hơn, như chúng ta đã thấy khi Harrelson và các bài đăng của những người nổi tiếng khác về 5G đã lật tẩy một âm mưu ngoài lề. Những tin đồn vô căn cứ về 5G đã dẫn đến tác hại trong thế giới thực, cột điện thoại đã bị đốt cháy ở Anh.

Đây không chỉ là một hiện tượng của phương Tây. Tại Ấn Độ, ngôi sao điện ảnh Bollywood, Amitabh Bachchan đã nổi tiếng về việc lan truyền thông tin sai lệch và gây hiểu lầm trên mạng, tuyên bố vỗ tay có thể "phá hủy virus". Dòng tweet trên được hàng trăm người trong số 44,8 triệu người theo dõi của Bachchan chia sẻ. Trong khi đó, tại Úc, đầu bếp nổi tiếng Pete Evans đã quảng bá rất nhiều thuyết âm mưu cho hàng triệu người theo dõi của mình, chẳng hạn như "những nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe" của 5G. Những tuyên bố sai lầm tương tự về 5G cũng đã được chia sẻ trên toàn thế giới, chẳng hạn như ở Vương quốc Anh và Philippines. Nhiều hãng truyền thông, bao gồm 7News và Daily Mail, đã đăng tải lại những tuyên bố vô căn cứ đó trong bài báo của họ, vô tình củng cố chúng, dù sau đó Evans đã đối mặt với hậu quả là các thương hiệu và nhà xuất bản "nghỉ chơi" với anh ta.

Mối liên hệ tình cảm mạnh mẽ của người hâm mộ với thần tượng và anh hùng của họ có nghĩa là họ thường có khuynh hướng tin tưởng vào thần tượng, tin tưởng vào thông điệp thần tượng đưa ra. Sự tin tưởng này khiến người hâm mộ thất vọng khi đối mặt với những thông tin sai lệch và tin giả đó được lan truyền bởi chính những người nổi tiếng và những người có ảnh hưởng.

Kate Starbird, một giáo sư tại Đại học Washington, nói rằng người hâm mộ đã tham gia vào "dòng chảy lan truyền thông tin sai lệch" bởi vì họ được những người có ảnh hưởng "truyền cảm hứng" để tự nguyện tạo và mở rộng những câu chuyện tương tự, sai lệch và mang tính thuyết âm mưu. Sự nguy hiểm trong mối quan hệ của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng và người hâm mộ càng được nhấn mạnh bởi các chính sách đôi khi gây nhầm lẫn, trong khi đó báo chí, phương tiện truyền thông lại đưa tin không nhất quán. Theo cả Facebook và Twitter, họ đã cấp huy hiệu "chính chủ" cho các tài khoản nổi tiếng, tất nhiên là sau quá trình xác minh, song những tài khoản này hầu như không hư hại gì khi họ chia sẻ thông tin kiểu lan truyền, đồn thổi và đặc biệt là tin giả. Ngoài ra, Facebook còn có chính sách miễn trừ với các chính trị gia trong chương trình xác thực bên thứ ba (Third-Party Fact- Checking Program), vì vậy mọi thông tin sai lệch mà những nhà chính trị này chia sẻ thường vẫn tồn tại trực tuyến.

Hoạt động của nhà báo trên Facebook

Bêncạnhđó,năm2020cũngchứngkiếnsựgiatăngliêntụccủa"các nhàbáonổitiếng",tứclànhữngngườiđưatinvàbìnhluậnviênđãtạođượclượngngườitheodõiđángkểvìhọcóxuhướnggiậtgânhóathôngtincủamìnhvàdườngnhưkhôngbịràngvàocácnguyêntắcnhưkhihọviếtbàitrênbáochí,nghĩalàphảiđưatincânbằng,côngbằngvàthựctế.Vídụ,ngườidẫntintứcẤnĐộArnabGoswamiđãđưatingiậtgânvàquảngbáthôngtinthùđịchvàcácthuyếtâmmưu - buộc tội sai các thành viên của một nhóm truyền giáo Hồi giáo truyền bá COVID-19. Ở Úc, các nhà bình luận như Peta Credlin và Alan Jones của hãng tin Sky News thường bị hiểu nhầm là nhà báo, quan điểm của họ bị mọi người hiểu nhầm thành sự thật, trong khi đó chỉ là "quan điểm", là "cách nghĩ" của họ, các nhà bình luận.

Tươngtự,tạiHồngKông,cácnhàbìnhluậnnhưLeeYeevàChipTsao,cùngvớicácthànhviêncủapheủnghộdânchủ,đãlêntiếngủnghộTổngthốngMỹDonaldTrumpvềđườnglốicứngrắn củaôngđốivớiĐảng Cộng sảnTrungQuốc.Cácýkiếntừhọđượccoilàđạidiệnchoquanđiểmcủatòasoạnbáonơihọlàmviệc.

Nhữngngườinổitiếngvàcátínhtrựctuyếncủahọcóảnhhưởngquálớntrênmạngxãhội,nhưngnăm2020đãchothấyhọlàmộtnhântốquantrọngtronghệsinhtháithôngtinsailệch.Quymôkhángiảtrựctiếpcủahọtrêncácnềntảng,kếthợpvớiviệcmộtsốtrangtin,tờbáovộivãđưatintheo"nguồnngườinổitiếng"đãkhiếnthôngtinsailệch,tingiảbịchiasẻ,lantruyềnvớitốcđộkhủngkhiếp,khiếnnhữngngườinổitiếngnàytrởthànhnhữngngườichơinguyhiểmkhichiasẻthôngtinsailệchhoặcgâyhiểulầm.

Vào năm 2021, báo chí và mạng xã hội, người dùng mạng xã hội như mỗi cá nhân chúng ta hãy tránh cung cấp thông tin không chính xác và tin giả. Các nhà quản lý cũng cần lưu ý đến thông tin phát sóng của những người có ảnh hưởng và người nổi tiếng, đặc biệt là những người tiếp tục phạm sai lầm.

Nguồn tham khảo

https://mashable.com

https://firstdraftnews.org