Làm gì để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái nông nghiệp số tại Việt Nam?

Thay đổi phương thức phát triển nông nghiệp

Những năm gần đây, ngành nông nghiệp quan tâm nhiều hơn đến các giải pháp chuyển đổi số. Ứng dụng khoa học - công nghệ có thể bắt gặp trong hầu hết lĩnh vực, điển hình là trong các trang trại chăn nuôi quy mô lớn của Tập đoàn TH True Milk hay Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk). Tại các nông trang chăn nuôi bò sữa của hai đơn vị này, công nghệ IOT (ứng dụng internet vạn vật), Blockchain (công nghệ chuỗi khối), công nghệ sinh học được áp dụng rộng rãi.

Trong trồng trọt, cùng với công nghệ IOT, Big Data (dữ liệu lớn) cũng bắt đầu được ứng dụng thông qua các sản phẩm công nghệ số, như phần mềm cho phép phân tích các dữ liệu về môi trường, loại cây và giai đoạn sinh trưởng của cây. Người tiêu dùng có thể truy xuất và theo dõi các thông số này theo thời gian thực…

Ứng dụng công nghệ DND mã mạch cũng đang từng bước được sử dụng trong quản lý giống lâm nghiệp và lâm sản. Với công nghệ GIS và ảnh viễn thám, cơ quan quản lý các bộ ngành cũng dễ dàng xây dựng được các phần mềm phát hiện sớm và cảnh báo cháy rừng từ ảnh vệ tinh, phần mềm giám sát, cũng như phát hiện sớm suy thoái rừng...

Trong thủy sản, chuyển đổi số cũng diễn ra khá mạnh mẽ. Đơn cử như việc sử dụng thiết bị dò cá sử dụng sóng siêu âm, máy đo dòng chảy, điện thoại vệ tinh; máy thu lưới vây; hệ thống thu - thả lưới chụp. Đặc biệt, công nghệ GIS và hệ thống định vị toàn cầu (GPS) giúp quản lý đội tàu khai thác hải sản xa bờ.

Hiện, ứng dụng công nghệ sinh học cũng được sử dụng rộng rãi trong chọn lọc, lai tạo các giống thủy sản có năng suất, chất lượng cao, có khả năng kháng bệnh, chịu đựng tốt với môi trường. Công nghệ nuôi thủy sản tuần hoàn (RAS), công nghệ biofloc, công nghệ nano, công nghệ nuôi lồng trên biển, công nghệ nuôi cá nước lạnh cũng đang ngày một trở nên phổ biến hơn.

Thủy sản cũng là lĩnh vực nông nghiệp đầu tiên ghi nhận sự xuất hiện của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), nhằm phân tích các dữ liệu về chất lượng nước; quản lý thức ăn và sức khỏe của tôm nuôi. Công nghệ tự động hóa đã được áp dụng khá rộng rãi trong khâu chế biến thủy sản từ phân loại, cơ chế, chế biến, đến đóng gói, gắn nhãn mác..., giúp giảm chi phí sản xuất, bảo đảm chất lượng sản phẩm thủy sản...

“Thang thuốc” hiệu quả cho nông nghiệp

Thực tiễn cho thấy những thành công của nông nghiệp gần đây cũng có nhiều đóng góp từ việc triển khai hệ thống giải pháp phát triển khoa học công nghệ tận dụng thành tựu của nền công nghiệp 4.0. Ở đó, chuyển đổi số trong nông nghiệp là một giải pháp tổng thể góp phần nâng cao hiệu quả toàn ngành, tạo đột phá trong phát triển nhanh, bền vững, nâng cao giá trị gia tăng, hiệu quả.

Tổng Thư ký Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam Nguyễn Đức Tùng cho rằng, chuyển đổi số được xem là “thang thuốc” hiệu quả cho nông nghiệp Việt Nam. Việc xây dựng hệ thống dữ liệu số nông nghiệp cho phép lưu trữ, quản lý dữ liệu của nông nghiệp Việt Nam, kết hợp với ứng dụng hiển thị thông tin dữ liệu đó trên GIS một cách sinh động, trực quan là rất cần thiết.

Hệ thống bản đồ nông nghiệp số Việt Nam sẽ đáp ứng được mục tiêu quản lý, cập nhật liên tục dữ liệu về thổ nhưỡng, thủy văn, nông sản, lâm sản, thủy sản tại tất cả các tỉnh, thành trên toàn quốc. Qua đó, giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước có đủ dữ liệu, số liệu cập nhật để hoạch định chiến lược, sách lược vĩ mô (gồm hoạch định tìm kiếm thị trường, hoạch định chính sách quản lý, hoạch định vùng cây trồng...).

Ở khía cạnh liên quan, Bộ NN&PTNT cho rằng, hệ thống dữ liệu số trong nông nghiệp cũng sẽ giúp kết nối giữa bên mua và bên bán, mở rộng thị trường đầu ra, nâng cao giá trị sản phẩm. Các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp có thông tin khách quan, cập nhật, đầy đủ để hoạch định chiến lược, kế hoạch kinh doanh.

Từng bước hình thành hệ sinh thái nông nghiệp số

Kế hoạch chuyển đổi số của Bộ NN&PTNT đặt ra mục tiêu phát triển kinh tế số trong nông nghiệp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp, người dân tham gia các hoạt động trong nông nghiệp tăng cường ứng dụng công nghệ số vào quy trình sản xuất, cung cấp dịch vụ nông nghiệp. Quản lý, giám sát nguồn gốc; tưng bước hình thành hệ sinh thái nông nghiệp số.

Bộ NNPTNT đặt ra mục tiêu 80% cơ sở dữ liệu về nông nghiệp được xây dựng, cập nhật trên nền tảng dữ liệu lớn (Big data) có sự đóng góp của tổ chức, cá nhân, cộng đồng. Trong đó sẽ cơ bản hoàn thành cơ sở dữ liệu về cây trồng, vật nuôi, thủy sản; Xây dựng bản đồ số nông nghiệp sẵn sàng kết nối, chia sẻ và cung cấp dữ liệu mở để thực hiện dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân và doanh nghiệp; vận hành Chính phủ điện tử, tiến tới Chính phủ số, phát triển kinh tế số, xã hội số.

Để chuyển đổi số trong nông nghiệp, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Thị Thanh Thủy cho rằng, các chính sách được ban hành cần phù hợp với thực tiễn sản xuất, có tính thực tiễn cao nhằm huy động các nguồn lực để phát triển đồng bộ, toàn diện nông nghiệp thông minh 4.0. Từ đó, chủ động đầu tư công nghệ phù hợp với từng vùng sinh thái và quy mô sản xuất để tạo ra một luồng sinh khí mới.

Nhiều ý kiến cũng khuyến nghị rằng đầu tư vào tư duy cho người dân là quan trọng nhất. Nếu có tư duy tốt, có các chương trình phát triển tư duy trực tiếp cho người dân, cứ cho 1 triệu người, có khoảng 10 nghìn người áp dụng tư duy chuyển đổi số thì cũng thay đổi cả triệu người. Quan trọng hơn cả là cần sự kết hợp của cả chính sách và trình độ dân trí để chuyển đổi số thành công trong nông nghiệp.

Theo đánh giá, tiềm năng của chuyển đổi số trong nông nghiệp tại Việt Nam là rất lớn vì được sự ủng hộ cao từ các cơ quan, bộ, ngành cho đến các doanh nghiệp công nghệ, doanh nghiệp nông nghiệp. Đây là xu hướng toàn cầu, không ai có thể đi ngược lại. Do đó, cần phải làm tốt hơn, đầu tư nhiều hơn về công nghệ, phần mềm để có thể tăng hiệu quả quản lý, sản xuất trong tương lai, tiến tới một nền nông nghiệp thông minh.

"Việc kết nối vạn vật, kết nối với người và vật quá khó khăn dẫn đến câu chuyện giải cứu trong nhiều mùa vụ, mang tính chu kỳ. Chỉ khi được định vị và minh bạch dữ liệu, thông tin thì ngành nông nghiệp mới có thể vươn xa hơn. Thêm nữa, minh bạch cũng tạo nên thương hiệu của nền nông nghiệp có trách nhiệm. Dù việc thay đổi sẽ có nhiều khó khăn bởi chúng ta đã quen với ngôi nhà cũ, khi chuyển sang ngôi nhà mới sẽ có những bỡ ngỡ ban đầu, nhưng bổn phận của chúng ta là phải thay đổi" – Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan