Phải chăng Covid 19 đã tạo ra sự phục hưng mới cho sách?

Khi ai đó nói về "điều lớn lao tiếp theo" trong kinh doanh, nhiều người có thể nghĩ đến VR, AR hoặc AI, các công nghệ đang rất "hot" hiện nay. Hoặc ít nhất "điều lớn lao tiếp theo" cũng phải là một số đổi mới nào đó liên quan đến công nghệ, giúp thay đổi toàn bộ ngành công nghiệp của bạn. Nhưng "điều hấp dẫn tiếp theo" có thể chỉ là một thứ xưa cũ, dễ dàng bị bỏ qua trong thời đại kỹ thuật số. Điều này hoàn toàn đúng với các nhà xuất bản. Bởi vì, theo các chuyên gia, đối với các nhà xuất bản tin tức, "điều lớn lao tiếp theo" có thể mang về bộn tiền cho họ chính là sách.

Theo IBISWorld, một công ty nghiên cứu, ngành xuất bản báo chí toàn cầu đạt trị giá khoảng 80 tỷ USD vào năm 2020 (không bao gồm các ấn phẩm trực tuyến). Nhưng có một xu hướng giống nhau trên khắp thế giới - đó là kinh doanh báo chí đã suy giảm trong nhiều năm và không có gì có thể thay đổi được điều này.

Trong khi đó, đối với thị trường sách, công ty công nghệ ReportLinker ước tính thị trường xuất bản sách toàn cầu đạt giá trị khoảng 110 tỷ USD vào năm 2020. Con số này được dự đoán sẽ tăng trưởng khiêm tốn nhưng ổn định ở mức 0,3% hàng năm và sẽ đạt 112,2 tỷ USD vào năm 2027.

Đây là "thời điểm vàng" của ngành xuất bản sách

Giám đốc điều hành nhà xuất bản Penguin Random House, Markus Dohle, cho biết sách hiện đang "tận hưởng thời kỳ phục hưng lớn nhất" kể từ khi Johannes Gutenberg phát minh ra máy in vào thế kỷ 15.

Penguin Random House LLC là một tập đoàn xuất bản đa quốc gia thành lập vào năm 2013 sau thương vụ hợp nhất giữa hai nhà xuất bản Penguin Group và Random House.

Trong một sự kiện mới đây, Dohle đã nói với Frederick Kempe, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Atlantic Council, rằng không giống như nhiều ngành công nghiệp khác đang phải hứng chịu hậu quả của đại dịch COVID-19, ngành công nghiệp xuất bản sách vẫn đang phát triển.

"Đại dịch COVID đã giúp tăng tốc tất cả những xu hướng này: người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn, sách giấy bán được nhiều hơn, độc giả sách trên khắp thế giới tăng lên nhiều hơn, sách dành cho trẻ em xuất bản và bán được nhiều hơn (sách cho trẻ em tăng trưởng 30% tại Mỹ trong năm qua) - và tất nhiên là, sách nói (audiobook) cũng đang từng ngày phát triển.

Dohle bắt đầu sự nghiệp của mình với Bertelsmann, tập đoàn truyền thông Đức sở hữu nhà xuất bản Penguin Random House, với tư cách là giám đốc dự án, sau này giám sát các công ty in ấn từ Colombia đến Nga. Cuối cùng, ông được chuyển đến New York vào năm 2008 để lãnh đạo Penguin Random House vào thời điểm có nhiều bất ổn trong ngành.

"Khi Kindle bắt đầu (vào năm 2007), mọi người đều cảm thấy lo lắng. Mọi người đều nghĩ, "đây là thời điểm kết thúc của thế giới sách giấy", ông nói. Nhưng Dohle cho biết thời điểm đó ông đã chọn phát triển công ty cả về xuất bản kỹ thuật số và xuất bản in ấn.

"Tôi đặt cược vào sách giấy, khi tất cả các chuyên gia đều nói rằng sách giấy sẽ không còn nữa", ông nói. "Tôi đã đầu tư rất nhiều vào định dạng in. Chúng tôi không quan tâm độc giả muốn đọc định dạng nào. Chúng tôi muốn tiếp cận nhiều độc giả nhất có thể, vì vậy không phải là một hay hai định dạng". Dohle giải thích, một lý do khiến việc xuất bản sách giấy vẫn hoạt động tốt như vậy là do "tác dụng phụ" của kỹ thuật số - đặc biệt là kể từ khi đại dịch bùng phát.

"Mọi người luôn ngồi trước màn hình", ông nói. "Họ thích sách giấy. Ngay cả trẻ em cũng không muốn đọc sách trên màn hình mà muốn đọc sách giấy".

Ngày nay Dohle giám sát khoảng mười nghìn nhân viên trên toàn thế giới, bán sách ở hai trăm quốc gia và xuất bản khoảng 15 nghìn đầu sách mới hàng năm. "Nhiều người nói kinh doanh sách đang gặp khó khăn, điều đó thực ra không đúng vì kể từ khi cuộc chuyển đổi kỹ thuật số của truyền thông bắt đầu cách đây hai mươi năm, kinh doanh sách mỗi năm lại một phát triển. Nhưng trong mắt công chúng, việc kinh doanh sách giống như chuyện xưa nay, luôn gặp khó khăn", Dohle nói. "Tôi muốn thay đổi nhận thức của công chúng về sách và việc đọc những cuốn sách dài".

Madeline McIntosh, giám đốc điều hành tại Mỹ của Penguin Random House, trong năm 2020 đã từng phải đối mặt với tình huống "tin tức xấu về dịch bệnh dường như xuất hiện hàng ngày hàng giờ, tình hình vô cùng bất ổn với các chính sách đóng cửa và giãn cách, gây hoang mang cho chuỗi cung ứng và bán lẻ. Hàng loạt câu hỏi được đặt ra: "Liệu chúng tôi có thể in sách không? Chúng tôi có thể phân phối sách không? Chúng tôi có thể bán sách không?

Và "có" là câu trả lời cho tất cả những câu hỏi trên, trước sự ngạc nhiên của hầu hết mọi người. Sau khi giảm mạnh vào thời điểm đầu của trận đại dịch, doanh số bán sách không chỉ phục hồi mà còn tăng mạnh. Theo NPD BookScan (đo lường thị trường bá lẻ sách), doanh số bán đơn vị sách in tăng gần 6% so với năm ngoái, và doanh số bán sách điện tử và sách nói kỹ thuật số đã tăng hai con số. Hóa ra đọc sách là một trải nghiệm lý tưởng trong cách ly.

Cuối cùng, McIntosh nói: "Mọi người đã xem Netflix rất nhiều khi ở nhà, nhưng sau đó họ cần tạm dừng Netflix. Sách là sản phẩm độc đáo, được thiết kế đẹp mắt nhất để mang theo bên mình khi bị cách ly, phong tỏa".

Thương vụ bản quyền sách lớn nhất lịch sử với Barack Obama

Markus Dohle - Giám đốc điều hành Penguin Random House - nhà xuất bản lớn của thế giới tin rằng "đây là thời điểm tốt nhất của ngành xuất bản". Theo ông, có nhiều lý do để lạc quan như vậy. Người tiêu dùng mắc kẹt ở nhà do đại dịch và đang chi nhiều tiền hơn bao giờ hết cho sách. Ngoài ra, tỷ lệ người biết chữ trên toàn cầu và dân số nói chung đang tăng lên. Sách giấy và sách số đang "chung sống lành mạnh" - sách giấy chiếm 80% tổng lượng sách phân phối trong năm 2020. Sách nói cũng đang ngày càng mở rộng.

Markus Dohle cho biết trong thời gian xảy ra đại dịch, "chúng tôi đã thu hút được rất nhiều độc giả, rất nhiều người không đọc sách đã đọc sách và trở thành độc giả đặc biệt là trẻ em - và chúng tôi chắc chắn rằng với việc dân số ngày càng tăng trên hành tinh, tỷ lệ người biết chữ ngày càng tăng, công việc kinh doanh này sẽ có nhiều tăng trưởng hơn trong tương lai".

Trước những căng thẳng chính trị cũng như tình trạng tin giả tràn lan trên mạng xã hội, những phiền toái vì phải tiếp xúc với các loại màn hình quá nhiều, nên Dohle nói rằng "sách giấy đang có vai trò quan trọng hơn bao giờ hết".

Ông nói: "Trong một thế giới mạng xã hội, những đoạn tin tức không bao giờ kết thúc. Và trong một thế giới mà đôi khi mọi người khó khăn trong việc nhận biết tin thật và tin giả, chúng tôi với tư cách là các nhà xuất bản sách nghĩ rằng nhiệm vụ của chúng tôi quan trọng hơn bao giờ hết. Chúng tôi tin vào các dữ liệu và sự thật, nhìn nhận các vấn đề xã hội một cách sâu sắc và nghiên cứu kỹ lưỡng".

Năm 2019, Dohle đã "đánh cược" 65 triệu USD vào vợ chồng cựu tổng thống Mỹ Barack và Michelle Obama, mua bản quyền toàn cầu đối với các tác phẩm của cựu tổng thống và đệ nhất phu nhân trong thương vụ lớn nhất lịch sử xuất bản. "Tất nhiên, tôi muốn xuất bản những cuốn hồi ký của tổng thống. Thực sự không có kế hoạch B nào cho tôi", ông nói và giải thích cuốn sách Becoming của Michelle Obama đã bán được hơn 15 triệu bản trên toàn thế giới.

Ông nói: "Chúng tôi đã xuất bản tập đầu tiên cuốn sách A Promised Land của của Barack Obama và chúng tôi đã bán được hơn bảy triệu bản. Đây đã là cuốn hồi ký tổng thống bán chạy nhất mọi thời đại".

Dohle gọi vợ chồng Obama là "những người kể chuyện vĩ đại" và sách của họ là "tác phẩm kinh điển". Khi được hỏi ông có "thắng canh bạc trị giá 65 triệu USD lớn nhất ngành xuất bản", ông trả lời: "Chúng tôi thực sự đang ở một vị thế tốt. Nếu chúng tôi không kiếm được tiền khi xuất bản những cuốn hồi ký tổng thống bán chạy nhất mọi thời đại, thì chúng tôi thực sự sẽ gặp rắc rối".

Theo New York Times, "A Promised Land" của Barack Obama đã trở thành một trong những cuốn hồi ký chính trị bán chạy nhất mọi thời đại và là cứu cánh tiềm năng cho những nhà bán sách có doanh số bán hàng giảm mạnh trong thời kỳ đại dịch.

Cuốn sách dài 768 trang đang được phát hành đồng thời trên khắp thế giới và được dịch sang 19 ngôn ngữ, bao gồm tiếng Tây Ban Nha, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Phần Lan, tiếng Romania và tiếng Trung. Hiện tại, cuốn sách đang được dịch sang sáu ngôn ngữ nữa.

Đối với các cửa hàng độc lập đang gặp khó khăn, cuốn sách hồi ký của ông Obama - với giá bìa 45 USD - đã chứng minh vai trò khôi phục một số khoản lỗ trong thời gian đóng cửa vì COVID-19.

Thách thức mới của nhà xuất bản lớn nhất thế giới

Lãnh đạo các nhà xuất bản từ lâu vẫn mô tả hoạt động kinh doanh của họ là "chống suy thoái". Rốt cuộc, chi phí mua sách tương đối rẻ so với lượng thời gian bạn dành bên chúng. NPD BookScan cho biết thị trường sách vẫn ổn định sau cuộc suy thoái năm 2008, chỉ giảm 4% khi tỷ lệ thất nghiệp bắt đầu đạt đỉnh vào năm 2009 và đã lấy lại vị thế vào năm sau. Tuy nhiên, những thách thức lần này khắc nghiệt hơn, với lệnh giãn cách xã hội và quy định hạn chế tại các kho hàng, chính sách phong tỏa, đóng cửa rộng lớn và sự suy thoái kinh tế nhanh chóng.

Penguin Random House là tập đoàn xuất bản sách thương mại lớn nhất thế giới, theo báo cáo "Xếp hạng 50 nhà xuất bản toàn cầu 2020" vừa được Rüdiger Wischenbart Content and Consulting (RWCC) công bố dựa trên doanh thu hàng năm của các nhà xuất bản. Theo New York Times, sau khi vượt qua năm 2020 hơn bất kỳ đối thủ nào, Penguin Random House giờ đây đang phải đối mặt với một thử thách bất ngờ. Mọi người mua nhiều sách đến nỗi hai nhà in lớn nhất ở Mỹ không thể sản xuất đủ sách. Penguin Random House và các nhà xuất bản khác đã phải trì hoãn một số tựa sách vào mùa thu năm 2021, bao gồm sách của các tác giả nổi tiếng như Martin Amis và Jo Nesbo. Nhiều người lo lắng về sự bùng phát trở lại của dịch bệnh COVID-19 có thể khiến nhà kho, máy in và cửa hàng sách phải đóng cửa.

Một vấn đề mà các NXB vốn đang phải đối mặt, đó là tiếp tục xuất bản những cuốn sách bán chạy nhất - đây có thể là một canh bạc, một canh bạc đắt đỏ. Bởi vì, mỗi đô la đổ vào việc in ấn và tiếp thị các tựa sách cũ đều phải trả giá bằng việc mất mát hay bỏ lỡ các nhà văn mới, gây ra một loại trì trệ chậm chạp của văn hóa đọc.

Madeline McIntosh, giám đốc điều hành tại Mỹ của Penguin Random House, người từng tiếp cận với phương pháp lấy khách hàng làm trung tâm trong thời gian làm việc tại Amazon, cho rằng ưu tiên lớn nhất trong thời kỳ đại dịch là mang đến cho độc giả những cuốn sách họ muốn. Và điều mà nhiều người trong số họ muốn là những cuốn sách mà người khác đã mua.

Cho đến nay, chiến lược này vẫn đang phát huy tác dụng. "Chúng tôi có thể tập trung vào cuốn sách chúng tôi đã xuất bản 20 năm trước thay vì cuốn sách chúng tôi sẽ xuất bản vào tuần tới," cô nói."Khi thế giới bên ngoài rất hỗn loạn, bạn muốn thử".

"Bạn muốn thử", và phép thử này cũng là là một bài toán kinh doanh của các nhà xuất bản sách, và không thể trả lời được trong ngày một ngày hai, mà chỉ có thể được trả lời qua quãng thời gian dài trải nghiệm, thậm chí mang theo cả những thất bại và bài học.

(Bài báo đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số đặc biệt chào mừng ngày Sách Việt Nam 21/4/2021)

Bảo Bình