Mạng truyền số liệu chuyên dùng hạ tầng số phát triển chính phủ số

Hạ tầng số phát triển Chính phủ số

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0) đang mở ra một thời đại mới trong tiến trình phát triển của nhân loại - thời đại số. Với những thành tựu khoa học - công nghệ tác động ngày càng mạnh mẽ lên mọi mặt hoạt của xã hội, chính phủ số cùng với nền kinh tế số và xã hội số đang trở thành xu thế phát triển tất yếu của nhiều chính phủ và quốc gia trên thế giới. Nhưng để có được điều đó, việc xây dựng và phát triển hạ tầng số được xem là một đòi hỏi vô cùng cấp thiết hiện nay và hạ tầng kết nối là một trong những thành phần cốt lõi của hạ tầng số để phát triển Chính phủ số. Định nghĩa về "hạ tầng số" ở Việt Nam cũng như trên thế giới đã có, nhưng đa dạng và chưa thống nhất.

Tại Báo cáo "Các chính sách và quy định về hạ tầng số tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương" vào tháng 9/2019 của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU)¹ có định nghĩa "hạ tầng số" như sau:

"Hạ tầng số là chìa khóa để phát triển kinh tế số và xã hội số. Hạ tầng số bao gồm các hệ thống phần cứng và phần mềm cho phép các hệ thống thông tin hoạt động, tương tác và trao đổi thông tin với nhau".

Bên cạnh đó, tại bản Kế hoạch về hạ tầng số² (bản cập nhật) của thành phố Toronto, Canada cũng định nghĩa hạ tầng số như sau:

"Hạ tầng số là hạ tầng mà tạo ra, trao đổi và sử dụng dữ liệu hoặc thông tin như một thành phần trong hoạt động của nó. Hạ tầng số bao gồm các cấu trúc vật lý, các hệ thống mạng, cáp, hệ thống phần mềm, tiêu chuẩn dữ liệu và các giao thức cũng như bản thân dữ liệu của chính nó".

Tại báo cáo của Liên hợp quốc năm 2019³ về Kinh tế số cũng mô tả các thành phần của hạ tầng số như sau:

"Các thành phần của hạ tầng số bao gồm: (1) các mạng công nghệ thông tin và truyền thông (thành phần chính phục vụ kết nối của hạ tầng số); (2) hạ tầng dữ liệu (các TTDL, cáp ngầm và hạ tầng đám mây); (3) các nền tảng số; (4) các ứng dụng và thiết bị số".

Trong Lễ phát động chiến dịch thúc đẩy chuyển đổi số bằng nền tảng điện toán đám mây Việt Nam ngày 22/5/2020, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: "Hạ tầng số cũng chính là hạ tầng viễn thông cộng thêm nền tảng điện toán đám mây (ĐTĐM). Bởi vậy làm chủ nền tảng ĐTĐM là rất quan trọng đối với đất nước" 

Hiện trạng hạ tầng mạng của các cơ quan Đảng, Nhà nước

Mạng Truyền số liệu chuyên dùng của các cơ quan Đảng, Nhà nước (mạng TSLCD) được xây dựng giai đoạn 2008 - 2010, sử dụng công nghệ chuyển mạch nhãn đa giao thức (IP/MPLS), các kết nối đều đảm bảo tính dùng riêng, an toàn, dự phòng cao. Trong đó, mạng TSLCD cấp I kết nối đến các cơ quan cấp Trung ương và 63 Tỉnh ủy, Thành uỷ, HĐND, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do Cục Bưu điện Trung ương (BĐTW) quản lý, vận hành, khai thác; Mạng TSLCD cấp II là các mạng do bộ, ngành, địa phương triển khai chủ yếu qua hình thức thuê dịch vụ của doanh nghiệp viễn thông, tuân thủ các quy định kết nối, an toàn thông tin, quản lý tài nguyên… của Bộ TT&TT. 

Mạng cấp II kết nối đến quận/ huyện, Sở/ban/ngành, xã/phường theo nhu cầu của đơn vị sử dụng. Hiện nay, mạng TSLCD đã được Chính phủ xác định là một thành phần của hạ tầng số của chính phủ điện tử, chính phủ số, kết nối đến các hệ thống thông tin, nền tảng dùng chung⁴ được đề cập tại Nghị định số 17/NĐ-CP ngày 07/3/2019 về một số giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm phát triển Chính phủ điện tử giai đoạn 2019 - 2020, định hướng đến 2025; Thông báo số 139/TB-VPCP ngày 03/4/2020 của Văn phòng Chính phủ thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị trực tuyến Ủy ban Quốc gia về Chính phủ điện tử với các Ban chỉ đạo xây dựng Chính phủ điện tử, Chính quyền điện tử, Bộ, ngành, địa phương ngày 12/02/2020; Quyết định số 1217/ QĐ-BTTTT ngày 21/7/2020 của Bộ trưởng Bộ TT&TT về giao nhiệm vụ tổ chức triển khai thực hiện "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030".

Để đáp ứng nhiệm vụ kết nối các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của cơ quan Nhà nước, trong thời gian qua, mạng được nâng cấp băng thông, đảm bảo lưu lượng truyền tải không sử dụng vượt ngưỡng 50%; bổ sung địa chỉ IPv6 sẵn sàng cấp phát và cung cấp dịch vụ cho các đối tượng cấp I trên toàn mạng. Các biện pháp tăng cường an toàn, bảo mật được triển khai, đã bổ sung các kết nối dự phòng (dự phòng kết nối mạng lõi, mạng Metronet liên tỉnh; dự phòng kết nối tới các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố); Bộ TT&TT đã phê duyệt phương án đảm bảo an toàn thông tin cấp độ 5 cho mạng TSLCD cấp I; Đã hoàn thành các quy định, hướng dẫn về chính sách kết nối, an toàn thông tin, quản lý tài nguyên cho các hệ thống thông tin kết nối vào mạng TSLCD.

Tuy nhiên, hạ tầng mạng trong các cơ quan Đảng, Nhà nước hiện tại còn tồn tại một số hạn chế như sau:

- Vấn đề quy hoạch, đánh số địa chỉ Internet cho mạng của các bộ, ngành, địa phương, chuyển đổi IPv6 để ổn định và phát triển mạng Chính phủ điện tử; - Cần tái cấu trúc mạng, lấy địa chỉ IP độc lập và kết nối mạng độc lập của các bộ, ngành, địa phương với các ISP để triển khai hiệu quả Chính phủ điện tử;

- Đảm bảo an toàn cho các hệ thống sử dụng tên miền ".gov. vn", triển khai đồng bộ bảo mật tên miền DNSSEC;

- Kết nối các hạ tầng mạng chính phủ điện tử, trung tâm tích hợp dữ liệu các bộ, ngành, địa phương vào hệ thống Trạm trung chuyển Internet quốc gia VNIX, đảm bảo hoạt động an toàn, ổn định cho mạng Chính phủ điện tử.

Hiện trạng hạ tầng kỹ thuật của các bộ, cơ quan ngang bộ

Theo báo cáo đánh giá của Ủy ban Quốc gia về Chính phủ điện tử tháng 8/2020 có 5 cơ quan đứng đầu về xếp hạng Chính phủ điện tử là Bộ Tài chính, Bộ Công thương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Y tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Tính đến tháng 7/2020 có 100% các bộ cơ quan ngang bộ có nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP) kết nối nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia (NGSP); 100% các bộ, cơ quan ngang bộ kết nối vào mạng truyền số liệu chuyên dùng của các cơ quan Đảng, Nhà nước; 90% văn bản trao đổi giữa các cơ quan nhà nước (trừ văn bản mật theo quy định của pháp luật) dưới dạng văn bản điện tử.

Hiện trạng hạ tầng kỹ thuật của các tỉnh, thành phố

Cũng theo báo cáo đánh giá của Ủy ban Quốc gia về Chính phủ điện tử tháng 8/2020, 5 cơ quan cấp tỉnh, thành phố đứng đầu về xếp hạng chính phủ điện tử là Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Quảng Ninh, Bình Dương, Thành phố Hồ Chí Minh. Tính đến tháng 7/2020 có 82,61% các tỉnh, thành phố có nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP) kết nối nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia (NGSP); 100% các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương kết nối vào mạng truyền số liệu chuyên dùng của các cơ quan Đảng, Nhà nước; 96% các quận, huyện, thị xã kết nối vào mạng truyền số liệu chuyên dùng; 90% văn bản trao đổi giữa các cơ quan nhà nước (trừ văn bản mật theo quy định của pháp luật) dưới dạng văn bản điện tử.  

Một số định hướng và giải pháp phát triển hạ tầng số phục vụ chính phủ số

1. Định hướng phát triển

- Phát triển hạ tầng Chính phủ số phục vụ cơ quan nhà nước trên cơ sở kết hợp thế mạnh của Mạng TSLCD của các cơ quan Đảng, Nhà nước cấp I, cấp II, mạng diện rộng của các bộ, ngành, địa phương và mạng Internet băng rộng, trung tâm dữ liệu của cơ quan nhà nước để phục vụ kết nối liên thông, xuyên suốt 4 cấp hành chính, sử dụng cơ chế mã hóa và công nghệ bảo đảm an toàn, an ninh mạng mà Việt Nam làm chủ một cách an toàn, bảo mật.

- Tái cấu trúc hạ tầng công nghệ thông tin của các bộ, ngành, địa phương, chuyển đổi hạ tầng công nghệ thông tin thành hạ tầng số, trên hệ thống nền tảng điện toán đám mây phục vụ kết nối, quản lý các nguồn lực, dữ liệu của cơ quan nhà nước một cách an toàn, linh hoạt, ổn định và hiệu quả.

- Tạo lập hạ tầng điện toán đám mây chung của Chính phủ, bảo đảm các hệ thống hạ tầng phục vụ triển khai Chính phủ điện tử đều được phân loại và ảo hóa tối đa.

2. Nâng cao năng lực, mở rộng kết nối mạng TSLCD

- Nâng cấp mạng TSLCD sử dụng công nghệ Segment Routing để hướng tới mô hình hoạt động mạng định nghĩa bằng phần mềm (Software Defined Networking – SDN).

- Triển khai, cung cấp dịch vụ mạng diện rộng định nghĩa bằng phần mềm (Software Defined Wide Area Network – SD WAN).

- Xây dựng, triển khai Trung tâm tích hợp dữ liệu (IDC) dựa trên nền tảng điện toán đám mây (Cloud Computing).

- Từng bước ứng dụng các công nghệ mới (như AI, Data Analytics, Machine Learning…) trong công tác vận hành, giám sát, tăng cường bảo đảm an toàn thông tin cho dữ liệu, mạng lưới.

3. Kết nối mạng diện rộng, trung tâm dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương vào mạng TSLCD

- Mở rộng phạm vi kết nối mạng TSLCD phục vụ cơ quan Đảng, Nhà nước từ cấp trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã trên phạm vi toàn quốc trên cơ sở kết nối mạng diện rộng (mạng WAN) của các bộ, ngành, địa phương vào mạng TSLCD tạo lập thành một phân hệ của hạ tầng số quốc gia để phục vụ các bài toán, ứng dụng Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

- Mô hình tham chiếu kết nối mạng cho bộ, ngành, địa phương vào mạng TSLCD đã được Bộ Thông tin và Truyền thông hướng dẫn tại Công văn số 273/BTTTT-CBĐTW ngày 31/01/2020.

4. Xây dựng các yêu cầu đảm bảo an toàn, bảo mật kết nối trung tâm dữ liệu phục vụ Chính phủ điện tử vào mạng TSLCD

Triển khai, kết nối trung tâm dữ liệu phục vụ Chính phủ điện tử vào mạng TSLCD để tạo lập một nền tảng hạ tầng số vững chắc phát triển Chính phủ điện tử là yêu cầu quan trọng, cấp thiết. Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm an toàn an ninh, bảo mật cho những kết nối đó. Ngày 05/11/2019, Bộ TT&TT đã ban hành Thông tư số 12/2019/TT-BTTTT trong đó có đưa ra các yêu cầu về an toàn thông tin đối với hệ thống thông tin khi kết nối vào mạng TSLCD, cụ thể bao gồm:

- Các yêu cầu về chức năng của Cổng kết nối.

- Yêu cầu về thiết lập cấu hình bảo mật cho Cổng kết nối.

Bên cạnh đó, Thông tư số 12/2019/TT-BTTTT cũng đưa ra các yêu cầu an toàn cơ bản đối với trung tâm dữ liệu khi kết nối vào mạng TSLCD, trong đó có yêu cầu an toàn cơ bản theo cấp độ tại Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11930:2017 và yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật viễn thông của Trung tâm dữ liệu tại tiêu chuẩn TCVN 9260:2012.

5. Tái cấu trúc hạ tầng công nghệ thông tin của các bộ, ngành, địa phương, kết nối với mạng TSLCD

Triển khai, kết nối hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin (CNTT) trên phạm vi toàn quốc dựa trên cơ sở kế thừa hạ tầng hiện có tại các bộ, ngành, địa phương đồng thời triển khai hạ tầng kỹ thuật bảo đảm về an toàn an ninh, sẵn sàng và linh hoạt trong quá trình phát triển Chính phủ điện tử.

Tái cấu trúc kiến trúc kết nối các hệ thống thông tin vào mạng TSLCD, kết nối với các hệ thống thông tin tại trung tâm dữ liệu của cơ quan nhà nước và phân hệ trung tâm dữ liệu của doanh nghiệp viễn thông phục vụ cơ quan nhà nước; quy hoạch tài nguyên địa chỉ IPv4, IPv6, số hiệu mạng (ASN), hệ thống máy chủ tên miền quản lý tên miền .gov.vn của các cơ quan nhà nước.

Tái cấu trúc hạ tầng CNTT của các bộ, ngành, địa phương, xây dựng hạ tầng kết nối Chính phủ điện tử (V-Cloud), quản lý các nguồn lực, dữ liệu quan trọng của Chính phủ một cách an toàn, linh hoạt, ổn định và hiệu quả. Tạo ra nền tảng hạ tầng đồng bộ, thông suốt, đáp ứng nhu cầu phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số hướng tới một hạ tầng tính toán đám mây thông suốt cung cấp dịch vụ về hạ tầng (IaaS), dịch vụ về nền tảng (PaaS) và dịch vụ phần mềm (SaaS) như một dịch vụ theo kiến trúc nhiều đám mây (Multi-Cloud).

Quy hoạch và tái cấu trúc kênh truyền tại các đơn vị, cơ quan hành chính Nhà nước, để đảm bảo đầy đủ kênh truyền cho các đơn vị được triển khai ứng dụng Chính phủ điện tử theo phương án bổ sung kết nối mạng diện rộng (WAN) của các bộ, ngành, địa phương vào mạng TSLCD đảm bảo an toàn, an ninh thông tin.

Tài liệu tham khảo

1. Digital Infrastructure Policy and Regulation in the Asia-Pacific Region-September 2019

https://www.itu.int/en/ITU-D/Regional-Presence/AsiaPacific/SiteAssets/Pages/Events/2019/ RRITP2019/ASP/ITU_2019_Digital_Infrastructure_5Sep2019FNL.pdf

2. Digital Infrastructure Plan – Update

https://www.toronto.ca/legdocs/mmis/2020/ex/bgrd/backgroundfile-141665.pdf

3. Digital Economy Report 2019 (United Nations)

https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/der2019_en.pdf

4. Thông báo số 139/TB-VPCP ngày 03/4/2020 của Văn phòng Chính phủ về thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị trực tuyến Ủy ban Quốc gia về Chính phủ điện tử với các Ban chỉ đạo xây dựng Chính phủ điện tử, Chính quyền điện tử, Bộ, ngành, địa phương ngày 12/02/2020;

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 13+14 tháng 10/2020)

Nguyễn Đức