Xu hướng thương mại điện tử thúc đẩy bưu chính chuyển đổi số

Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải nhanh chóng đáp ứng để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động, tăng sức cạnh tranh và đứng vững trên thị trường. Bưu chính không nằm ngoài xu hướng đó, nhưng chuyển đổi như thế nào để dịch chuyển DN, giải quyết được các vấn đề cả về kỹ thuật và kinh doanh trong nội bộ và với khách hàng?

Từ nhu cầu của khách hàng

Khách hàng ngày càng mong muốn nhiều giá trị hơn cho mỗi sản phẩm, dịch vụ mà họ sử dụng. Trải nghiệm công nghệ đang là điều thú vị được mọi người khám phá để tận hưởng tối đa lợi ích của mỗi sản phẩm. Nhu cầu sử dụng thương mại điện tử (TMĐT) không chỉ ở Việt Nam mà là xu hướng trên toàn thế giới. Mua, bán online ngày càng phổ biến, trở thành thị hiếu của đông đảo người dân. Các DN bán hàng nhanh chóng đáp ứng nhu cầu đó để tăng khối lượng bán lẻ và thu lợi nhuận. Việc sau cùng phải làm là phục vụ các yêu cầu được phát đi trên hệ thống thông tin và mang lại cho khách hàng một kết quả như mong đợi. 

TMĐT mang đến một cơ hội to lớn cho các dịch vụ bưu chính khi người tiêu dùng ngày càng thoải mái hơn trong việc đặt hàng trực tuyến. Bưu chính, với mạng lưới rộng khắp trên toàn quốc và kinh nghiệm trong giao hàng lâu năm trở thành đối tác đáng tin cậy cho doanh nghiệp thương mại điện tử. Có thể nói, bưu chính có một nguồn cầu khổng lồ khi bắt nhịp vào công nghệ chuyển đổi số.

Đến sự chuyển đổi của ngành Bưu chính

Để chuyển đổi ngành bưu chính từ dịch vụ bưu chính truyền thống sang dịch vụ bưu chính số, hỗ trợ phát triển TMĐT và các dịch vụ liên quan đến Chính phủ điện tử cần có dữ liệu lớn (Big data), Internet vạn vật (IoT)... Sự thuận lợi trong việc chuyển đổi số ngành bưu chính chính là dữ liệu địa chỉ khách hàng. Với những mạng lưới giao hàng toàn quốc, bưu tá thông thuộc từng ngõ ngách thôn bản, hệ thống thông tin lưu trữ đầy đủ thông tin khách hàng là những lợi thế của ngành bưu chính. 

Chỉ tính riêng Bưu điện Việt Nam (BĐVN) (VNPost) đã có tới 12.000 điểm phục vụ cùng hơn 50.000 lao động trải rộng tới tận cấp xã, thôn bản và hệ thống CNTT hiện đại. Vì thế, VNPost được giao là đơn vị chủ trì, phối hợp với Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đại học Quốc gia Hà Nội xây dựng và triển khai dự án "Nền tảng dữ liệu Bản đồ số Việt Nam" – Vmap (tại địa chỉ https://vmap.vn). Hiện Vmap đang có hơn 23,4 triệu dữ liệu địa chỉ trên cả nước. Dữ liệu này tiếp tục được cập nhật thêm bởi đội ngũ bưu tá của VNPost.

Vmap hiển thị lớp bản đồ riêng của các lĩnh vực trong cuộc sống và hiển thị địa chỉ chi tiết tới từng số nhà, dù ở thành thị hay miền núi, vùng sâu, vùng xa, khắc phục được những khó khăn về tìm kiếm địa chỉ để giao hàng trước đó.

Từ việc thu thập địa chỉ khách hàng một cách chính xác, VNPost tiếp tục cho ra mắt nền tảng mã địa chỉ bưu chính - Vpostcode trên phạm vi toàn quốc (https://vpostcode.vn). Mã địa chỉ bưu chính Vpostcode được phát triển trên nền tảng bản đồ số (Vmap) và mã bưu chính quốc gia (Zip code) nhằm cung cấp các thông tin về vị trí và mã của bất kì địa điểm nào trên toàn quốc. Mã địa chỉ bao gồm 12 ký tự cả chữ và số. Trong đó, 5 ký tự đầu là mã bưu chính Quốc gia của đơn vị hành chính đến cấp xã, phường; 7 ký tự cuối là mã vị trí mở. (Ví dụ: 12014 2QJH5X2 xác định được mã bưu chính là 12014, 2QJH5X2 xác định được địa chỉ phường Mỹ Đình 2, Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội). 

Nền tảng mã địa chỉ bưu chính Vpostcode có nhiều chức năng thiết thực cho người dùng như tra cứu tạo mã, định vị, chia sẻ mã địa chỉ, quản lý thông tin địa điểm…, giúp cho quá trình phát hàng diễn ra nhanh hơn, giảm tối đa các trường hợp không tìm được địa chỉ ở khu vực nông thôn và cả thành thị, tiết kiệm thời gian và chi phí tìm đường, gọi điện thoại…tăng tỷ lệ phát thành công cao hơn. 

Mã địa chỉ bưu chính Vpostcode cũng dễ dàng tích hợp vào các nền tảng ứng dụng khác để gia tăng trải nghiệm trong việc tạo và sử dụng mã địa chỉ. Các doanh nghiệp tích hợp mã địa chỉ bưu chính để tạo thành nền tảng dùng chung sẽ tối ưu hoạt động chuyển phát và chuỗi cung ứng logistics, nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Với các ứng dụng này, VNpost có thể tối ưu hóa việc vận chuyển hàng, xác định vị trí các bưu cục, xây dựng các tuyến phát cho bưu tá… Nền tảng mã địa chỉ bưu chính có khả năng ứng dụng phát hàng dựa trên tọa độ, giao hàng và vị trí giao hàng dựa trên cảnh báo… ứng dụng cần thiết để thúc đẩy thương mại điện tử, thúc đẩy kinh tế số, dịch vụ công trực tuyến và quá trình chuyển đổi số đang diễn ra tại Việt Nam.

Sự thích ứng trong DN

Các DN bưu chính như VNpost, Viettelpost, Giao hàng nhanh, Nhất Tín logistics… đang đẩy mạnh phát triển TMĐT, tăng cường hợp tác với các sàn TMĐT lớn như: Shopee, Sendo, Lazada VN… để chuyển phát hàng hay hợp tác với các nhà sản xuất, cung ứng dịch vụ vận chuyển từ nhà sản xuất đến người tiêu dùng. 

Ngoài cung cấp dịch vụ chuyển hàng, phát hàng thu tiền (COD), các DN cung ứng các hoạt động hỗ trợ kinh doanh, hướng dẫn khách hàng truy cập phần mềm dịch vụ để chuyển đơn hàng, tra cứu định vị, nhận các hỗ trợ, chăm sóc trực tuyến… Từ việc nhận hàng tại địa chỉ và chuyển tiền đến địa chỉ khách hàng sau khi đơn hàng phát thành công, thay cho việc khách hàng phải đến bưu cục nhận tiền thì các DN đã cải tiến hình thức chuyển tiền bằng việc chuyển khoản qua tài khoản ngân hàng. Trong quá trình chuyển hàng và trả tiền, sự tham gia của khách hàng vào dây chuyền khai thác bưu chính đóng vai trò quan trọng. 

Để tránh sự chậm trễ và nhầm lẫn tiền COD, các DN bưu chính khuyến cáo khách hàng chủ động theo dõi đơn hàng, tự tra cứu vận đơn và cập nhật thông báo từ đơn vị vận chuyển. Sự phối hợp này sẽ mang lại lợi ích cho cả hai phía nhờ vào công nghệ phát triển theo hướng hiện đại và dễ sử dụng. 

Không chỉ dừng lại ở đó, VNpost còn mở sàn giao dịch TMĐT Postmart.vn, mang những đặc sản vùng miền đến với khách hàng trên mọi miền tổ quốc với sự chuyển phát nhanh chóng, đáng tin cậy. Ưu điểm của sàn Postmart là hình thức thanh toán đa dạng, không chỉ bằng hình thức COD mà khách hàng có thể thanh toán qua Ví điện tử, thanh toán tại bưu cục theo dịch vụ thu hộ, chi hộ hay thanh toán qua thẻ Top-up.

Công nghệ phát triển, nguồn nhân lực trong ngành bưu chính phải thích nghi, làm chủ công nghệ. Trong đội ngũ nhân viên bưu chính bao gồm: Nhân viên kinh doanh, thường xuyên tiếp cận, nắm bắt nhu cầu khách hàng, chào bán sản phẩm dịch vụ và chăm sóc trước, trong, sau bán hàng; Nhân viên giao dịch tiếp nhận đơn hàng, sử dụng thành thạo các phần mềm chấp nhận; Nhân viên khai thác, vận hành hệ thống thiết bị, phương tiện kỹ thuật trong quá trình tự động hóa chia chọn, phân hướng và thường xuyên cải tiến, rút ngắn thời gian khai thác; Nhân viên phát, xác định tọa độ, giao hàng kịp thời và đáp ứng những yêu cầu cho người nhận ở khâu cuối cùng. 

Trong đội ngũ đông đảo những người làm bưu chính, lứa tuổi và trình độ không đồng đều, nhất là tại các tỉnh vùng sâu, vùng xa. Việc đào tạo những kiến thức liên quan đến công nghệ thông tin và thương mại điện tử gặp không ít khó khăn. Vì vậy, sự cần thiết của các DN bưu chính là phải chọn lọc, tạo thành đội ngũ tinh nhuệ làm xương sống vững chắc để tạo nên sức mạnh của mỗi DN và sức mạnh của cả ngành bưu chính.

Những giá trị hiện hữu

Bưu chính đang trải qua giai đoạn chuyển đổi to lớn, đóng góp nhiều cho việc phát triển TMĐT. Hệ thống chia chọn, khai thác tự động hiện đại đã được một số DN bưu chính trong nước đưa vào sử dụng rút ngắn thời gian và nhân lực khai thác thủ công; vận chuyển hàng hóa không chỉ bằng máy bay, ô tô, tàu hỏa theo từng túi, kiện riêng lẻ mà còn bằng container, hệ thống xe lồng lưới với khối lượng lớn theo đường sắt suốt chiều dài đất nước; trang bị thiết bị di động hiện đại cho bưu tá để xác định điểm giao hàng và nhập tin ngay khi phát… 

Công nghệ giúp bưu chính hướng tới quá trình tự động hóa trong toàn bộ quá trình cung ứng dịch vụ, lấy bưu kiện làm dịch vụ trọng tâm trong phát triển bưu chính điện tử. Có được địa chỉ bưu chính đồng nghĩa với việc sở hữu một dữ liệu khổng lồ về địa chỉ. Điều này đảm bảo cho sản phẩm bưu chính được giao chính xác với chỉ tiêu thời gian đã công bố cho từng loại dịch vụ.

Một lần nữa, bưu chính khẳng định vai trò là ngành hạ tầng cơ sở, phát triển để cho các ngành khác phát triển khi đóng góp lớn vào công trình bản đồ số Vmap và nền tảng mã địa chỉ bưu chính Vpostcode. Ngoài việc phục vụ quá trình chuyển phát bưu chính nhanh chóng, chính xác tới người nhận, đây còn là cơ sở dữ liệu giúp xác định địa dư hành chính, có thể ứng dụng trong nhiều ngành kinh tế - xã hội, hỗ trợ cho công tác quản lý nhà nước trên nhiều lĩnh vực khác nhau.

Những kỳ vọng vào tương lai

Với những thành quả đang có, người dùng Việt Nam có thể mong chờ một dịch vụ bưu chính hoàn hảo hơn trong tương lai. Chẳng hạn như: Từ mạng lưới bưu chính rộng khắp cả nước, người mua hàng trực tuyến có thể truy cập vào bưu điện gần nhất để lựa chọn và nhận hàng. Mỗi chiếc điện thoại thông minh sẽ trở thành một địa chỉ bưu chính. Nhờ vậy, khách hàng có thể nhận hàng ở bất kỳ nơi đâu trên phạm vi cả nước nhờ vào chức năng định vị và sự phục vụ linh hoạt của hệ thống bưu chính.

Từ phía DN bưu chính, chuyển đổi số cũng mang đến kỳ vọng vào việc phát triển dịch vụ, tối ưu hóa dịch vụ truyền thống và cho ra đời sản phẩm, dịch vụ mới để tăng lòng trung thành của khách hàng. Tận dụng IoT trong chuỗi cung ứng, nhà quản lý bưu chính có thể theo dõi, quản lý, phân tích, dự đoán và ra quyết định với các cơ hội kinh doanh tốt hơn. Các phân tích tài chính cá nhân có thể giúp DN linh hoạt và đa dạng hình thức thanh toán, kiểm soát tốt thời gian và khối lượng hàng để tính phí vận chuyển. Thiết bị và công nghệ cho phép DN mở rộng quy mô và hỗ trợ giao dịch khách hàng với khối lượng lớn. Quá trình liên kết ngân hàng sẽ giúp việc thanh toán tự động, trích chuyển nguồn tiền từ tài khoản của khách hàng về tài khoản của doanh nghiệp bưu chính khi khách hàng phát sinh giao dịch.

Bưu chính cũng có thể phục vụ khách hàng những dịch vụ bảo mật tài khoản mạng xã hội, email hay tài khoản trong giao dịch thương mại điện tử. Chẳng hạn như dịch vụ định danh, xác thực điện tử PostID - giúp người dân đăng ký tài khoản PostID có thể đăng nhập vào hệ thống của Bưu điện để sử dụng các dịch vụ của Bưu điện và đăng nhập vào hệ thống có kết nối với bưu điện như Cổng dịch vụ công quốc gia và các Cổng dịch vụ công. Hay dịch vụ tạo nhận dạng kỹ thuật số theo cách: Cung cấp xác thực trực tiếp: có thể xác minh cá nhân trong giao dịch trực tuyến bằng cách khớp địa chỉ và kiểm tra nhận dạng vật lý; Hoạt động như một bên thứ ba đáng tin cậy để xác minh một địa điểm cư trú với độ tin cậy về địa chỉ hoặc mã Zipcode; Phục vụ như một nhà cung cấp nhận dạng kỹ thuật số: Dịch vụ Bưu chính có thể đóng vai trò là nhà cung cấp nhận dạng, xác minh nhận dạng kỹ thuật số của các cá nhân và tổ chức trực tuyến.

Kết luận

Không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới, dịch vụ bưu chính đang có một sức "nóng" của quá trình chuyển đổi số. Mặc dù việc chuyển đổi không hề dễ dàng nhưng chuyển đổi số ngành bưu chính với việc tham gia vào TMĐT và phục vụ hậu cần cho TMĐT đã và đang bắt kịp với những nhu cầu thay đổi của khách hàng. Những kết quả này đang tạo môi trường thuận lợi cho bưu chính phát triển. Từ đó, bưu chính liên tục đổi mới và cho ra đời những sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu khách hàng và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp. Ngành bưu chính không ngừng phát triển sẽ thúc đẩy TMĐT phát triển nhanh, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT Số 9+10 tháng 8/2020)

Nguyễn Thị Bích Hảo