Hoạt động tội phạm mạng tại châu Âu trong đại dịch Covid-19: Góc nhìn từ Europol

 Những thủ đoạn mới của tội phạm trong mùa dịch Covid-19

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lây lan rộng khắp toàn cầu, các nhóm tội phạm có tổ chức đã điều chỉnh các hoạt động để trục lợi nhiều hơn từ cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu này. Trong một báo cáo mới đây, Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) cảnh báo tội phạm đang lợi dụng nỗi lo sợ của người dân đối với dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 để kiếm tiền như buôn khẩu trang y tế hay thuốc chữa bệnh giả, tiến hành các vụ lừa đảo trên mạng...

Những thủ đoạn, chiêu trò mới này được coi là "lựa chọn thay thế" phù hợp của tội phạm khi mà hàng tỷ người phải ở nhà và các đường biên giới đóng cửa để tránh dịch lây lan, chúng khó có thể kiếm lợi với những phương thức truyền thống như ăn trộm và buôn ma túy.

Tội phạm mạng cũng lợi dụng Covid-19 để thực hiện các vụ đánh cắp dữ liệu của cá nhân và doanh nghiệp. Chúng cũng sử dụng cuộc khủng hoảng đại dịch này để thực hiện các cuộc tấn công kỹ thuật mang tính xã hội theo chủ đề liên quan đến đại dịch nhằm phát tán các gói phần mềm độc hại khác nhau.

Theo báo cáo, Europol cho biết cảnh sát các nước trên thế giới đã tịch thu 34.000 khẩu trang y tế giả trong một chiến dịch lớn nhằm vào những tên tội phạm thời dịch Covid-19. Theo báo cáo, tội phạm đã thích nghi rất nhanh với tình hình khi thực hiện các phi vụ dựa trên nỗi lo lắng và sợ hãi của người dân trong cuộc khủng hoảng dịch bệnh. 

Trả lời hãng tin AFP, Giám đốc Europol Catherine De Bolle nêu rõ: "Tội phạm chỉ quan tâm tới một điều là làm thế nào để có thể kiếm được nhiều tiền. Đây là lý do khiến chúng đang lợi dụng tâm lý do sợ dịch bệnh của người dân để thay đổi phương thức làm ăn". 

Tại nhiều nước châu Âu, cảnh sát đã ghi nhận số vụ phạm tội thông thường giảm mạnh. Ví dụ như ở Tây Ban Nha, cảnh sát cho biết số vụ tội phạm đã giảm khoảng 50% so với hồi đầu năm ngoái kể từ khi nước này áp đặt lệnh phong tỏa trên toàn quốc vào ngày 14/3. Phó Giám đốc Lực lượng Cảnh sát và dân sự phòng vệ Tây Ban Nha Laurentino Cena nhận định lệnh phong tỏa đã khiến giới tội phạm khó hoạt động hơn. Tương tự, Thụy Điển thông báo số vụ trộm cắp ở nước này giảm mạnh kể từ khi chính phủ yêu cầu người dân ở nhà để tránh dịch bệnh lây lan.

Mới đây, ngày 30/4, Liên minh châu Âu (EU) đã cáo buộc các bên mà không nêu tên cụ thể đã lợ‌i dụn‌g đại dịc‌h Covid-19 để phát động các cuộc tấ‌n côn‌g mạn‌g nhằm vào cơ sở hạ tầng và các dịch vụ chăm só‌c y tế. Trong một tuyên bố thay mặt cho 27 nước thành viên, Đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại EU Josep Borrell cho biết, thời gian qua đã xảy ra một loạt các cuộc tấ‌n côn‌g mạn‌g nhắm vào các nước châu Âu, làm ảnh hưởng đến các hệ thống quan trọng đối với việc ứng phó với cuộc khủng hoả‌ng y tế.

Ông Borrell nhấn mạnh, EU và các quốc gia thành viên lên á‌n hàn‌h v‌i này và khẳng định, bấ‌t kỳ nỗ lực nào nhằm ph‌á hoạ‌i các cơ sở hạ tầng quan trọng là không thể chấp nhậ‌n được. Các thủ phạ‌m phải lập tức chấm dứt các hành độn‌g vô trác‌h nhiệm và làm tổn hạ‌i đến sự ổn định, gây nguy hiể‌m cho tính mạn‌g của con người.

Đánh giá hoạt động tội phạm mạng tại châu Âu trong đại dịch Covid-19

Người dùng tại châu Âu đã chứng kiến sự gia tăng các cuộc tấ‌n côn‌g cũng như các kế hoạch lừ‌a đảo trên không gian mạn‌g liên quan đến đại dịc‌h Covid-19, trong đó nổi lên một số hình thức như gửi email mạ‌o danh các cơ quan y tế, chào bán sả‌n phẩm gi‌ả hay yê‌u cầu quyên góp từ thiện "ma". Việc bán các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và vệ sinh giả cũng như các thiết bị bảo vệ cá nhân và các sản phẩm dược phẩm giả đã tăng lên rất nhiều kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát. Trong khoảng thời gian từ ngày 3 đến 10/3, hơn 34.000 khẩu trang kháng khuẩn giả đã bị phát hiện.

"Tội phạm mạng đã nhanh chóng có các hoạt động và công cụ để khai thác cuộc khủng hoảng hiện tại", báo cáo của Europol cho biết.

Những cuộc tấn công mới và thích ứng đã xuất hiện gần như ngay lập tức khi đại dịch bắt đầu và là một trong những loại hình tội phạm dễ thấy nhất trong giai đoạn Covid-19. Một phần là do sự phụ thuộc của người dân, các tổ chức, doanh nghiệp vào các giải pháp kỹ thuật số và trực tuyến trong quá trình phong toả để làm việc từ xa và duy trì liên lạc với đồng nghiệp, bạn bè hay gia đình.

Cảnh sát châu Âu đang đánh giá tác động của đại dịch Covid-19 theo ba giai đoạn: giai đoạn hiện tại, trung và dài hạn. Theo đó, các chuyên gia đã quan sát thấy sự gia tăng các hoạt động tội phạm mạng trong giai đoạn khởi đầu của đại dịch và sau đó đã suy giảm xuống vào cuối tháng 4. Mức độ phức tạp của các hoạt động tăng theo thời gian, đặc biệt là khi virus lây lan đến châu Âu. Việc kinh doanh các loại dược phẩm và chăm sóc sức khỏe giả mạo chứng kiến sự gia tăng.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là các hoạt động phát tán tài liệu lạm dụng trẻ em trực tuyến. Tội phạm mạng đang lợi dụng khả năng dễ tiếp cận trẻ em khi tham gia các hoạt động trực tuyến để thực hiện các hành vi phạm tội. Các hoạt động liên quan đến khiêu dâm trẻ em trực tuyến cũng tăng đột biến.

Trong trung hạn, các hoạt động tội phạm sẽ trở lại như trước đại dịch, nhưng Europol cảnh báo rằng dịch bệnh sẽ tạo ra những cơ hội mới cho các hoạt động tội phạm.

Về lâu dài, theo Europol, các nhóm tội phạm có tổ chức kiểu mafia sẽ cố gắng tận dụng cuộc khủng hoảng dịch bệnh và khó khăn kinh tế bằng cách tuyển mộ những người trẻ tuổi dễ bị tổn thương hay cho tham gia vào các hoạt động phạm như cho vay nặng lãi và tống tiền.

Dựa trên kinh nghiệm thu được từ các cuộc khủng hoảng trước đó, Europol khuyến cáo chính phủ các nước cần phải giám sát những yếu tố sau để dự báo hoạt động tội phạm mạng: Giám sát các hoạt động trực tuyến; Theo dõi nhu cầu và sự khan hiếm của một số hàng hóa; Quản lý các phương thức thanh toán; Tình hình suy thoái kinh tế và thất nghiệp gia tăng.

Tội phạm có tổ chức đang khai thác các tình huống thay đổi trong đại dịch. Từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng này, Europol đã theo dõi những diễn biến này để giúp các quốc gia thành viên hiểu và giải quyết những xu hướng mới nổi này. Tác động toàn diện của đại dịch - không chỉ trong vấn đề tội phạm mà đối với xã hội và nền kinh tế - vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, cơ quan thực thi pháp luật nên chuẩn bị sẵn để có thể ứng phó với các diễn biến mới của đại dịch Covid-19.

Hơn bao giờ hết, các cơ quan an ninh quốc tế cần phải hoạt động một cách gắn kết cả trong cuộc sống thực và trên không gian mạng.

Giám đốc Europol Catherine De Bolle nhấn mạnh: "Cuộc khủng hoảng này một lần nữa chứng minh rằng trao đổi thông tin về tội phạm là cần thiết để chống lại tội phạm trong cộng đồng".

Bùi Huyền