Một năm nhìn lại thị trường bán lẻ gần 100 triệu dân

Trò chuyện với Tạp chí Thông tin và Truyền thông trước thềm năm mới 2020, chuyên gia kinh tế, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội Vũ Vinh Phú đã có những chia sẻ về một năm trỗi dậy mạnh mẽ của các doanh nghiệp (DN) Việt nhằm hợp tác tạo nên sức mạnh để dành lại ưu thế kênh phân phối ở "sân nhà". Dự báo, năm 2020 và tiếp theo, những thành tựu mới của Công nghiệp 4.0 và công nghệ thông tin sẽ giúp cho thị trường bán lẻ tăng trưởng nhanh hơn, chất lượng hơn và giảm chi phí hơn.

Bán lẻ một trong những trụ cột quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước

PV: Nhiều năm từng thực hiện công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực thương mại, rồi làm siêu thị, nghiên cứu về bán lẻ, ông đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của lĩnh vực này trong phát triển kinh tế xã hội đất nước?

- Bản lẻ khẳng định một trong những trụ cột quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Phải khẳng định như vậy. Năm 2019 là năm chứng kiến sự cạnh tranh tiếp tục giữa các kênh bán lẻ hiện đại và kênh truyền thống, giữa các DN FDI và DN trong nước, giữa bán hàng trực tiếp và bán hàng online. Tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng xã hội 11 tháng năm 2019 đạt mức 4481,6 nghìn tỷ đồng, tăng 11,8% so với cùng kì năm 2018. Còn nếu loại trừ yếu tố giá cũng tăng 9,3%. Riêng lĩnh vực bán lẻ đạt hàng nghìn tỷ chiếm tỷ trọng 75,9% trong tổng mức chung hàng hóa và dịch vụ, tăng 12,7% so với cùng kì năm 2018.

Trong năm nay cũng là một năm mang dấu ấn về những động thái tích cực của Chính phủ và các bộ ngành làm cho nguồn cung hàng hóa trong nước và xuất khẩu phát triển nhưng ở mức cao hơn, chất lượng hơn, giảm chi phí hơn. Hàng loạt các chính sách về phát triển sản xuất đã được ban hành nhằm tháo gỡ những khó khăn cho người sản xuất và phục vụ cho bán lẻ trong nước và xuất khẩu, nhất là nhóm hàng nông sản thực phẩm. Nhiều chuỗi liên kết, chuỗi giá trị từ sản xuất đến phân phối đã được thiết lập, trong năm qua, con đường đi của hàng hóa từ sản xuất tới bán lẻ đã được rút ngắn hơn, bớt những trung gian không cần thiết. Năm qua đã chứng kiến hàng loạt các thủ tục hành chính trong lĩnh vực thành lập DN, tiếp cận đất đai, nguồn vốn, các chế độ hạch toán chi phí sản xuất và lưu thông cũng đã được tháo gỡ một phần. Năm nay cũng chứng kiến nhiều xu hướng phát triển của các DN để nâng cao hiệu quả kinh doanh và phục vụ tiêu dùng xã hội. Những kết quả thu được của ngành bán lẻ Việt Nam trong năm 2019 khẳng định ngành này vẫn là một trong những trụ cột quan trọng góp phần vào nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, thúc đẩy sản xuất và phục vụ cho tiêu dùng xã hội.

Công nghệ thông tin đi trước một bước và đã tác động mạnh mẽ đến bán lẻ

PV: Năm qua có không ít xu hướng mới trong kinh doanh và tiêu dùng với sự tham gia của nhiều DN nước ngoài. Ông cũng từng nghiên cứu các mô hình này từ các nước phát triển, vậy ông có nhận định gì?

- Trước hết cần phải đề cập đến, đó là xu hướng tích tụ tập trung trong thương mại. Trong năm qua, hàng loạt các phi vụ hợp tác kinh doanh, M&A… được thực hiện giữa các DN nước ngoài, các DN nước ngoài và cả các DN trong nước. Đối với các DN nước ngoài, các tập đoàn bán lẻ của các nước như Central Group và BJC của Thái Lan; Aeon, Sasuke và Seven Eleven của Nhật Bản, Lotte và JS25 của Hàn Quốc,… đã và đang tiếp tục phát triển các chuỗi bán lẻ và cửa hàng tiện lợi, đồng thời nâng cấp và đổi mới các mô hình kinh doanh đã có, để mong chiếm lĩnh thị phần và khách hàng. Còn các DN Việt Nam thì sao? Đầu năm 2019, Vingroup đã hoàn tất việc mua lại chuỗi bán lẻ Fivimart, trước đó chuỗi bán lẻ Viễn Thông A cũng đã trở thành công ty con của Vingroup, tiếp theo đó, chuỗi Shop&Go cũng đã tự nguyện nhượng lại toàn bộ chuỗi của mình gồm 87 cửa hàng tiện lợi cho Vincommerce và gần đây nhất, trong tháng 12/2019, một sự kiện hợp tác có một không hai ở thị trường nội địa Việt Nam và có thể ở cả trên thế giới giữa Vinmart, Vinmart+ của Vincommerce hợp tác với Tập đoàn sản xuất hàng tiêu dùng Masan, một sự hợp tác giữa sản xuất và bán lẻ Việt.

Điều cần nhấn mạnh ở sự kiện này, không phải là một phi vụ M&A hay mua bán mà là sự hợp tác giữa DN Việt với nhau để trở thành một tập đoàn sản xuất và bán lẻ hàng tiêu dùng hàng đầu trong cả nước. Mục đích của sự hợp tác này rất rõ ràng, một phép cộng đẹp để tiến tới giành lại kênh phân phối cho các DN sản xuất của Việt Nam. Đây cũng chính là giải quyết những khó khăn trước mắt mà các nhà sản xuất và cung ứng Việt đang gặp khó khăn khi tiếp cận với một số siêu thị của nước ngoài.

Trên thị trường bán lẻ Việt Nam, trong năm 2019 cũng xuất hiện một xu hướng mới, đó là bán hàng đa kênh. Công nghệ thông tin đã phát triển và đi trước một bước, nó đã tác động rất mạnh mẽ vào các ngành kinh tế của mỗi nước, trong đó có bán lẻ ở nước ta. Bán lẻ online đã trở thành một nhu cầu tất yếu khách quan trong sự phát triển của các DN bán lẻ để phục vụ  người tiêu dùng. Các nhà bán lẻ hiện nay không chỉ đơn thuần giữ nguyên bán hàng trực tiếp, họ phải đầu tư để song song thực hiện 2 phương thức bán hàng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của DN và đáp ứng những xu thế tất yếu của tiêu dùng xã hội. Bài học kinh nghiệm của các nước đi trước cho ta thấy, sau khi có sự xuất hiện của phương thức kinh doanh qua mạng thì một thời gian, hàng loạt các cửa hàng bán lẻ trực tiếp phải đóng cửa hoặc phá sản. Một ví dụ cụ thể tại thị trường Mỹ, tháng 9/2019 vừa qua, đã chứng kiến 2 cửa hàng bán lẻ lớn của Mỹ là Forever 21 và Barneys New York tuyên bố phá sản mà nguyên nhân chính là không thể cạnh tranh được với những thương hiệu bán hàng trực tuyến đang hoạt động mạnh mẽ trên thị trường.

Ở Việt Nam, các tên tuổi lớn trong và ngoài nước như Lazada, Alibaba, Amazon, Adayroi, Tiki,… đang và sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ ở thị trường gần 100 triệu dân với nhiều tiềm năng phát triển trong năm 2020 và những năm sau. Đã có những cảnh báo của các chuyên gia bán lẻ về sự xâm nhập mạnh mẽ của các tập đoàn này nhằm có những động thái tích cực để nâng cao hiệu quả của bán lẻ trực tiếp trong những thời gian tới.

Năm 2019 còn một xu hướng nữa không thể không nhắc tới, đó là xu hướng mua sắm trải nghiệm đã được thực hiện nhiều năm nay, và đã đạt được nhiều kết quả. Phương thức bán hàng đi đôi với các trải nghiệm như vui chơi, giải trí, làm đẹp, nghỉ dưỡng, ăn uống,... Từ một tới hai năm gần đây, những tổ hợp mua sắm trải nghiệm vui chơi giải trí của các Tập đoàn như Vingroup với Vincom Megamall, Sun Group với khu Sunworld, FLC với khu nghỉ dưỡng FLC resort, Aeon với khu Trung tâm thương mại phức hợp Aeonmall,… Những tổ hợp này tuy mới hoạt động một thời gian ngắn nhưng bước đầu đã cho những hiệu quả thiết thực cho cả DN và đáp ứng những nhu cầu của người tiêu dùng Việt.

Tương lai của bán lẻ tại thị trường gần 100 triệu dân

PV: Dự báo tương lai về bán lẻ Việt Nam trong năm 2020 và một số năm tiếp theo, thưa ông?

- Các chuyên gia quốc tế và trong nước hầu hết đều có chung một nhận định, đó là: tương lai của bán lẻ Việt Nam rất sáng sủa và có nhiều tiềm năng bởi dân số đông, sức mua ngày càng tăng, giới trẻ chiếm đa số, thị trường nông thôn còn trống vắng những hệ thống bán lẻ hiện đại. Trong tương lai, khi thu nhập bình quân đầu người hàng năm ở Việt Nam được nâng cao thì chắc chắn sức mua ở khu vực bán lẻ sẽ ngày càng tăng cao. Thị trường bán lẻ Việt Nam trong một số năm tới theo dự báo sẽ tăng trưởng bình quân hàng năm ở mức 2 con số.

Đáng chú ý, những thành tựu mới của Công nghiệp 4.0 và công nghệ thông tin sẽ giúp cho thị trường bán lẻ tăng trưởng nhanh hơn, chất lượng hơn và giảm chi phí hơn. Bán lẻ Việt với định hướng xuyên suốt là lấy khách hàng làm trung tâm, là nhân tố quyết định cho sự tồn tại của mỗi thương hiệu bán lẻ. Người tiêu dùng sẽ luôn luôn đặt niềm tin thực sự vào những DN bán lẻ chân chính, làm ăn tử tế, có văn hóa phục vụ văn minh, có thương hiệu, được xây dựng một cách bền vững. Ngoài ra, các DN bán lẻ còn phải thấm nhuần ý nghĩa của nền kinh tế chia sẻ, giữ vững mối quan hệ bình đẳng cùng có lợi với khách hàng mua và khách hàng bán để phát triển một cách bền vững. DN cần coi trọng yếu tố con người trong việc phát triển. Coi con người là một trong những thành tố quan trọng nhất cho DN, cán bộ công nhân viên được làm việc trong môi trường cạnh tranh lành mạnh, được tôn trọng và được tự do suy nghĩ sáng tạo ở mỗi vị trí được phân công.

Mặc dù trong quá trình phát triển đi lên, các DN bán lẻ Việt Nam còn gặp một số khó khăn nhất định song tương lai thuộc về các DN chấp nhận đi cùng nhau để đi đến đích nhanh hơn và hiệu quả hơn. Ngành bán lẻ trong quá trình phát triển ngoài sự nỗ lực chủ quan của ngành thì cần có những chính sách hỗ trợ của Nhà nước và các bộ, ngành, địa phương sở tại. Nếu làm được những vấn đề đã nêu ở trên thì tương lai của ngành bán lẻ Việt Nam trong các năm tới sẽ rất sáng sủa, ngành sẽ góp phần quan trọng thúc đẩy sản xuất trong nước, tự tin làm chủ hệ thống phân phối nội địa, hỗ trợ tiêu thụ hàng Việt trên sân nhà. Đồng thời chấp nhận vừa hợp tác, vừa cạnh tranh một cách công khai bình đẳng với các DN bán lẻ nước ngoài và phục vụ tốt cộng đồng gần 100 triệu dân.

Bình Minh