Trí thông minh nhân tạo liệu có thật sự minh bạch?

Trong thỏa thuận dịch vụ với nhà cung cấp dịch vụ đã nêu rõ họ yêu cầu quyền truy cập vào email của người dùng để thuật toán thông minh nhân tạo của họ có thể cung cấp cho người dùng các tính năng thông minh như so sánh giá, lập lịch tự động và hơn thế nữa.

Nhưng những gì họ không nói với người dùng chính là trong một số trường hợp, nhân viên của họ cũng đọc email của người dùng, vì trí thông minh nhân tạo của họ không thể thực hiện như đã hứa và nó cần con người thực hiện những nhiệm vụ mà trí thông minh nhân tạo không thể.

Một trong những công ty được nêu ra trong bài viết trên tờ Wall Street Journal đã sử dụng trí thông minh nhân tạo để thêm tính năng “trả lời thông minh” vào email của người dùng, điều này có thể tạo sự khác biệt lớn nếu người dùng đang quản lý tài khoản của mình từ thiết bị di động.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây chính là việc tạo ra một trí thông minh nhân tạo có thể hiểu bối cảnh của các cuộc hội thoại và đưa ra các câu trả lời có liên quan là rất khó. Người dùng chỉ cần xem xét tính năng trả lời thông minh được Skype cho ra mắt gần đây để biết được trí thông minh nhân tạo đã gặp khó khăn như thế nào khi cố gắng trở nên hữu ích trong hộp thoại của con người, đặc biệt khi nó không tập trung vào một chủ đề hẹp.

Ngay cả tính năng trả lời thông minh của Gmail, được hỗ trợ bởi các kho dữ liệu khổng lồ của Google và khả năng của trí thông minh nhân tạo, vẫn hoạt động một cách rất hạn chế.

Đó là lý do công ty được đề cập trong bài viết sử dụng con người trong quy trình. Các kỹ sư của họ đọc email của khách hàng và chỉnh sửa trí thông minh nhân tạo khi các câu trả lời của nó không liên quan đến cuộc trò chuyện.

Quá trình này, được gọi là học tập có giám sát, giúp trí thông minh nhân tạo có thể hiểu và sửa lỗi của nó. Việc sử dụng học tập có giám sát trong các giai đoạn phát triển và thử nghiệm để tạo ra trí thông minh nhân tạo là rất phổ biến. Nhưng để sử dụng nó trong thời gian thực với dữ liệu trực tiếp của con người lại là một câu hỏi khác.

Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Journal, các kỹ sư của công ty đã cho biết rõ rằng họ đã ký thỏa thuận không chia sẻ bất cứ điều gì họ đọc được, và họ làm việc trên các máy tính không cho phép họ tải bất cứ thứ gì xuống.

Tuy nhiên, thật đáng sợ khi biết rằng có người có thể đọc bất cứ thứ gì từ hộp thư đi và đến từ tài khoản email của bạn.

Hơn nữa, vấn đề là chu kỳ có thể tiếp tục vô tận, có nghĩa là sẽ luôn có con người ngồi sau cánh gà và thực hiện phần việc của trí thông minh nhân tạo.

Đây không phải là lần đầu tiên con người hoạt động như rô bốt. Được gọi là kỹ thuật "Wizard of Oz", sử dụng con người làm các bot đã trở thành một thực tế phổ biến cho các công ty không thể thực hiện lời hứa về trí thông minh nhân tạo của họ.

Các giới hạn của trí thông minh nhân tạo hiện nay

Một số nhà khoa học tin rằng trong vài thập kỷ tới, chúng ta sẽ tạo ra trí thông minh nhân tạo siêu việt có thể xử lý thông tin và quyết định như con người.

Nhưng hiện tại, những gì chúng ta có là trí thông minh nhân tạo thu hẹp, phù hợp với các mục đích rất cụ thể như phân loại hình ảnh trong Google Photos hoặc giới thiệu phim trong Netflix.

Trong những năm gần đây, những tiến bộ trong mạng thần kinh nhân tạo và ứng dụng học tập sâu đã mở đường cho việc thực hiện trí thông minh nhân tạo trong nhiều trường hợp sử dụng khác mà trước đây được cho là miền độc quyền của trí tuệ con người.

Một ví dụ đáng chú ý là tầm nhìn máy tính, một nhánh của trí thông minh nhân tạo cho phép các máy tính hiểu nội dung của hình ảnh và video. Một ví dụ khác là khả năng của mạng thần kinh sâu (deep neural network) để bắt chước hình ảnh và giọng nói của con người với độ chính xác rất cao.

Mặc dù hiệu suất của các thuật toán của học sâu (deep learning) là rất ngoạn mục nhưng chúng vẫn là trí thông minh nhân tạo thu hẹp, ngay cả khi chúng phát ra âm thanh và cảm giác như con người thực. Nhưng chúng ta có xu hướng thần thánh hóa khả năng của deep learning, dẫn đến nhiều kỳ vọng và sợ hãi.

Deep learning và deep neural network có giới hạn rất khác biệt, và trong khi chúng đã vượt qua con người trong các nhiệm vụ cụ thể mà chúng được đào tạo, thì chúng lại thất bại hoàn toàn trong các tình huống nằm ngoài vùng đào tạo.

Chúng cũng đòi hỏi một lượng lớn dữ liệu có chất lượng và sức mạnh tính toán, một nguồn lực mà không phải tất cả các công ty đều có quyền truy cập. Đó là lý do tại sao họ phải sử dụng kỹ thuật của Wizard of Oz để bù đắp cho những thiếu sót của mình.

Các doanh nghiệp không thể thực hiện lời hứa của mình

Điều này được khẳng định bởi tờ Wall Street Journal, việc thực hành sử dụng con người để bù đắp cho những thiếu sót của trí thông minh nhân tạo, đã trở nên phổ biến, ngay cả đối với các công ty công nghệ lớn.

Vào năm 2015, Facebook đã công bố M - trợ lý chatbot cuối cùng có thể thực hiện các nhiệm vụ khác nhau, chẳng hạn như mua hàng, mua quà tặng, đặt món ăn, gọi taxi và thực hiện các cuộc trò chuyện có ý nghĩa. M được hỗ trợ bởi trí thông minh nhân tạo của Facebook và được hỗ trợ bởi một đội ngũ các nhà khai thác sẽ giám sát hiệu suất của nó và can thiệp khi nó bắt đầu đi chệch hướng.

Facebook ban đầu đã triển khai M cho một số lượng người dùng hạn chế trong Vùng Vịnh để đánh giá hiệu suất của nó và đào tạo trí thông minh nhân tạo để ít phụ thuộc vào con người hơn. Cuối cùng, trợ lý sẽ có sẵn cho tất cả mọi người.

Vào năm 2018, Facebook đã đóng cửa dự án, tuyên bố rằng “chúng tôi đã học được rất nhiều.” Trong khi công ty không tuyên bố liệu nó có đạt được mục đích để loại bỏ hoàn toàn con người hay không, nhưng nếu không, cung cấp các dịch vụ của M cho tất cả 2 tỷ người dùng Facebook sẽ yêu cầu tuyển dụng một đội ngũ nhân viên khổng lồ.

Các công ty khác như X.ai đã sử dụng trí thông minh nhân tạo để giúp người dùng quản lý công việc của họ bằng cách đọc email của người dùng và tự động lên lịch công việc, cuộc họp, cuộc gọi, v.v. X.ai sử dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên, một phân nhánh của trí thông minh nhân tạo để phân tích nội dung và ngữ cảnh của con người để tạo văn bản.

Tuy nhiên, X.ai cũng được hỗ trợ bởi một đội ngũ bot con người, họ ngồi trong tòa nhà được bảo đảm ở Manila, Philippine, giám sát chặt chẽ và điều chỉnh hiệu suất của trí thông minh tạo. Một trong những nhiệm vụ phức tạp mà các nhà khai thác con người quan tâm là tìm ra cách xử lý các tùy chọn thời gian cho các cuộc họp, mà con người có xu hướng thể hiện theo nhiều cách khác nhau.

Vào năm 2017, Expensify, một công ty cung cấp công cụ trí thông minh nhân tạo để tự động quét và trích xuất dữ liệu từ các tài liệu do người dùng gửi để điền vào biểu mẫu, thừa nhận rằng họ đã sử dụng Mechanical Turk, cửa hàng dữ liệu trực tuyến của Amazon, với khả năng khác nhau cho một công việc được cho là được thực hiện bởi thuật toán trí thông minh nhân tạo.

Người dùng đã gửi các tài liệu nhạy cảm đến dịch vụ của công ty, bao gồm các biên lai, các hình thức bồi hoàn và các khiếu nại về quyền lợi.

Nhu cầu minh bạch của trí thông minh nhân tạo

Những câu chuyện này và nhiều câu chuyện khác cho thấy con đường trước mắt mà chúng ta vẫn phải đi trước khi chúng ta hiểu được toàn bộ công nghệ của trí thông minh nhân tạo của mình.

Bản demo song hành của Google được giới thiệu, trong đó công ty đã giới thiệu việc sử dụng một trợ lý trí thông minh nhân tạo để thực hiện cuộc gọi và nói như một con người thực, tôi cho rằng các công ty cần minh bạch về việc sử dụng trí thông minh nhân tạo của họ.

Các công ty nên thông báo rõ ràng cho người dùng rằng họ đang tương tác với nhân viên trí thông minh nhân tạo được cài đặt khi người dùng muốn nói chuyện hoặc tương tác với nhà điều hành con người, vì nếu công ty không làm như vậy có thể gây ra sự thất vọng, đặc biệt là khi tác nhân trí thông minh nhân tạo bắt đầu hành động theo cách đáng ngờ.

Điều ngược lại cũng đúng. Nếu người dùng mong muốn tương tác với một trợ lý trí thông minh nhân tạo, các công ty nên nói rõ với họ nếu có con người đứng đằng sau ứng dụng.

Con người có xu hướng tiết lộ thông tin, bao gồm cả các chi tiết tổng quan và bí mật về bản thân, khi họ nghĩ rằng họ đang tương tác với một cỗ máy thay vì một con người. Các công ty không được lạm dụng lòng tin đó của người dùng.

Chúng ta cũng cần phải nhận ra cả những điểm mạnh và điểm yếu của công nghệ của chúng ta. Trí thông minh nhân tạo là một sự gia tăng trí thông minh của con người, chứ không phải sự thay thế của nó.

Khi mà chúng tôi còn cố gắng tạo ra các ứng dụng trí thông minh nhân tạo bắt chước hành vi và chức năng của con người, Wizard of Oz sẽ không biến mất và các doanh nghiệp sẽ tạo ra nhiều bot con người hoạt động như trí thông minh nhân tạo được thiết kế để hoạt động như con người.

Phạm Thu Trang, An Nhiên