Thế giới ảo, nhưng hiểm họa là có thật

Mạng xã hội - một thực tế không thể chối bỏ trong xã hội

Ngày nay, mạng xã hội là một thực tế không thể chối bỏ trong xã hội hiện tại. Nó giúp các cá nhân bộc lộ cảm xúc, kết nối, chia sẻ với nhau, với cộng đồng thông qua những ứng dụng của internet. Mạng xã hội là một phương tiện cần thiết, phù hợp nếu mỗi người hiểu biết sử dụng nó đúng cách. Chia sẻ với phóng viên báo chí, PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, nhấn mạnh: “Trong một xã hội, muốn ổn định và phát triển bền vững, bao giờ cũng có những điều luật, các quy định, quy ước, chế tài. Mọi cá nhân, tổ chức sống trong xã hội ấy buộc phải tuân thủ các điều luật, quy định, quy ước”.

Tuy nhiên, sử dụng mạng xã hội thế nào cho đúng cách, không bị các thế lực thù địch lợi dụng; hay nói cách khác, làm thế nào để không vô tình trở thành những cái máy nhân bản những thông tin không có lợi cho đất nước là điều mà mỗi người sử dụng mạng xã hội phải thực sự quan tâm. Gần đây, nhiều người sử dụng mạng xã hội, trong đó có cả một số nhà báo, đã đưa lên trang cá nhân của mình những điều mà khi đọc, khi xem, phần lớn cộng đồng đều phản đối, thậm chí lên án. PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ chỉ rõ: Có những người dùng những từ ngữ, xưng hô không phù hợp, kém văn hóa; có người đưa hình ảnh phản cảm, tục tĩu, trái thuần phong mỹ tục; có người nêu ý kiến, quan điểm cực đoan, lạc lõng, gây chia rẽ đoàn kết xã hội, thậm chí vi phạm pháp luật… Có thể sẽ vẫn tiếp tục có những việc tương tự xảy ra nếu như người dùng facebook không biết tiết chế, điều chỉnh bản thân mình.

Chỉ cần nêu ví dụ đơn giản: Có nhà báo, trước chuyến công tác quan trọng, cần sự bí mật mà anh ta đưa hết thông tin, hình ảnh lên facebook thì ảnh hưởng ngay đến kết quả, hiệu quả công việc. Suy cho cùng, cách kết nối, chia sẻ trên mạng xã hội của các cá nhân cũng vẫn là cách ứng xử của mỗi con người.

Thủ đoạn “tung hỏa mù” trên mạng xã hội

Internet - môi trường tồn tại của mạng xã hội đang xóa nhòa khoảng cách địa lý. Những động thái dù là nhỏ nhất của một quốc gia, thậm chí của một cá nhân, cũng ngay lập tức được cập nhật trên các trang mạng xã hội. Lợi dụng điều này, các tờ báo, trang tin phản động liên tục cập nhật thông tin về những mặt còn tồn tại trong xã hội, “nhào nặn” thông tin với mục đích phá hoại, rồi “tung” lên các trang mạng xã hội.

Lợi dụng sự phát triển của các trang mạng xã hội, sự cả tin của một số người, tâm lý đám đông của những người sử dụng mạng xã hội, các trang báo, trang tin đã liên tục đổi mới phương thức hoạt động. Dùng mạng xã hội đăng tải bài viết; kết bạn với những người sử dụng mạng xã hội trong nước để đưa thông tin thật giả lẫn lộn, nhằm tạo ra sự nghi hoặc và kích động người sử dụng mạng xã hội là chiêu trò mà các thế lực thù địch sử dụng để đẩy mạnh quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” ở Việt Nam.

Ngay sau buổi Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, trong khi có rất nhiều người chia sẻ những hình ảnh đẹp với những lời bình ý nghĩa về ngày Tết Độc lập thì cũng có không ít tài khoản cá nhân trên trang facebook đã săm soi một cách thái quá hình ảnh của một nữ quân nhân trẻ nhưng đeo quân hàm trung tá. Ngay sau đó, những người có trách nhiệm đã trả lời, giải thích rất rõ ràng trên báo chí. Song, gần như tức thì, nhiều trang báo của nước ngoài, thông qua mạng xã hội, đã suy diễn một cách trắng trợn. Ý đồ của các trang báo này là rất rõ ràng, suy diễn, bóp méo sự thật, gây hoang mang cho người dân, làm mai một lòng tin của người dân.

Chỉ rõ bản chất của các tổ chức, những trang thông tin, những diễn đàn trên mạng khi cố tình xuyên tạc thông tin, tại cuộc tọa đàm “Nâng cao hiệu quả phòng, chống thông tin xấu độc, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng”, do Báo Quân đội nhân dân và Trung tâm Phát thanh - Truyền hình Quân đội phối hợp tổ chức (tháng 7-2015), trong tham luận gửi đến, Tiến sĩ Trương Minh Tuấn - Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhấn mạnh, từ khi internet phát triển mạnh ở Việt Nam, các thế lực phản động lợi dụng internet để tán phát những thông tin xuyên tạc, bôi nhọ cá nhân các đồng chí lãnh đạo, bôi xấu chế độ, gây mất đoàn kết nội bộ, chia rẽ lòng dân… trong những dịp trọng đại của đất nước như bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, đại hội Đảng... Không ít thông tin trên mạng đã gây hoài nghi, hoang mang trong xã hội, nhất là những người thường xuyên tiếp cận với phương tiện này.

Theo Tiến sĩ Trương Minh Tuấn, với những người có dụng ý và hành động như vậy, có thể gọi chung là tội phạm không gian ảo. Tội phạm không gian ảo là nhóm tội phạm có thể bị xếp vào nhóm những nguy cơ đe dọa an ninh cao với đất nước.

Đánh giá về sự nguy hiểm của những thông tin kiểu “mập mờ đánh lận con đen” của các thế lực thù địch, Thiếu tướng, PGS, TS, NGND Nguyễn Bá Dương - Viện trưởng Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự, Bộ Quốc phòng cho biết: Tác hại của thông tin sai trái, độc hại là rất lớn; nó không chỉ gây bất lợi cho sự ổn định an ninh chính trị mà còn làm ô nhiễm môi trường thông tin xã hội. Nó tựa như bụi bẩn, khói đen trộn lẫn vào không khí, người đi đường hít thở phải nó, gây ngạt thở, giàn giụa nước mắt và ho sặc sụa hoặc ví như nước sạch bị ô nhiễm tanh hôi của phế thải, làm người dùng sinh bệnh hiểm nghèo, lây nhiễm ung thư.

Có thể thấy rõ, việc “tung” những thông tin sai trái, bóp méo sự thật không chỉ xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, kỷ luật của quân đội, hạ thấp uy tín, danh dự của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội mà còn gây nhiễu loạn thông tin, tạo sự phân tâm trong xã hội, gieo rắc sự hoài nghi, bi quan, chán nản, thất vọng, thậm chí mất phương hướng, mơ hồ về chính trị ở một bộ phận cán bộ, chiến sĩ và nhân dân.

Những “chiêu trò” lừa người tham gia mạng xã hội

Các đối tượng xấu thường sử dụng chiêu trò gì để lừa những người tham gia mạng xã hội? Trước hết, cần nhận diện những trang báo, trang thông tin, những diễn đàn trên mạng xã hội đã và đang hằng ngày liên tục đăng tải những thông tin xấu độc. Theo phân tích của PGS. TS Trương Ngọc Nam - Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, các thế lực và các nhóm phản động, bất mãn đã lợi dụng quyền tự do ngôn luận, tạo dựng các website cá nhân, lập diễn đàn, lập các trang fanpage để tạo nội dung, chia sẻ và trích dẫn ở khắp nơi trong môi trường truyền thông trên internet.

Để thu hút người truy cập, trong giai đoạn đầu, những nhóm quản trị các trang web, các diễn đàn này đã cố gắng tổng hợp, đăng tải các tin tức từ nguồn báo chí chính thống và các nguồn tin từ nước ngoài theo kiểu có vẻ “khách quan”. Khi đã thu hút một số lượng công chúng truy cập thường xuyên, chúng cài dần các thông tin xấu độc, theo tỷ lệ tăng dần cả về số lượng và mức độ bịa đặt, bóp méo sự thật. Luận điệu phản động, sai trái cũng sẽ tăng dần. Chính vì thế, nhiều người truy cập mạng, đặc biệt là giới trẻ, chỉ đọc báo mạng thông qua đường dẫn (link) của bạn bè trên mạng xã hội, dễ dàng “mắc mưu” của các thế lực thù địch, dễ bị dẫn dắt và bị động trong việc tiếp nhận thông tin xấu độc.

PGS, TS Trương Ngọc Nam còn chỉ rõ những thủ đoạn ngày càng tinh vi của các thế lực thù địch: Thuê người làm dữ liệu giả (ảnh, video clip, audio hiện trường) để đưa lên mạng xã hội, các diễn đàn. Đây là một thủ đoạn khá thông dụng hiện nay, các thế lực thù địch thường xuyên sử dụng để xuyên tạc sự thật, cung cấp thông tin sai lệch về các cá nhân…; dùng kỹ thuật và công nghệ để chỉnh sửa dữ liệu cũ, chỉnh sửa hình ảnh, cắt ghép, tạo bằng chứng và thông tin giả; tự bịa ra các bài phỏng vấn nhân vật, sự kiện, bịa đặt các trang hồ sơ liên quan đến các nhân vật nổi tiếng, các nhà lãnh đạo, thân nhân của họ và kích thích trí tò mò của công chúng bằng “thông tin lề trái, thông tin bí mật”.

Cách thức mà các thế lực phản động sử dụng nhiều nhất trong thời gian gần đây là: Kết bạn với những người dùng facebook, chủ yếu là những người có uy tín, các nhà báo, trí thức, những người có ảnh hưởng trong cộng đồng mạng… tìm chọn trích dẫn những câu nói, phát biểu, bình luận của họ về một vấn đề nào đó, sau đó đưa vào bài phân tích và bóp méo, xuyên tạc sự việc theo ý đồ của họ.

“Chuyển lửa” qua mạng xã hội

Một sự thật không thể phủ nhận là sau 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, cuộc sống người dân có nhiều thay đổi theo hướng tích cực. Những thành quả của chúng ta càng rực rỡ, các thế lực thù địch càng điên cuồng chống phá với những thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Nếu như trước kia, các tổ chức phản động thường manh động tổ chức thành các nhóm trực tiếp về Việt Nam chống phá, thì ngày nay phương thức chống phá đã dần thay đổi. Chúng tập trung mạnh vào việc sử dụng truyền thông, mạng xã hội như một công cụ để thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, đặc biệt ở những cơ quan trọng yếu, tầng lớp thanh niên. Hoạt động này được ví như việc “chuyển lửa” qua mạng xã hội.

Để thực hiện mục tiêu trên, các thế lực thù địch sử dụng hệ thống thông tin đại chúng gồm hàng trăm tờ báo, hàng chục đài phát thanh, truyền hình, mạng xã hội hằng ngày chuyển tải vào Việt Nam một lượng lớn thông tin phản động để tuyên truyền, xuyên tạc, kích động phá hoại tư tưởng ở nhiều giai tầng xã hội. Đã có nhiều “chiến dịch” được thực hiện trong các dịp đất nước diễn ra các sự kiện quan trọng, như: “chuyển lửa về quê nhà”, “góp gió thành bão”, “ngọn nến dân chủ”, “niềm tin thắng bạo lực”…

Cách thức hoạt động chống phá của các tổ chức phản động còn thể hiện ở trình độ “ngụy trang” vô cùng khéo léo. Hàng loạt cây viết ngày đêm theo dõi những diễn biến, động thái nhỏ nhất tại Việt Nam, tìm ra những sơ hở hay những điểm còn tồn tại trong quá trình phát triển của đất nước, từ đó xuyên tạc, bóp méo thông tin, làm cho một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, công chức, quần chúng nhân dân… hoang mang. Không ít những người có tư tưởng không vững vàng đã tin vào những thông tin này, và không ít người đã thay đổi quan điểm, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” tư tưởng. Một số cán bộ đảng viên thậm chí đã công khai bộc lộ quan điểm sai trái, phụ họa với luận điểm của các thế lực phản động, cổ vũ đa nguyên, đa đảng, thúc đẩy hình thành cái gọi là “xã hội dân sự” theo tiêu chí phương Tây.

Tinh vi hơn nữa, các trang thông tin, trang web phản động đã lợi dụng chính sách tự do báo chí của Việt Nam, đưa ra các bài viết, bài phân tích dựa vào “hơi hướng” của những bài viết phản biện từ báo chí trong nước về những vấn đề nhạy cảm như chính sách điều tiết kinh tế; vấn đề biên giới lãnh thổ; các dự án lớn… nhưng khéo léo “cài” vào đó những câu từ làm sai lệch nội dung thông tin, làm cho người dân trong nước, cộng đồng quốc tế có cái nhìn sai lệch về những vấn đề hệ trọng của đất nước.

Chúng lợi dụng việc một số tờ báo trong nước chạy theo xu hướng thương mại hóa, chạy theo thị hiếu tầm thường, thiên về phản ánh mặt trái, mặt tiêu cực của xã hội, coi nhẹ chức năng định hướng dư luận…, dùng các thông tin từ các trang báo này để thổi phồng những điểm hạn chế, tồn tại, bóp méo sự thật về thực trạng của Việt Nam, tạo cảm giác không tốt về đất nước, về hình ảnh người cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.

Không khó để bắt gặp hàng loạt những cái tên rất “mỹ miều” của các trang cá nhân, các diễn đàn mở, các nhóm, hội trên mạng xã hội được lập ra bởi một nhóm hay một cá nhân để đăng tải lại các bài viết, các ý kiến của những người mang danh nhà báo, nhưng thực chất chỉ là cộng tác viên, những nhà “dân chủ” giả hiệu... Có không ít những trang cá nhân hay diễn đàn có sự tham gia của nhiều thành viên, đủ mọi tầng lớp.

Những lời lẽ bình luận cũng đủ cả. Cái chung lớn nhất của các “câu lạc bộ”, nhóm, hội, diễn đàn trên mạng xã hội được lập ra là thông tin hổ lốn, thật giả lẫn lộn, chủ yếu là ý kiến tỏ thái độ bất mãn, bất đồng, trái chiều, kích động… Tất cả nhằm khoét sâu những hạn chế tồn tại, đang hoặc chưa sửa chữa. Thậm chí, chúng công khai chống đối, đả kích đường lối chủ trương, chính sách và điều hành của Chính phủ trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội; phá hoại chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc; tung thông tin hỏa mù về công tác cán bộ ở các cấp, đặc biệt là cấp cao; kích động gây chia rẽ Việt Nam với các nước…

Những âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch chống phá Việt Nam trên lĩnh vực tư tưởng đã tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến tư tưởng, tình cảm và lối sống của một bộ phận người dân và cán bộ, đảng viên. Sự hoang mang, dao động, hoài nghi của những người này, chính là mảnh đất màu mỡ để các thế lực phản động gieo rắc những mầm mống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Thế giới ảo, nhưng hiểm họa là có thật

Tại sao những trang tin, những trang báo phản động... trên mạng xã hội vẫn tồn tại?

Có một thực tế, không quá khó để bắt gặp hàng vạn công chức vẫn miệt mài “lướt phây” trong giờ hành chính. Không quá khó để tìm ra những thông tin mang tính chất nội bộ của nhiều cơ quan được vô tình hay cố tình đăng lên facebook. Sự bất cẩn, sự lỏng lẻo trong quản lý và sự vô tâm của không ít người khi sử dụng mạng xã hội… thực sự là mảnh đất màu mỡ để các thế lực phản động gieo mầm tai họa.

Mạng xã hội như cây cầu nối gần mọi người lại với nhau, nhiều cảnh đời khổ đau bất hạnh đã được cộng đồng chia sẻ, giúp đỡ; những người thân đã tìm thấy nhau… Nhưng trên “cây cầu thông tin” ấy cũng ẩn chứa nhiều hiểm họa khôn lường nếu ta đi sai đường. Đã có người mất mạng chỉ vì một vài lời đăng trên facebook. Đã có người mất việc, mất danh dự cũng vì facebook. Rất nhiều người khác thậm chí đã mất đi quyền riêng tư khi tài khoản bị tội phạm mạng tấn công, chiếm quyền sử dụng… Thế giới ảo, nhưng hiểm họa là có thật.

Làm thế nào để trở thành những người sử dụng các sản phẩm công nghệ thông tin một cách thông minh? Làm thế nào để xây dựng trận địa tư tưởng vững vàng trong một thế giới tràn ngập thông tin? Làm thế nào để không tự biến mình thành mảnh đất để các thế lực thù địch gieo rắc mầm tai họa?

Câu trả lời của mỗi người là không hoàn toàn giống nhau, nhưng có một điểm chung là mỗi người khi tham gia các trang mạng xã hội hay phát ngôn trên các phương tiện truyền thông đều phải nêu cao ý thức trách nhiệm. Trước hết cần nhận diện rõ những trang mạng, những diễn đàn... đăng thông tin sai sự thật; chủ động phản bác những luận điệu xuyên tạc, bóp méo sự thật.

Quân đội nhiều quốc gia quy định nghiêm ngặt việc sử dụng mạng xã hội

Trước những nguy cơ có thể lộ, lọt thông tin mật của quân đội trên mạng xã hội, quân đội nhiều quốc gia đã có những quy định nghiêm ngặt về việc sử dụng mạng xã hội. Một trong những nguyên tắc bất di bất dịch là các quân nhân không được đăng những hình ảnh hay bình luận có thể gây ảnh hưởng xấu tới quân đội và không được đưa những thông tin nhạy cảm lên mạng khi chưa được phép.

Để không gây hậu quả xấu khi sử dụng mạng xã hội, quân đội nhiều nước đã phát hành những cẩm nang hướng dẫn sử dụng mạng xã hội đúng cách. Rất nhiều yêu cầu cụ thể được in trong các cuốn sổ tay và phát cho các quân nhân, như cấm tuyệt đối việc đăng thông tin, ảnh về nơi đóng quân, các khu vực đặc biệt của quân đội, việc hành quân, quy mô lực lượng, trang bị vũ khí của đơn vị. Thậm chí, các phi công Mỹ còn bị cấm sử dụng thông tin cá nhân liên quan đến quân đội để đăng ký các tài khoản mạng xã hội.

Vài năm gần đây, trong Quân đội I-xra-en đã xảy ra nhiều vụ việc tiêu cực do sự thiếu hiểu biết của các binh sĩ I-xra-en khi sử dụng facebook. Quân đội I-xra-en đã lập ra danh sách một số quy định cơ bản nhằm bảo vệ bí mật quốc gia. Theo đó, những người giữ vị trí quan trọng trong ngành tình báo bị cấm mở các tài khoản cá nhân hoặc đăng hình ảnh trên các mạng xã hội như: Facebook, Instagram, Twitter. Những người khác có thể sử dụng mạng xã hội nhưng không được đăng ảnh mặc quân phục hoặc những ảnh cho thấy họ đang phục vụ trong quân đội.

Tương tự, Quân đội Anh cũng có những hướng dẫn cụ thể về việc các binh sĩ sử dụng mạng xã hội tại Anh và khi làm nhiệm vụ ở nước ngoài. Các binh sĩ Anh được khuyến cáo không nên chụp ảnh bằng điện thoại thông minh trong mọi hoàn cảnh. Bên cạnh đó, để thường xuyên giáo dục binh sĩ về các chuẩn mực, kỷ luật và cách quản lý, sử dụng mạng xã hội một cách chuyên nghiệp, tại nhiều doanh trại thuộc quân đội Anh thường xuyên diễn ra các khóa huấn luyện về truyền thông xã hội và có cả một đội ngũ chuyên trách về lĩnh vực này.

Có thể thấy rằng, ý thức được sự an toàn cho bản thân, cho cơ quan, cho đất nước thông qua những hành động nhỏ nhất khi sử dụng những công cụ mang tính toàn cầu như mạng xã hội chính là mỗi người chúng ta đang góp phần ngăn chặn và đẩy lùi những chiêu bài “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. “Các quân nhân sử dụng mạng xã hội cần biết rằng kẻ thù vẫn đang theo dõi chúng ta”, ông Vinston L. Porter - Giám đốc Cơ quan Mạng và Truyền thông xã hội của quân đội Mỹ nói.

Sử dụng mạng xã hội cần hướng đến những điều lành mạnh, bổ ích

Trong phạm vi bài viết không thể đề cập hết những vấn đề liên quan tới mạng xã hội. Mỗi người có một nhu cầu riêng khi sử dụng mạng xã hội. Những quyền của công dân, của quân nhân đã được quy định cụ thể trong luật. Để sử dụng mạng xã hội đúng cách, mang lại lợi ích cho cá nhân, cho cơ quan, có lợi cho đất nước không phải là quá khó nếu mỗi chúng ta có ý thức.

Xin trích ý kiến của PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam: “Tôi đã dùng facebook từ mấy năm nay. Tôi làm quản lý nhưng tôi là một nhà báo thực thụ và liên tục từ 34 năm nay. Tôi thấy facebook cũng cần cho mình khi bộc lộ tình cảm trong sáng, suy nghĩ tích cực, kêu gọi hành động đúng đắn, có ích cho xã hội. Lên facebook, ta cũng có thêm những thông tin nhiều chiều để biết xã hội đang quan tâm những vấn đề gì, yêu thích gì, ghét và phản đối cái gì, cái gì cần lưu ý, cần cùng mọi người quan tâm, giải quyết. Nhưng, tài khoản cá nhân trên mạng xã hội, dẫu sao cũng mang rất đậm dấu ấn cá nhân. Đó là “nhà” của anh, “tường nhà” của anh, anh “mở cửa” hướng nào, treo tranh ảnh gì, viết lách, suy nghĩ ra sao, kết thân với ai… cũng luôn phải nghĩ đến là cho ai đọc, ai nhìn, ai chia sẻ, ai là bạn và ai là người không nên hợp tác. Ở đây, cá nhân không thu hẹp trong cái tôi biệt lập mà nó liên kết với xã hội, hướng ra xã hội và thu nhận những gì cần thiết từ xã hội. Khi liên kết, chia sẻ, nên hướng đến những điều lành mạnh, bổ ích, nhân văn, không nên cực đoan, thái quá. Người dùng không thể dùng trang của mình để xúc phạm các cá nhân hay tổ chức nào đó. Tôi nghĩ, internet là “ảo” nhưng nó lại rất thật và có những tác động mạnh mẽ vào cuộc sống thật. Câu chuyện ứng xử trên mạng xã hội cũng giống như các phép ứng xử thông thường của các cá nhân, tổ chức trong xã hội mà thôi!”./.

Nguyễn Hòa