Xây dựng các chủ đề về công dân số trong triển khai kế hoạch công nghệ giáo dục

Diễn đàn - Ngày đăng : 10:10, 08/10/2022

Internet chứa đựng cả lợi ích và các rủi ro. Là các công dân sinh ra trong thời đại Internet, trẻ em có vai trò và trách nhiệm với môi trường của mình đang sống, cũng như môi trường mạng Internet; là những người sử dụng Internet thông minh để phát huy các lợi ích, giảm thiểu các rủi ro của môi trường này.

Giống như môi trường thật, môi trường mạng có an toàn, lành mạnh, các trải nghiệm của các em có hữu ích hay không phụ thuộc rất lớn vào các em. Hiện nay, học sinh phổ thông đang trực tuyến nhiều hơn bao giờ hết và các em phải hiểu về công dân số (Digital Citizenship) để tự ứng xử một cách an toàn và có trách nhiệm trong thế giới ảo.

Công dân số là gì?

Khái niệm công dân số bắt đầu hình thành khi kỷ nguyên của thời đại số bùng nổ vào năm 1990. Kỷ nguyên này mở ra giúp mọi người trên toàn thế giới có thể kết nối với nhau thông qua các thiết bị kỹ thuật số. Hành vi công dân kỹ thuật số bắt đầu từ những hành động đơn giản nhất như: đọc báo trực tuyến, tra cứu thông tin,... đến các hành động phức tạp hơn: tạo blog, sử dụng mạng xã hội, tham gia chia sẻ quan điểm trên các cộng đồng mạng, sử dụng nền tảng thương mại điện tử để mua bán hàng hóa trực tuyến hoặc ứng dụng kỹ thuật số vào quản lý doanh nghiệp và các hoạt động trong mô hình B2B (Doanh nghiệp đến doanh nghiệp) hoặc B2C (Doanh nghiệp đến người tiêu dùng),...

Những hành vi này vượt ra ngoài hoạt động Internet đơn giản. Năng lực ảnh hưởng của công dân số trên nền tảng số trong từng giai đoạn ngày càng được nâng cao. Qua đó, công dân số không chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận thông tin và tương tác đa chiều, tự tạo nội dung trên nền tảng kỹ thuật số mà còn có thể thực hiện các chức năng quan trọng hơn, tham gia vào các hoạt động chính trị, xã hội và phát triển kinh doanh.

Một công dân số là người có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin để giao tiếp với người khác, tham gia vào các hoạt động xã hội, kinh doanh và chính trị trên nền tảng kỹ thuật số. Công dân số là một thành phần của công dân toàn cầu, họ cần có trách nhiệm, đạo đức với hành vi của mình trên nền tảng số và sử dụng công nghệ để thúc đẩy kết nối cộng đồng trên toàn cầu và cùng nhau chia sẻ thông tin. Công dân kỹ thuật số là người có kỹ năng, kiến thức và có thể truy cập Internet thông qua máy tính, điện thoại di động và các thiết bị kỹ thuật số khác để tương tác với cá nhân, tổ chức và cộng đồng.

Ngày nay, học sinh phổ thông đã trưởng thành như những người bản địa kỹ thuật số, tuy vậy họ vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về thế giới

trực tuyến. Xây dựng chủ đề Công dân kỹ thuật số khi triển khai các công nghệ giáo dục mới chính nhằm hướng dẫn cách học sinh có thể cư xử và định hướng toàn bộ thế giới trực tuyến - một thế giới mà họ sẽ tiếp tục hoạt động trong cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của mình sau khi tốt nghiệp.

Carrie James là Chánh thanh tra (principal investigator) của Trường giáo dục sau đại học Harvard (HGSE), tại Dự án Zero (Project Zero) và là đồng tác giả cuốn sách Phía sau màn hình: Những gì thiếu niên đang đối mặt (và Người lớn đang bỏ qua) (Behind Their Screens: What Teens Are Facing (and Adults Are Missing), cho biết: “Chúng tôi đã định nghĩa công dân kỹ thuật số là việc sử dụng công nghệ có trách nhiệm để học hỏi, sáng tạo và tham gia. Chúng tôi nhấn mạnh các “vòng trách nhiệm” khác nhau hướng sự chú ý trong quá trình ra quyết định kỹ thuật số để chăm sóc bản thân, bạn bè thân thiết và gia đình, cộng đồng gần đó và thế giới rộng lớn hơn".

Dưới đây là cách quyền công dân số ảnh hưởng đến các nhà lãnh đạo học khu (school district leader), các nhà giáo dục và những công dân kỹ thuật số tương lai trong môi trường giáo dục ngày nay.

Công dân số trong Giáo dục phổ thông ngày nay

Chủ đề công dân số hướng đến việc giáo dục học sinh về sự an toàn trên Internet, nhưng nó còn mang lại nhiều hơn thế. Một thập kỷ trước, giáo dục công dân số chỉ giúp học sinh có thể quan sát những kẻ săn mồi trực tuyến, bây giờ, nó bao gồm nhiều thứ hơn là an toàn đơn thuần.

Gần một nửa số học sinh từ lớp 4 - 8 (40%) đã kết nối hoặc trò chuyện trực tuyến với một người lạ, theo một nghiên cứu của Trung tâm Giáo dục và An toàn Mạng (Center for Cyber Safety and Education). Trong số đó, 53% đã cung cấp cho người lạ biết số điện thoại của họ và 15% cố gắng để gặp trực tiếp.

Số liệu thống kê này khiến các lãnh đạo học khu, đặt câu hỏi làm thế nào để họ có thể giáo dục tốt hơn cho học sinh hiểu an toàn Internet như một thành phần quan trọng của quyền công dân số.

Các nhà giáo dục và các nhà lãnh đạo trường học cũng phải chống lại các nguồn thông tin kém tin cậy, những nguồn thông tin mà học sinh sẽ không thể xác định được nếu không có sự hướng dẫn và chỉ dẫn. Đó là một khái niệm mà ngay cả người lớn cũng gặp khó khăn: Gần 2 trong số 3 người nói rằng tin tức bịa đặt đã khiến họ rất bối rối về các sự kiện và vấn đề hiện tại, theo kết quả một báo cáo của Pew Research cho biết - khi có đến 23% người Mỹ được khảo sát thừa nhận đã từng chia sẻ tin tức giả mạo.

Các nhóm Dig Cit Doctors, Kristen Mattson và LeeAnn Lindsey, đã thành lập công ty Edvolve như một nguồn tài nguyên về quyền công dân kỹ thuật số cho các trường học, thậm chí còn tạo ra một nguồn giáo trình miễn phí cho các trường học phổ thông.

Mattson cho biết quyền công dân kỹ thuật số bao gồm “các kỹ năng nền tảng như sức khỏe và hạnh phúc kỹ thuật số, hiểu biết về thông tin và truyền thông, và trách nhiệm xã hội trong suốt quá trình trải nghiệm phổ thông của trẻ”.

Xây dựng các chủ đề về công dân số trong triển khai kế hoạch công nghệ giáo dục - Ảnh 1.

9 chủ đề của công dân số

Mike Ribble, tác giả của Sổ tay Công dân Kỹ thuật số dành cho Lãnh đạo trường học và Quyền Công dân Kỹ thuật số trong Trường học (The Digital Citizenship Handbook for School Leaders and Digital Citizenship in Schools), giải thích rằng an toàn là nền tảng mà tất cả chúng ta có thể đồng ý như một “mẫu số chung”, nhưng nhu cầu giáo dục bổ sung tăng lên bao gồm cả hiểu biết và xã hội.

Ông sử dụng ba chữ S (Safe, Savvy, Social) - An toàn, Hiểu biết và Xã hội - để hướng dẫn các nhà lãnh đạo trường học hướng tới một khung chương trình đào tạo công dân số hoàn chỉnh.

Các học khu hy vọng cải thiện chương trình giảng dạy về công dân số với việc sử dụng khung gồm 9 chủ đề của Ribble, để trao quyền cho học sinh:

Truy cập kỹ thuật số đảm bảo sự phân phối công bằng giữa công nghệ và tài nguyên kỹ thuật số.

Thương mại số tập trung vào việc sử dụng tiền trên các nền tảng kỹ thuật số, bao gồm mua, bán và ngân hàng điện tử.

Truyền thông số và cộng tác là trao đổi thông tin điện tử.

Nghi thức số đề cập đến các tiêu chuẩn ứng xử trực tuyến, liên quan đến suy nghĩ của người khác.

Sự thông thạo kỹ thuật số cho phép mọi người đưa ra quyết định tốt khi trực tuyến. Một cách các trường học có thể tập trung vào việc xây dựng những công dân thông thạo về kỹ thuật số là giúp họ giải mã tin tức thật và giả.

Trung tâm sức khỏe và phúc lợi kỹ thuật số về sức khỏe thể chất và tâm lý của người dùng trực tuyến.

Luật kỹ thuật số đề cập đến sự hiểu biết về các hành động trực tuyến và việc tạo ra các quy tắc và chính sách xung quanh hành vi kỹ thuật số.

Quyền và trách nhiệm kỹ thuật số có nghĩa là quyền tự do sử dụng Internet và các công cụ kỹ thuật số trong khi vẫn duy trì trách nhiệm thông báo cho người lớn về các vấn đề tiềm ẩn.

Bảo mật kỹ thuật số và quyền riêng tư tập trung vào nhận thức về các mối đe dọa mạng, bao gồm cả các cuộc tấn công và vi phạm quyền riêng tư, đồng thời nỗ lực ngăn chặn chúng.

Các trường học có thể tích hợp các chủ đề này vào chương trình giảng dạy toàn diện để đảm bảo họ đang tập trung nhiều hơn vào sự an toàn trực tuyến cơ bản. Các nhà giáo dục nên dạy từng chủ đề khi học sinh sử dụng không gian trực tuyến để làm bài tập trên lớp, nghiên cứu và các dự án khác.

Xây dựng các chủ đề về công dân số trong triển khai kế hoạch công nghệ giáo dục - Ảnh 2. — Ảnh minh hoạ (Nguồn: vnexpress.net)

Làm thế nào để xây dựng công dân số khi lập kế hoạch triển khai công nghệ

Lãnh đạo học khu phải thực hiện nhiều quyết định khi họ mua công nghệ mới cho nhân viên và học sinh. Quyền công dân số nên được quan tâm hàng đầu trong quá trình lập kế hoạch và mua hàng để thực hiện đầy đủ theo hướng dẫn. Các nhà lãnh đạo có thể làm theo những lời khuyên của chuyên gia khi mua và triển khai công nghệ mới.

Chọn các công cụ cung cấp tương tác xác thực

Ribble đã cảnh báo chống lại việc mua và tích hợp “công nghệ vì lợi ích của công nghệ”, do đó cần “mua các công cụ và nền tảng cho phép những người trẻ tuổi tương tác với nội dung, với nhau và với giáo viên của họ theo những cách xác thực nhất có thể”.

Tích hợp quyền công dân kỹ thuật số trong chương trình giảng dạy

Khi cuộc sống và trách nhiệm của học sinh chuyển sang các nền tảng trực tuyến, quyền công dân kỹ thuật số phải được tích hợp đầy đủ trong chương trình giảng dạy. Mattson cho biết: “Để thực sự tạo ra một nền văn hóa về quyền công dân kỹ thuật số, chúng tôi phải kết hợp chương trình giảng dạy với các chính sách, thực tiễn và việc mua công nghệ để thúc đẩy các mục tiêu của chúng tôi cho sinh viên của mình. Các nhà giáo dục có thể tích hợp nó vào một dự án nghiên cứu trong một lớp học khoa học hoặc một bài học tiếng Anh để giúp học sinh xác định độ tin cậy của các nguồn”. “Mỗi giáo viên phải hiểu chủ ý đó”, và các chương trình chuẩn bị cho giáo viên đang bắt đầu tập trung vào việc giảng dạy cho các nhà giáo dục tương lai về nhu cầu này.

Ghi nhớ các bài học của Đại dịch

Khi xem xét việc mua công nghệ mới có thể cải thiện trải nghiệm của học sinh, Ribble cho rằng các nhà lãnh đạo học khu phải ghi nhớ những bài học từ việc học trực tuyến trong thời đại đại dịch. Cụ thể, nhiều học sinh vẫn không có truy cập Internet đáng tin cậy ở nhà. Khi biến một điểm phát sóng để có thể hỗ trợ kết nối Internet cho bốn đến sáu người thường sẽ không cung cấp đầy đủ quyền truy cập cho các mục đích giáo dục.

Thừa nhận những thách thức trực tuyến chưa từng có mà học sinh đang phải đối mặt

Người lớn có thể nghĩ rằng họ hiểu những thách thức về quyền công dân kỹ thuật số của học sinh lớn lên trong thời đại công nghệ, nhưng thực tế họ có thể không thể hiểu được những thách thức này. James cho biết các cuộc trò chuyện về những chủ đề khó khăn này là một “điều cần thiết”.

"Sự gia tăng của công nghệ di động, lứa tuổi trẻ em có quyền truy cập vào thiết bị và các tính năng mới của ứng dụng có tính đặc thù địa lý (geospecificity) và nội dung gần như mang tính nhất thời (quasi-ephemeral) chỉ là một vài trong số những thay đổi đòi hỏi sự quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề về quyền công dân kỹ thuật số”. Học sinh ngày nay điều hướng mọi thứ, từ tình bạn trong thế giới kỹ thuật số 24/7 đến học cách ngắt kết nối để ngủ và tự chăm sóc bản thân. Các học khu nên ghi nhớ những kinh nghiệm này và dạy các thói quen kỹ thuật số lành mạnh cho học sinh.

Chủ đề công dân số là một cân nhắc kế hoạch triển khai quan trọng

Sức khỏe thể chất và tinh thần của học sinh phụ thuộc vào sự hiểu biết sâu sắc về quyền công dân số. Các tiêu chuẩn này giúp tối ưu hóa sự an toàn và học tập cho học sinh, đồng thời chúng đóng vai trò như một hướng dẫn trong việc mua và triển khai công nghệ giáo dục.

Đại dịch cho phép các trường học thử nghiệm các sáng kiến mà họ chưa bao giờ nghĩ đến trước đây. Bây giờ là cơ hội để tinh chỉnh các quy trình đó, tích hợp giáo dục một cách có chủ đích để đảm bảo rằng học sinh được hưởng lợi đầy đủ từ những công cụ đó cho hiện tại và cho tương lai của họ./.

Tài liệu tham khảo: https://edtechmagazine.com

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 9 tháng 9/2022)

Nguyễn Uyên