Thách thức kinh tế lớn, nhiều "big tech" như Facebook, Google và Amazon đã phải sa thải hàng ngàn nhân sự. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sa thải, trong đó không thể không kể đến quy mô to lớn, cồng kềnh của các công ty. Vì thế, những ông lớn này đang cố gắng vận hành như một startup để phục hồi. 

Kêu gọi nhân viên làm việc chăm chỉ như thời còn là startup

Khi trưởng bộ phận nhân sự của Meta, Lori Goler, đăng một bản ghi nhớ lên bảng tin nhân viên nội bộ của công ty vào mùa hè năm ngoái, yêu cầu nhân viên làm việc với “cường độ cao hơn”, nhiều công nhân đã phản đối.

Một số nhân viên không hài lòng với ý kiến cho rằng họ chưa làm việc chăm chỉ. Những người khác cảm thấy vấn đề nằm ở cấp quản lý và quy mô khổng lồ của công ty cũng như cơ cấu quan liêu, điều mà một số người cho rằng khiến họ khó nhanh chóng hoàn thành công việc hàng ngày hoặc đưa ra phản hồi cho lãnh đạo. Một số bộ phận khác đơn giản là không muốn làm nhiều việc hơn vì thu nhập vẫn thế. Bởi vì nhiều nhân viên của Meta được trả bằng cổ phiếu của công ty, vốn bị giảm nhanh chóng trong năm qua, nên họ thực sự sẽ làm nhiều hơn mà thu nhập thấp hơn.

Chủ đề thực sự ở đây là liệu một gã khổng lồ công nghệ có thể hoặc nên cố gắng hành xử như một công ty khởi nghiệp hay không. Tất nhiên, các công ty công nghệ lớn như Meta từng là công ty khởi nghiệp. Nhưng đó là những thập kỷ trước khi họ nhỏ gọn và nhanh nhẹn hơn nhiều, đặc biệt là đang tạo ra những sản phẩm có khả năng sinh lời vô hạn.

Giờ đây, các công ty này đang yêu cầu nhân viên của họ làm việc với “cường độ cao hơn” mà không có bất kỳ sự đền đáp nào trong thời gian ngắn - nói cách khác, hành động như những công nhân khởi nghiệp háo hức và đầy tham vọng - nhưng trong một kịch bản hoàn toàn khác. 

Tuy nhiên, Meta, Alphabet và Amazon là những công ty lớn và có lợi nhuận cao, phải đối mặt với các cơ quan quản lý chống độc quyền vì quá lớn và quá mạnh, chứ không phải là những startup quá nhỏ và sơ sài. Nhân viên của họ được yêu cầu làm việc chăm chỉ hơn hoặc đối mặt với việc bị sa thải không phải vì công ty của họ không kiếm được tiền, mà vì họ không kiếm đủ nhanh.

Những thông điệp này đang nổi lên khi các công ty công nghệ lớn nhất của Mỹ bắt đầu cho thấy tuổi của họ. Meta, trước đây gọi là Facebook, đã đủ tuổi để bỏ phiếu. Alphabet, trước đây là Google, đang ở giữa độ tuổi 20 và Amazon sẽ sớm bước vào thập kỷ hoạt động thứ tư. Đồng thời, tốc độ tăng trưởng nhanh từng được xác định trong lịch sử của các công ty này đã chậm lại. Phố Wall đã chú ý, vốn hóa thị trường kết hợp của Meta, Google và Amazon đã giảm 1,5 nghìn tỷ USD trong năm ngoái.

Ban lãnh đạo tại ba công ty này hiện đang cố gắng hết sức để gợi lại những ngày xưa tốt đẹp. Sundar Pichai, CEO của cả Alphabet và Google, đang cố gắng nhắc nhở mọi người rằng Google từng là một công ty “nhỏ bé và tồi tàn”, nói với những người lao động rằng làm việc chăm chỉ và vui vẻ “không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với tiền bạc”. Công ty đã sa thải 12.000 người vào cuối tháng 1/2023.

Tại Meta, công ty đã cho phép 11.000 nhân viên ra đi vào tháng 11/2022, CEO Mark Zuckerberg nói rằng ông muốn nhân viên “quay trở lại nền văn hóa làm việc cật lực hơn”. Trong khi đó, CEO Amazon Andy Jassy đã nói với các nhân viên của Amazon rằng hãy “sáng tạo, tháo vát và linh hoạt trong thời điểm này khi chúng tôi không tuyển dụng nhiều và loại bỏ một số vai trò”, sau đợt sa thải lớn của công ty vào cuối năm ngoái.

Một điều đáng lưu ý là những động thái mà các công ty này thực hiện khi họ cố gắng thay đổi hoạt động kinh doanh và văn hóa của mình sẽ có những tác động to lớn vượt ra ngoài ngành công nghệ, vì các công ty công nghệ có xu hướng ảnh hưởng đến hành vi của các công ty Mỹ nói chung.

Hiện tại, việc sa thải có vẻ như là đợt điều chỉnh lớn nhất ở Thung lũng Silicon. Một mặt, việc sa thải hàng nghìn nhân viên là một hình thức “điều chỉnh quy mô phù hợp” đối với các công ty này, do đã tuyển dụng quá nhiều trong thời kỳ đại dịch. Mặt khác, yêu cầu những nhân viên còn lại hoàn thành nhiều việc hơn với ít nguồn lực hơn có thể làm mất tinh thần và có thể khiến một số nhân viên giỏi nhất ra đi.

Chuyên gia công nghệ và giáo sư Margaret O'Mara của Đại học Washington cho biết: “Tôi không nghĩ việc duy trì một công ty rất lớn và sau đó nói, "Chúng ta đang chuyển sang chế độ khởi nghiệp", sẽ hiệu quả. Sẽ có những người lao động không hài lòng”.

Nhưng Drew Pascarella, giảng viên tài chính cao cấp tại Trường Kinh doanh Cornell, cho rằng thông điệp khởi nghiệp cuối cùng có thể có tác dụng hữu ích trong việc giúp phá vỡ chu kỳ tin tức tiêu cực xung quanh việc sa thải và tạo ra bầu không khí tích cực hơn cho những nhân viên còn lại.

Pascarella cho biết: “Họ đang sử dụng điều này để gợi lại một cách tích cực về quá khứ thú vị và tuyệt vời khi làm việc cho ngành công nghệ. Thông điệp quay trở lại tinh thần khởi nghiệp không phải là không có giá trị, ở một mức độ nào đó các công ty này vẫn đổi mới. Họ cũng có các phân khu vẫn được thiết kế hoạt động như các công ty khởi nghiệp”.

Những gã khổng lồ công nghệ đang cắt giảm các dự án R&D đầy tham vọng nhưng thường không kiếm được nhiều tiền. Google bỏ qua dự án mạng nơ-ron mô hình hóa bộ não của ruồi, thậm chí sa thải một số nhân viên trong lĩnh vực AI, lĩnh vực mà công ty cho biết vẫn là lĩnh vực đầu tư “chính”. Amazon dường như đang thu hẹp quy mô phát triển của Alexa. Meta có lẽ là một điều kỳ lạ vì vẫn tiếp tục rót tiền vào metaverse, nhưng công ty đã loại bỏ các dự án lớn khác, chẳng hạn như phần cứng trò chuyện video Portal.

Tất cả những cắt giảm và sa thải này cho phép các công ty tiết kiệm tiền trong thời gian ngắn và thị trường chứng khoán đã phản ứng tích cực. Nhưng quá nhiều cắt giảm có khả năng gây nguy hiểm cho sự phát triển trong tương lai. Những thay đổi này cũng cho thấy điều khác biệt giữa một big tech với một startup - startup luôn ưu tiên tăng trưởng tiềm năng hơn lợi nhuận.

Tinh thần khởi nghiệp có trở lại với các big tech?

Trong một thời gian, việc Google tránh được những đợt sa thải lớn là niềm tự hào của nhân viên, điều này cho thấy họ là những nhân viên được đánh giá cao trong một công ty hoạt động tốt. Trong những ngày nghỉ lễ, nhiều nhân viên đã đăng các meme trên hệ thống liên lạc nội bộ để cảm ơn Pichai vì đã không sa thải nhân viên và nói rộng ra là không sa thải giống như mọi công ty công nghệ khác.

Nhưng cuối cùng Google cũng phải sa thải lớn. Điều này gây hoang mang mạnh mẽ cho các nhân viên Google. “Không ai biết điều gì là ổn định nữa”, một kỹ sư phần mềm của Google nói. “Tinh thần mọi người xuống thấp”. Mặc dù việc sa thải nhân viên có thể khiến một số người nỗ lực làm việc chăm chỉ hơn, nhưng ông suy đoán nhiều người khác có thể cảm thấy bất an và tìm kiếm công việc khác do quy mô sa thải quá lớn. Họ không biết liệu làm việc chăm chỉ có nghĩa là họ sẽ giữ được công việc của mình hay không. Tôi không hiểu tại sao việc sa thải lại diễn ra như vậy. Đồng nghiệp của tôi ở đây thật tuyệt vời. Và họ đã biến mất”.

Việc sa thải tại Meta dường như cũng có tác động tiêu cực đến nhân viên, một số người không hài lòng với ý tưởng rằng họ phải làm việc chăm chỉ hơn. “Không đời nào tôi ở lại Meta nếu tôi được yêu cầu làm việc nhiều giờ như một nhân viên startup”.

David Yoffie, giáo sư Trường Kinh doanh Harvard và là thành viên hội đồng công nghệ lâu năm của các công ty bao gồm Intel và HTC, nói rằng những yêu cầu làm việc chăm chỉ hơn một phần bắt nguồn từ việc Elon Musk thúc đẩy các nhân viên Twitter của mình phải trở nên “cực kỳ chăm chỉ” và có cảm giác chung là ở Thung lũng Silicon, “cường độ làm việc đặc trưng của những ngày đầu đã biến mất”.

Nhưng việc các big tech trở lại với văn hóa làm việc của một startup không hiệu quả. Những lời nói “chăm chỉ làm việc hơn” trong khi thu nhập giảm đi hoặc không thay đổi không thể được hưởng ứng. Tệ hơn nữa, những đợt cắt giảm nhân sự hàng loạt có thể khiến một số nhân tài giỏi nhất ra đi, cuối cùng sẽ gây tổn hại cho triển vọng của công ty. 

Trong khi đó, nội bộ các big tech lại mâu thuẫn về cách các công ty cắt giảm những dự án moonshot (dự án công nghệ mà hiếm doanh nhân nào có đủ dũng cảm để đầu tư dù nó sở hữu tiềm năng đáng kể) - phần cho rằng những dự án đó chỉ là sự lãng phí thời gian và tiền bạc, phần lại nói rằng công ty không muốn đầu tư hoặc thậm chí xem xét các ý tưởng đột phá.

Google nổi tiếng với việc thử những điều mới bất ngờ. Một số nỗ lực này đã trở thành sản phẩm có lợi nhuận, chẳng hạn như Gmail, trong khi những nỗ lực khác đã giúp củng cố danh tiếng về sự đổi mới của Google. Điều đáng sợ là bằng cách loại bỏ những dự án phụ đầy rủi ro này, công ty có thể bỏ lỡ cơ hội lớn tiếp theo. Cũng có lo ngại rằng có điều gì đó đã thay đổi tại công ty, vì rất ít dự án trong số này được triển khai trong những năm gần đây.

Thật khó tìm ra con đường tiếp theo của các big tech. Liệu họ có đánh mất dần vinh quang như Xerox hay RCA, những công ty đã tạo ra một số đổi mới công nghệ lớn nhất trong thời đại của họ nhưng lại thất bại trong việc đưa tinh thần đổi mới đó vào kỷ nguyên tiếp theo?

Để luôn đi đầu, những gã khổng lồ công nghệ đang dựa vào tầm nhìn của chính họ về tương lai. Meta tập trung vào metaverse. Google tập trung nỗ lực vào AI, thậm chí còn kêu gọi những người sáng lập Google giúp đỡ thực hiện sứ mệnh này. Và Amazon là “phát minh và đơn giản hóa”.

Meta, Alphabet và Amazon vẫn còn một chặng đường dài phía trước, giá cổ phiếu của họ đã giảm khoảng 50% so với mức đỉnh vào năm 2021.

Các nhà phân tích cho rằng trong bối cảnh này, các công ty nên đầu tư vào các startup mới thành lập - nhưng không mua chúng trong giai đoạn đầu - với hy vọng chúng có thể dẫn đến tăng trưởng lớn. Khoản đầu tư mới nhất của Microsoft vào ChatGPT là một ví dụ điển hình với những gã khổng lồ công nghệ.

Tất nhiên, điều đó không hoàn toàn giống với việc Meta, Alphabet và Amazon đang cố gắng để vận hành giống các công ty khởi nghiệp. Theo cựu giám đốc nhân sự của Google, có thể các công ty công nghệ này, hiện là những tập đoàn lớn, không thể khơi lại tinh thần khởi nghiêp được nữa.

Bởi vì, ngay cả khi có thức ăn miễn phí hay những bữa tiệc xa hoa trở lại, thì mọi người vẫn cảm thấy mọi thứ có thể sụp đổ bất cứ lúc nào. không còn tồn tại nữa, công ty thu được lợi nhuận khổng lồ cũng có thể thua lỗ trong đợt suy thoái mới nhất./.

Anh Minh