Khi được thiết kế tốt, cơ sở hạ tầng giao thông vận tải (GTVT) có thể mang mọi người và mọi thứ đến gần nhau hơn để hỗ trợ phát triển kinh tế, thúc đẩy hòa nhập xã hội cao hơn, bảo vệ môi trường và hình thành các thành phố đáng sống hơn.

Theo dự báo của Liên Hợp Quốc, dân số khu vực châu Á dự kiến sẽ đạt 4,9 tỷ người vào năm 2030. Với việc di cư đô thị không có dấu hiệu chậm lại, áp lực đối với cơ sở hạ tầng và hệ thống GTVT phải phát triển và bền vững ở các thành phố đang gia tăng nhanh chóng.

Đối với hầu hết các thành phố, GTVT là một trong những lĩnh vực chi tiêu lớn nhất. Theo Tập đoàn Tư vấn Boston (BCG) đây cũng là một lĩnh vực trọng tâm cho sự đổi mới và thu hút đầu tư kinh doanh, khi mà vài năm qua đã chứng kiến ​​sự gia tăng của các công ty gọi xe, dịch vụ lái xe tự động và tính di động dưới dạng dịch vụ (MaaS).

Tuy nhiên, do thực tế là các dự án giao thông mới thường liên quan đến việc thu hồi đất, nên việc tạo ra sự cân bằng giữa giao thông hiệu quả và lợi ích chung tổng thể là rất quan trọng. Do đó, bài toán đặt ra đối với các nhà lãnh đạo thành phố là làm sao xây dựng được một thành phố tương lai với hệ thống giao thông đô thị tối ưu nhất để mọi người dân có thể tham gia một cách hiệu quả.

Xây dựng hệ thống GTVT lấy người dân làm trung tâm

Xây dựng hệ thống giao thông lấy người dân làm trung tâm có nghĩa là đặt cư dân vào trung tâm của quy hoạch di chuyển đô thị và xem xét các nhân khẩu học khác nhau của các thành phố hoặc thị trấn mà các hệ thống này dự định phục vụ. Có hai nhóm nhân khẩu học chính sẽ có nhu cầu lớn nhất về cơ sở hạ tầng giao thông đô thị trong những thập kỷ tới: người cao tuổi và giới trẻ của tương lai.

Chẳng hạn như, tại Singapore, 1/4 người dân sẽ ở độ tuổi từ 65 trở lên vào năm 2030 và nhiều thành phố khác trên thế giới cũng đang phải vật lộn với tình trạng dân số già đi. Để đảm bảo rằng người dân có thể được phục vụ tốt khi về già, các thành phố cần cung cấp phương tiện giao thông công cộng chất lượng cao, dễ tiếp cận, kết nối các tiện nghi chính như trung tâm chăm sóc sức khỏe và cửa hàng.

Ngược lại, những người trẻ tuổi lại có xu hướng đi xa hơn để làm việc, giao lưu và tiếp cận các tiện nghi. Đối với nhóm nhân khẩu học này, MaaS đã chứng tỏ là một giải pháp giao thông đô thị hiệu quả. Tư nhân hóa có thể giúp thúc đẩy sự đổi mới trong không gian này, nhưng nó có thể không phải là cách tiếp cận tốt nhất cho GTVT nói chung.

Giải pháp MaaS có thể thúc đẩy một tương lai đáng sống và bền vững hơn cho GTVT vì nó làm giảm tắc nghẽn giao thông và giảm thiểu lượng khí thải carbon. Khi MaaS ngày càng phổ biến, các nhà hoạch định chính sách nên kết hợp MaaS để khuyến khích người dân sử dụng các phương tiện giao thông công cộng hoặc chia sẻ thay vì sử dụng các phương tiện cá nhân.

Một số quốc gia và thành phố thông minh trên thế giới đã bắt đầu sử dụng MaaS. Tại Nhật Bản, sự kết hợp giữa đi chung xe, giao thông công cộng và chia sẻ xe đạp cho phép hành khách ở các vùng nông thôn di chuyển giữa các thị trấn mà không phải lo lắng về nhiều hệ thống bán vé hoặc phương thức thanh toán.

Các nền tảng MaaS cung cấp cho mọi người thông tin theo thời gian thực về sự sẵn có của các loại hình giao thông và cho phép các cơ quan vận tải theo dõi hiệu suất của các phương thức vận tải khác nhau.

Điển hình là ứng dụng di động MyTransport.SG của Singapore – ứng dụng cung cấp thông tin cập nhật trực tiếp về thời gian đến của xe buýt và tình trạng gián đoạn dịch vụ tàu, cùng với các tính năng khác mà hành khách có thể sử dụng khi lên kế hoạch cho chuyến đi của họ.

Xây dựng hệ thống giao thông lấy trải nghiệm làm trung tâm

Ngoài việc thiết kế mô hình GTVT ưu tiên cho các nhóm nhân khẩu học chính, việc áp dụng cách tiếp cận lấy trải nghiệm người dùng làm trung tâm để lập kế hoạch di chuyển đô thị là điều cần thiết, từ đó có thể lên phương án xây dựng cơ sở hạ tầng GTVT cho tương lai và có kế hoạch sử dụng công nghệ số để nâng cao trải nghiệm đi lại cho người dân.

Đặc biệt, theo Howie Sim, lãnh đạo Bộ phận dịch vụ khác hàng về Chăm sóc sức khỏe & Vận tải tại NCS (công ty CNTT đa quốc gia có trụ sở chính tại Singapore) nhận định, trí tuệ nhân tạo (AI) là động lực chính định hình tương lai của ngành giao thông vận tải.

Cụ thể, AI đang ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong lĩnh vực này để nâng cao trải nghiệm người dùng và tìm ra các tuyến đường tốt nhất cũng như tốc độ di chuyển tối ưu, vì nó tính đến dữ liệu về điều kiện giao thông, công trình đường bộ và nhiều yếu tố khác. Công nghệ này cũng đang được các tổ chức công và tư nhân sử dụng cho các nhiệm vụ như quản lý tài sản và giám sát giao thông để cải thiện an toàn đường bộ.

AI và phân tích dữ liệu nâng cao luôn song hành trong thiết kế cơ sở hạ tầng giao thông. Các tổ chức cũng sử dụng phân tích dữ liệu nâng cao để hiểu cách sử dụng tài sản, phương tiện vận chuyển và cách cải thiện thiết kế.

Ví dụ: các nhà quy hoạch thành phố có thể sử dụng các phân tích nâng cao để xây dựng cơ sở hạ tầng xung quanh những con đường cũ kỹ, đôi khi khác với những con đường đã được lên kế hoạch.

Thu thập dữ liệu ẩn danh về mô hình đi lại trong giờ cao điểm cũng có thể giúp các nhà quy hoạch thành phố đảm bảo cơ sở hạ tầng giao thông đáp ứng nhu cầu cúng như mong muốn của người dân và tổ chức ở mức độ cao nhất có thể. Điều này có thể bao gồm giám sát giao thông đường bộ bằng công nghệ vệ tinh và sử dụng dữ liệu thu thập được để lập kế hoạch xây dựng, dỡ bỏ, mở rộng hoặc thu hẹp đường nhằm đảm bảo giao thông lưu thông thuận lợi nhất có thể.

Cách tiếp cận tập trung vào trải nghiệm đối với GTVT cũng đã dẫn đến khái niệm loại bỏ dần đường cao tốc, thay thế đường cao tốc bằng công viên, khu tiện ích hoặc tòa nhà dân cư, với mục đích làm cho các khu vực đô thị trở nên thân thiện hơn với người đi bộ và xe đạp. Minh họa cho khái niệm này là kế hoạch của chính phủ Singapore nhằm chuyển một số cơ sở hạ tầng giao thông xuống lòng đất để “giải phóng đất đai cho mục đích sử dụng lấy con người làm trung tâm”.

AV và UAV có phải là tương lai của giao thông đô thị?

Các công nghệ mới nổi như xe tự hành (AV) và máy bay không người lái (UAV) dự kiến sẽ đóng một vai trò quan trọng trong tương lai của các hệ thống di chuyển đô thị.

Những công nghệ này có tiềm năng mở ra những lợi ích lớn cho các thành phố, bao gồm giảm phát thải khí nhà kính và giao hàng chặng cuối hiệu quả hơn.

Theo một báo cáo của McKinsey về tương lai của việc giao hàng chặng cuối, “tự động hóa có tiềm năng đáng kể để tăng hiệu quả. Các phương tiện giao hàng tự động (ADV) đang và sẽ là công nghệ thống trị trong lĩnh vực này và chúng có khả năng cải tổ toàn bộ ngành công nghiệp”.

Sự phát triển công nghệ trong hệ sinh thái giao hàng chặng cuối cũng đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn dự kiến. Trong một thử nghiệm công nghệ gần đây ở Sentosa, Grab và NCS, với sự hỗ trợ của Tập đoàn Phát triển Sentosa, đã hợp tác để thử nghiệm dịch vụ giao đồ ăn bằng robot AV được thiết kế để phục vụ khách trên các bãi biển của Sentosa và những người bán đồ ăn và thức uống dọc theo Bãi biển Siloso.

Chạy trên mạng 5G độc lập (SA) của Singtel, thử nghiệm giao đồ ăn đầu tiên này có Island A.H.B.O.I., robot AV, sẵn sàng sử dụng kết nối được cải thiện để cung cấp dịch vụ nhanh chóng trong việc nhận và triển khai các đơn đặt hàng.

Để xây dựng và hình thành một thành phố/đô thị thông minh, phát triển bền vững thì các thành phố/đô thị cần có một hệ thống giao thông tiện lợi, hiệu quả.

Theo đó, quy hoạch giao thông đô thị đòi hỏi phải đáp ứng được cả phương pháp lấy người dân và trải nghiệm làm trung tâm. Bằng cách tận dụng các công nghệ số, sử dụng các nguồn năng lượng và phương thức vận tải mới, sạch hơn, chúng ta có thể đảm bảo rằng các cơ sở hạ tầng và khung pháp lý phù hợp luôn sẵn sàng để hỗ trợ những đổi mới mới trong không gian di chuyển đô thị.

Cuối cùng, quan hệ đối tác mạnh mẽ giữa các doanh nghiệp tư nhân và chính phủ sẽ là chìa khóa để khai thác toàn bộ tiềm năng của những đổi mới này./.

Tâm An