“

Tóm tắt:

* Khái niệm già hóa năng động, tình hình già hóa ở Việt Nam

- Già hóa năng động được hiểu là “quá trình tối ưu hóa các cơ hội về sức khỏe, sự tham gia và an ninh nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống như con người”

- Năm 2011, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn “già hóa dân số” (tỷ trọng người 60 tuổi trở lên chiếm 10%), đến 2036 bắt đầu thời kỳ “dân số già” (tỷ trọng người 60 tuổi trở lên đạt 20%) * Nhu cầu ứng dụng công nghệ số trong thích ứng già hóa

- Ngân hàng điện tử, thương mại điện tử, y tế điện tử – đáp ứng nhu cầu cơ bản.

- Các chương trình lao động và học trực tuyến cho tất cả mọi người – học tập, phát triển và đưa ra quyết định.

- Phương tiện di chuyển – duy trì tính năng động.

- Các chương trình trực tuyến và mạng xã hội – xây dựng và duy trì các mối quan hệ và đóng góp cho xã hội.

* Một số khuyến nghị tại Việt Nam

- Thứ nhất, rà soát, bổ sung, sửa đổi các quy định pháp luật về ứng dụng CNTT, đặc biệt hỗ trợ khu vực chăm sóc người cao tuổi (E-health, Bảo hiểm y tế…).

- Thứ hai, tiếp tục cần đẩy mạnh việc xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là đưa công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý khám, chữa bệnh và quản lý bệnh, ở khu vực nông thôn, khu vực dân tộc thiểu số.

- Thứ ba, đẩy mạnh truyền thông về vai trò của người cao tuổi, thích ứng già hóa năng động, biến thách thức già hóa dân số thành cơ hội để vận động các doanh nghiệp, viện nghiên cứu tăng cường nguồn lực đầu tư hạ tầng và nghiên cứu về già hóa năng động trong kỷ nguyên số hóa.

- Thứ tư, quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng cho nhu cầu đi lại, giải trí, nghỉ ngơi của người cao tuổi như: xe bus thân thiện, khu giải trí phù hợp với nhu cầu người cao tuổi, đặc biệt với mô hình thành phố thông minh.

Khái niệm già hóa năng động, tình hình già hóa trên thế giới, Việt Nam

Khái niệm già hóa năng động được hiểu là “quá trình tối ưu hóa các cơ hội về sức khỏe, sự tham gia và an ninh nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống như con người” (Tổ chức Y tế Thế giới), từ lâu đã được ủng hộ rộng rãi.

Tuổi thọ con người ngày càng được nâng cao. Năm 2020, số người từ 60 tuổi trở lên đông hơn trẻ em dưới 5 tuổi. Dự báo đến năm 2030, cứ 6 người trên thế giới thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên. Lúc này tỷ trọng dân số từ 60 tuổi trở lên sẽ tăng từ 1 tỷ năm 2020 lên 1,4 tỷ. Đến năm 2050, dân số thế giới từ 60 tuổi trở lên sẽ tăng gấp đôi (2,1 tỷ người). Số người từ 80 tuổi trở lên dự kiến sẽ tăng gấp ba lần từ năm 2020 đến năm 2050, đạt 426 triệu người[1].

Việt Nam nằm trong số những nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Năm 2011, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn “già hóa dân số” (tỷ trọng người 60 tuổi trở lên chiếm 10%), đến 2036 bắt đầu thời kỳ “dân số già” (tỷ trọng người 60 tuổi trở lên đạt 20%) và kéo dài khoảng 20 năm trước khi sang giai đoạn “dân số siêu già”. Năm 2019 số người cao tuổi là 11,41 triệu chiếm 11,86% dân số[2], dự báo con số này là 31,69 triệu người, chiếm 27,11% tổng dân số vào năm 2069. Nếu năm 2019, cứ 2 trẻ em thì có 1 người già, 50 năm sau, cứ 2 trẻ em tương ứng có 3 người già[3].

Nhu cầu ứng dụng công nghệ số trong thích ứng già hóa

Công nghệ số (digital technology) bao gồm tất cả các công cụ, thiết bị điện tử, hệ thống tự động, thiết bị công nghệ và tài nguyên tạo ra, xử lý hoặc lưu trữ thông tin trong các lĩnh vực khác nhau. Chúng có thể bao gồm các thiết bị như điện thoại thông minh, máy tính bảng và robot hoặc các dịch vụ và ứng dụng như như Internet, các ứng dụng chăm sóc sức khỏe, ngân hàng điện tử, mua sắm trực tuyến hoặc chơi trò chơi trực tuyến.

Sự phát triển song hành

Già hóa (hay lão hóa) là một phần tất yếu của cuộc sống, ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Do đó, điều cần thiết là thúc đẩy trải nghiệm lão hóa tích cực và lành mạnh cho các thế hệ hiện tại và tương lai. May mắn thay, chúng ta đang già đi trong một thế giới kỹ thuật số với công cụ giúp sống lâu hơn, duy trì cuộc sống năng động và khỏe mạnh hơn, đồng thời đóng góp kinh tế - xã hội cho xã hội và để có thể giúp chúng ta sống một cuộc sống trọn vẹn nhất.

Tiến bộ công nghệ đã thay đổi hoàn toàn thế giới. Công việc, giáo dục, giải trí, giao tiếp xã hội và rất nhiều hoạt động khác diễn ra trong không gian kỹ thuật số - liệu chúng ta có muốn tiếp tục truy cập tất cả những lợi ích của công nghệ đó khi chúng ta già đi không? Chúng ta nên bắt đầu bằng cách loại bỏ quan niệm sai lầm rằng các thế hệ cũ không sử dụng công nghệ, vì nhiều người đang trở nên hiểu biết về công nghệ.

Để thúc đẩy già hóa năng động, trong đó người cao tuổi được tham gia đầy đủ vào nền kinh tế số, điều quan trọng là chúng ta phải thúc đẩy các công nghệ số có thể tiếp cận và kỹ năng số phù hợp với nhu cầu của người cao tuổi. Do đó để triển khai rộng rãi, việc phân tích nhu cầu, khả năng tiếp cận và sự phù hợp công nghệ số với đối tượng đích người cao tuổi là rất quan trọng.

Vai trò/ứng dụng công nghệ số trong già hóa năng động

Xây dựng công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) có tính đến các yêu cầu về khả năng tiếp cận kỹ thuật số và thiết kế bao phủ có thể tạo ra sự khác biệt cơ bản trong việc tạo ra các cộng đồng và môi trường kỹ thuật số toàn diện, thân thiện với lứa tuổi.

Trong khi các dịch vụ y tế là nguồn lực phát triển nhất cho người cao tuổi, nhiều lĩnh vực khác vẫn kém phát triển, chẳng hạn như nghỉ ngơi và giải trí. CNTT&TT có thể cung cấp quyền truy cập có giá trị vào các dịch vụ trực tuyến công cộng và tư nhân để mua hàng hóa trực tuyến thay vì đến cửa hàng; nộp thuế; hoàn thành các giao dịch tài chính một cách an toàn tại nhà; và học các kỹ năng mới thông qua các nền tảng học tập điện tử. Các ứng dụng chăm sóc sức khỏe và sức khỏe điện tử (E-health) cho phép người cao tuổi quản lý sức khỏe của họ và duy trì sự độc lập.

Công nghệ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc hòa nhập xã hội, cho phép người cao tuổi duy trì liên lạc chặt chẽ với gia đình và bạn bè, đồng thời vượt qua sự cô lập và cô đơn của xã hội. Trong đại dịch COVID-19, công nghệ đã được chứng minh là mang đến cơ hội học hỏi và tương tác vô tận thông qua các ứng dụng đổi mới, chẳng hạn như thực tế ảo và thực tế tăng cường cũng như trí tuệ nhân tạo. Chìa khóa thành công là phát triển công nghệ lấy con người làm trung tâm để càng nhiều người có thể sử dụng càng tốt.

CNTT&TT có thể tiếp cận có thể giúp mọi người vượt qua nhiều rào cản liên quan đến tuổi tác về thị giác, thính giác, sự khéo léo và nhận thức. Tất cả chúng ta đều sử dụng các công cụ trợ năng khác nhau bao gồm tin nhắn thoại, chuyển văn bản thành giọng nói hoặc phụ đề video, tất cả đều được thúc đẩy bởi công nghệ thông minh.

Với sự chuyển đổi số mạnh mẽ hơn nữa trên thế giới sau đại dịch COVID-19, điều quan trọng hơn bao giờ hết là các cơ hội do CNTT&TT mở ra đều có sẵn một cách công bằng, giá cả phải chăng và có thể tiếp cận được cho tất cả mọi người bất kể tuổi tác, giới tính, địa điểm hay có khả năng. Hơn nữa, các kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ là rất cần thiết để cho phép tất cả người dùng hòa nhập vào thế giới số và đảm bảo tất cả mọi người đều được hòa nhập và tham gia vào các xã hội và nền kinh tế số.

Khi được thiết kế với mục tiêu có thể tiếp cận dễ dàng, tính phổ quát cao, CNTT&TT có thể giúp tạo ra các môi trường hòa nhập và thân thiện với lứa tuổi nhằm thúc đẩy cuộc sống lành mạnh cho người cao tuổi ngày nay và mai sau.

Già hóa năng động chịu ảnh hưởng của các môi trường như gia đình, cộng đồng và xã hội rộng lớn hơn, và bởi một loạt các yếu tố trong những môi trường này. Những yếu tố này bao gồm môi trường được xây dựng, con người và các mối quan hệ của họ, thái độ và giá trị, chính sách y tế và xã hội, các hệ thống hỗ trợ họ và các dịch vụ đang triển khai. Có thể sống trong những môi trường này và duy trì năng lực nội tại và khả năng hoạt động của một người là chìa khóa để lão hóa khỏe mạnh.

Già hóa năng động bao gồm đáp ứng các nhu cầu cơ bản: học tập, phát triển và ra quyết định; duy trì khả năng vận động; xây dựng và duy trì các mối quan hệ và đóng góp cho xã hội. Đưa công nghệ vào triển khai thực hiện những mục tiêu đó có thể là chìa khóa để đạt được chúng sớm hơn và theo cách tốt hơn nếu những cân nhắc liên quan được tính đến để tạo ra môi trường thân thiện với lứa tuổi.

• Ngân hàng điện tử, thương mại điện tử, y tế điện tử – đáp ứng nhu cầu cơ bản

Quá trình chuyển đổi số (CĐS_ đã làm tăng phạm vi của các sản phẩm và dịch vụ trực tuyến, là cơ hội cho các doanh nghiệp (DN) thay đổi mô hình truyền thống của họ sang mô hình kỹ thuật số.

Một nhu cầu cơ bản như mua hàng tạp hóa có thể được thực hiện trực tuyến, do đó nâng cao phúc lợi của các thế hệ cũ bằng cách tránh nhu cầu sử dụng phương tiện giao thông và mang theo túi xách. Ngân hàng số cho phép người lớn tuổi quản lý tiền tiết kiệm của họ một cách độc lập mà không có nguy cơ tiếp xúc với COVID-19 hay bất kỳ nguy cơ lây bệnh nào tại các chi nhánh ngân hàng. Việc sử dụng các ứng dụng sức khỏe đã tăng lên vì chúng đã được chứng minh là hữu ích để theo dõi và ngăn ngừa các tình trạng nghiêm trọng hơn ở bệnh nhân lớn tuổi.

Tuy nhiên, các nền tảng phải được thiết kế tốt để làm cho các quy trình đó trở nên dễ hiểu và đáng tin cậy. Dịch vụ khách hàng thân thiện với người dùng cũng có thể giúp những khách hàng không quen thuộc với nền tảng số. Các trang web và ứng dụng di động được thiết kế tốt có tính đến thiết kế phổ quát cũng như nhu cầu của dân số già là rất quan trọng để đảm bảo sự chuyển đổi của nhóm dân cư này sử dụng sản phẩm và dịch vụ từ truyền thống sang trực tuyến.

• Các chương trình lao động và học trực tuyến cho tất cả mọi người – học tập, phát triển và đưa ra quyết định

Các nền tảng học tập trực tuyến hiện đã làm cho giáo dục trở nên hợp túi tiền hơn và mở ra nhiều lựa chọn hơn cho người dân có thể có tác động quan trọng đến quá trình già hóa năng động. Các cơ sở đào tạo và chương trình học tập nên cung cấp các lựa chọn phù hợp để nhóm dân cư đang phát triển này quan tâm. Các nền tảng dựa trên trực tuyến cũng cần phải thân thiện với người dùng bao gồm hoặc duy trì sự đóng góp của các giáo viên và người cố vấn lớn tuổi và tính đến lợi ích của thế hệ trẻ hôm nay.

Cộng đồng cũng có thể tận dụng kinh nghiệm làm việc của nhóm người lao động có trình độ kỹ thuật đã nghỉ hưu.

Các doanh nhân cũng như những người lao động trẻ có ít kinh nghiệm có thể tận dụng cơ hội và nhận được lời khuyên của những người đã về hưu. Với việc sử dụng các nền tảng số, kiểu làm việc này dựa trên mối quan hệ là khả thi và sẵn có.

Các công ty và chính phủ nên làm việc cùng nhau để tận dụng nguồn tri thức chưa được phát huy này và tạo điều kiện thuận lợi cho sự đóng góp của người cao tuổi cho xã hội.

• Phương tiện di chuyển - duy trì tính năng động

Di chuyển, đi lại chưa bao giờ dễ dàng như trong thế giới kỹ thuật số. Các mô hình vận tải mới đang xuất hiện hàng ngày để phục vụ cho các nhu cầu khác nhau của xã hội. Ví dụ, Uber, Grab,… là một mô hình vận tải đã có tác động đến xu hướng tiêu dùng của thế hệ thiên niên kỷ và ngành công nghiệp ô tô toàn cầu bằng cách giảm đáng kể việc mua ô tô.

Đây là cơ hội tuyệt vời cho ngành vận tải để giải quyết vấn đề giao thông hiện tại và tương lai. Chính phủ cũng như các công ty tư nhân nên phát triển các chương trình và dịch vụ giải quyết các vấn đề về di chuyển của người cao tuổi. Phải đạt được sự thay đổi trong nhận thức về việc sử dụng CNTT&TT của tỷ lệ dân số ngày càng tăng này. Nên tập trung vào các điểm mạnh và cơ hội thay vì nhận thức tiêu cực về thái độ và rào cản liên quan đến CNTT&TT.

• Các chương trình trực tuyến và mạng xã hội – xây dựng và duy trì các mối quan hệ và đóng góp cho xã hội

Ít kết nối xã hội và cảm giác bị cô lập có liên quan đến tình trạng sức khỏe tâm thần ở người cao tuổi. Sự cô lập xã hội hiện được coi là một yếu tố nguy cơ dẫn đến tử vong sớm. Hiểu được mức độ phổ biến của sự cô lập xã hội và sự cô đơn ở các thế hệ lớn tuổi là rất quan trọng theo hai cách: thứ nhất, về tác động sức khỏe đối với dân số; và, thứ hai, về sự mất mát tiềm năng kinh tế và xã hội. CNTT&TT có thể đưa ra các giải pháp hiệu quả cho cả hai thách thức này.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người lớn tuổi có kết nối Internet, thiết bị phù hợp và hiểu biết về công nghệ trước đại dịch COVID-19 sẽ có vị trí tốt hơn nhiều để đối phó với thực tế bị giãn cách/cách ly đột ngột và phải xa những người thân yêu. Giúp những người lớn tuổi của chúng ta sử dụng công nghệ là một phần thiết yếu trong việc trao quyền cho họ phát triển trong những hoàn cảnh đầy thách thức.

Mạng xã hội có thể đại diện cho một cơ hội kinh doanh rất tốt để đáp ứng nhu cầu không được đáp ứng này để duy trì và tạo các mối quan hệ mới.

Ví dụ, một tổ chức phi lợi nhuận của Pháp đã bắt đầu một chương trình trong đại dịch kết hợp những người đã nghỉ hưu, một số người đã bị cô lập và ở một mình với các sinh viên ngôn ngữ. Họ tham gia vào cuộc trò chuyện bằng trò chuyện video và thiết lập các liên kết giữa các thế hệ với lợi ích chung, khi sinh viên tiếp tục thực hành các kỹ năng ngôn ngữ của mình trong khi khiến những người lớn tuổi cảm thấy được kết nối và trao quyền nhiều hơn.

Đặc trưng người cao tuổi – Những lưu ý phát triển công nghệ

Giảm khả năng thị giác: Khó khăn trong việc đọc và hiểu các văn bản được viết bằng phông chữ nhỏ có thể là một thách thức đối với các thế hệ cũ. Các trang web và ứng dụng dành cho thiết bị di động phải có văn bản có thể thu phóng và phải tương thích với việc sử dụng Kính lúp và trình đọc màn hình.

Suy giảm khả năng nghe: Trong trường hợp suy giảm khả năng nghe, nội dung có thể truy cập bao gồm các tùy chọn giao tiếp có thể rất hữu ích, chẳng hạn như khả năng trò chuyện hoặc nhắn tin thay thế cho dịch vụ thoại. Nội dung có thể truy cập cũng phải tính đến điều này và tương thích với các thiết bị trợ thính, chẳng hạn như truy cập smart TV.

Giảm khả năng vận động: Nếu người lớn tuổi bị mất khả năng vận động, CNTT&TT có thể tiếp cận sẽ cho phép họ tương tác với sản phẩm hoặc dịch vụ mà không cần chức năng vận động hoặc khả năng tương thích với công nghệ hỗ trợ. Ví dụ: các khu vực có thể nhấp lớn bao gồm nhãn, đặc biệt là đối với các điều khiển nhỏ hơn, chẳng hạn như nút radio và checkboxes, là một tính năng có thể truy cập, quan trọng đối với những người có kỹ năng hạn chế.

Giảm khả năng nhận thức: Khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin cụ thể hoặc nhận biết và truy cập các liên kết có thể phổ biến với người già suy giảm khả năng nhận thức. Việc thực hiện các thiết kế có thể sử dụng và có thể truy cập nên tính đến những rào cản này. Nội dung có thể truy cập cần dễ hiểu hơn và các tính năng như phát lời nhắc cũng có thể rất hữu ích.

Cảm thấy vô dụng giữa gia đình và xã hội: Khó khăn trong việc giao tiếp với những người chịu trách nhiệm về các trang web hoặc ứng dụng di động là rất phổ biến. Cung cấp sự sẵn có và dễ dàng tiếp cận với các kênh hỗ trợ khách hàng là rất quan trọng.

Giảm tiếp xúc xã hội dẫn đến cô lập và đôi khi trầm cảm: Cơ hội đào tạo và giáo dục, học tập đồng đẳng và hỗ trợ chia sẻ thông tin là một số hoạt động mà CNTT&TT có thể tiếp cận có thể tạo điều kiện nhằm tăng cường tiếp xúc xã hội.

Suy giảm sức sống: Một số người lớn tuổi có thể bị mất sức sống. Các ứng dụng sức khỏe điện tử có thể khuyến khích cá nhân vận động và theo dõi sức khỏe.

Các rào cản đặc trưng liên quan đến tuổi nói trên có thể được hạn chế đáng kể bằng công nghệ và do đó các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan có thể đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội của mọi thành viên trong xã hội bất kể tuổi tác hay khả năng nhận thức.

Thiết kế công nghệ số đáp ứng với quản trị dân cư bao gồm người cao tuổi

CNTT-TT rõ ràng có tiềm năng to lớn để giảm bất bình đẳng kinh tế và xã hội ảnh hưởng đến người cao tuổi, nhưng cũng có thể làm trầm trọng thêm những bất bình đẳng đã có từ trước và thậm chí tạo ra những bất bình đẳng mới. Tất cả các bên liên quan và đặc biệt là các chính phủ cần đảm bảo rằng các chính sách công thúc đẩy vai trò tích cực của công nghệ mới vì chúng là công cụ có thể tạo cơ hội khuyến khích người cao tuổi tham gia vào mọi lĩnh vực của cuộc sống hàng ngày.

Nguyên tắc thiết kế công nghệ số với người cao tuổi:

Mục tiêu của họ là đơn giản hóa cuộc sống của tất cả mọi người bằng cách thiết kế sản phẩm và tạo ra các tòa nhà và không gian công cộng được thiết kế ngay từ đầu để đáp ứng nhiều nhu cầu tiếp cận, liên lạc và sử dụng của nhóm người dùng tiềm năng này. Giải quyết các nhu cầu ngay từ đầu sẽ giúp giảm chi phí hoặc không phải dự tính các chi phí tiếp theo.

Bảy nguyên tắc với các hướng dẫn cụ thể đã được xác định để cho phép tất cả mọi người sử dụng được thiết kế sản phẩm và môi trường, ở mức độ lớn nhất có thể mà không cần điều chỉnh hoặc thiết kế chuyên biệt [4]:

• Nguyên tắc một: Sử dụng hợp lý

Thiết kế hữu ích và có thể bán được cho những người có khả năng đa dạng.

• Nguyên tắc hai: Linh hoạt trong sử dụng

Thiết kế phù hợp với nhiều sở thích và khả năng cá nhân.

• Nguyên tắc ba: Sử dụng đơn giản và trực quan

Việc sử dụng thiết kế dễ hiểu, bất kể kinh nghiệm, kiến ​​thức của người dùng, kỹ năng ngôn ngữ, hoặc mức độ tập trung hiện tại.

• Nguyên tắc bốn: Thông tin cảm nhận được

Thiết kế truyền đạt thông tin cần thiết một cách hiệu quả cho người dùng, bất kể điều kiện xung quanh hay khả năng giác quan của người dùng.

• Nguyên tắc năm: Giảm thiểu/cảnh báo nguy cơ

Thiết kế giảm thiểu các mối nguy hiểm và hậu quả bất lợi của các hành động vô tình hoặc ngoài ý muốn.

• Nguyên tắc sáu: Ít mắc lỗi vật lý

Thiết kế có thể được sử dụng một cách hiệu quả, thoải mái và ít gây mệt mỏi nhất.

• Nguyên tắc bảy: Kích thước và không gian để tiếp cận và sử dụng

Kích thước và không gian phù hợp được cung cấp để tiếp cận, tiếp cận, thao tác và sử dụng bất kể kích thước cơ thể, tư thế hoặc khả năng di chuyển của người dùng.

Kiến thức kỹ thuật số và hòa nhập là cần thiết để đảm bảo yếu tố kích hoạt tiềm năng của CNTT-TT. Chìa khóa là đảm bảo một môi trường hòa nhập phải tính đến các công nghệ thân thiện với lứa tuổi cần phải được cân nhắc. Mọi người trong xã hội đang thích ứng với công nghệ, nhưng vai trò của các nhà phát triển và nhà sản xuất là phải cân nhắc rằng không phải tất cả mọi người đều thích nghi với tốc độ như nhau.

Công nghệ luôn thay đổi, nhưng điều quan trọng là phải tính đến khách hàng hiện tại và tương lai và giải thích rõ ràng quá trình phát triển, thay đổi của các phiên bản, ứng dụng. Các vấn đề liên quan đến việc sử dụng thông tin, bảo mật và khả năng sử dụng phải được mô tả dễ hiểu, gần gũi bằng ngôn ngữ dành cho những người không hiểu biết về công nghệ để tạo ra môi trường thân thiện với lứa tuổi.

Những giải pháp ứng dụng công nghệ kỹ thuật số với già hóa năng động

Với chính phủ

Hòa nhập kỹ thuật số sẽ cho phép mọi công dân tham gia đầy đủ vào nền kinh tế. Bằng cách thúc đẩy và lồng ghép các hoạt động với kỹ thuật số, chính phủ sẽ giảm bớt sự bất bình đẳng và đảm bảo rằng mọi công dân, kể cả người lớn tuổi, có thể tham gia một cách chủ động. Các chính phủ có thể giảm chi phí y tế dự phòng bằng cách cung cấp các dịch vụ y tế điện tử có thể mở rộng cho mọi thành viên trong xã hội, đặc biệt là người lớn tuổi. Cần xây dựng các chính sách và chương trình để khuyến khích nền kinh tế tạo cơ hội việc làm cho người cao tuổi.

Với doanh nghiệp và khu vực tư nhân

Ngành công nghiệp kỹ thuật số ước tính sẽ tiếp cận thị trường hàng nghìn tỷ USD. Nhận biết việc phát triển và thiết kế các sản phẩm và dịch vụ có thể sử dụng và tiếp cận được cho tất cả mọi người, khu vực tư nhân sẽ mở rộng đáng kể mối quan hệ khách hàng của mình. Thực tế rằng tất cả người tiêu dùng sẽ già đi, trong khi đó công nghệ thay đổi với tốc độ chóng mặt. Ngành công nghiệp số phải học cách sử dụng ngôn ngữ mà tất cả mọi người đều có thể hiểu được.

Việc người cao tuổi sử dụng công nghệ khả thi hơn nếu công nghệ được giải thích đơn giản hơn là các thuật ngữ kỹ thuật. Sự chuyển đổi, phát triển một sản phẩm sang thế hệ tiếp theo cần được giải thích và mô tả cho những khách hàng này bằng việc hướng dẫn sử dụng có đồ họa trực quan đi kèm với thiết bị sẽ giúp dễ dàng giải quyết vấn đề.

Các nhà thiết kế và nhà phát triển nên xem xét các điều kiện liên quan đến tuổi tác có thể trở thành rào cản đối với việc sở hữu trong không gian mạng. Ngoài việc hướng dẫn về khả năng tiếp cận phải được tính đến khi thiết kế sản phẩm và dịch vụ mới, chiến dịch nâng cao nhận thức về quyền riêng tư và các vấn đề bảo mật với các bên liên quan khác rất quan trọng để tạo ra một môi trường tin cậy trong thế giới kỹ thuật số.

Với Viện nghiên cứu, đào tạo

Việc tham gia học tập suốt đời có tác động đến một loạt các kết quả về sức khỏe: hạnh phúc; sự an toàn và hỗ trợ giải quyết vấn đề sức khỏe tâm thần; tăng khả năng đối phó với các tình huống có khả năng gây căng thẳng, bao gồm cả sự khởi phát và tiến triển của bệnh mạn tính và khuyết tật.

Các trường đại học đóng một vai trò quan trọng bằng cách cung cấp các khóa học cho người lớn. Ngày nay, chi phí của các khóa học như vậy có thể giảm khi sử dụng các nền tảng kỹ thuật số. Những người lớn tuổi với nền tảng và kinh nghiệm khác nhau cũng có thể cung cấp các khóa đào tạo người lãnh đạo và đào tạo ngang cấp.

Viện nghiên cứu cũng có các phương tiện giáo dục để thay đổi suy nghĩ của mọi người và tác động đến sinh viên để họ tham gia thiết kế các sản phẩm và dịch vụ dành cho người cao tuổi. Các viện này đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các giải pháp CNTT-TT mới và sáng tạo ứng dụng kỹ thuật số.

Đã có nhiều quốc gia ứng dụng thành phố thông minh, chương trình kỹ thuật số trong thích ứng, chăm sóc người cao tuổi thành công, tạo ra môi trường thân thiện với người cao tuổi (Singapore, Hồng Kông, USA…).

Tại Hong Kong, Trung Quốc, từ năm 2012, các chương trình CNTT-TT cho người cao tuổi được văn phòng chính phủ hỗ trợ triển khai Chương trình Tiếp cận Cộng đồng để cung cấp kinh phí cho các tổ chức phi chính phủ hướng dẫn người lớn tuổi sử dụng máy tính bảng và các thiết bị di động khác và để họ đánh giá cách thức công nghệ số giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của họ. Với sự hỗ trợ từ các nhân viên xã hội chuyên nghiệp và tình nguyện viên, người cao tuổi đã nhận được sự khuyến khích và hỗ trợ trong việc áp dụng công nghệ số để mở rộng vòng kết nối xã hội của họ và hòa nhập họ vào cộng đồng.

Năm 2019, cổng kiến thức CNTT dành cho người cao tuổi đã được ra mắt để giúp người cao tuổi tìm hiểu về cuộc sống kỹ thuật số và công nghệ trực tuyến[5]. Thành phố thông minh ở Singapore, bằng việc sử dụng chứng minh thư điện tử e-ID cho phép người cao tuổi và khuyết tật có thể quẹt thẻ nhận dạng qua tần số vô tuyến (RFID) ở hộp chờ để có nhiều thời gian qua đường hơn tại các giao lộ[6]…

Một số khuyến nghị tại Việt Nam

Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chủ động thích ứng với già hóa dân số, tăng cường cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi, trong đó chú trọng việc áp dụng khoa học kỹ thuật.

Thứ nhất, rà soát, bổ sung, sửa đổi các quy định pháp luật về ứng dụng CNTT, đặc biệt hỗ trợ khu vực chăm sóc người cao tuổi (E-health, Bảo hiểm y tế…)

Thứ hai, tiếp tục cần đẩy mạnh việc xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là đưa CNTT vào hoạt động quản lý khám, chữa bệnh và quản lý bệnh, ở khu vực nông thôn, khu vực dân tộc thiểu số để tăng khả năng tiếp cận của người cao tuổi tới các dịch vụ y tế.

Thứ ba, đẩy mạnh truyền thông về vai trò của người cao tuổi, thích ứng già hóa năng động, biến thách thức già hóa dân số thành cơ hội để vận động các doanh nghiệp, viện nghiên cứu tăng cường nguồn lực đầu tư hạ tầng và nghiên cứu về già hóa năng động trong kỷ nguyên số hóa, đồng thời tận dụng được nguồn tài nguyên chất xám từ lao động đã nghỉ hưu.

Thứ tư, quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng cho nhu cầu đi lại, giải trí, nghỉ ngơi của người cao tuổi như: xe bus thân thiện, khu giải trí phù hợp với nhu cầu người cao tuổi, đặc biệt với mô hình thành phố thông minh.

Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam 2022 trong 2 ngày đầu tháng 12/2022 tập trung vào chủ đề Hạ tầng thông minh với các phiên chuyên đề về hạ tầng pháp lý, hạ tầng công nghệ... có ý nghĩa quan trọng thực hiện Nghị quyết số 148 ngày 11/11/2022 ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 06 của Bộ Chính trị về Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Việc lồng ghép yếu tố thích ứng già hóa năng động vào thành phố thông minh là yêu cầu cơ bản đặt ra để mọi người dân, mọi tầng lớp xã hội được đóng góp và hưởng tiện ích từ công nghệ kỹ thuật số với đời sống.

Lão hóa là một đặc quyền và lão hóa trong thế giới kỹ thuật số là một cơ hội. Công việc của mọi người có thể tạo ra sự khác biệt, nhưng chỉ bằng cách làm việc cùng nhau, chúng ta mới có thể tạo ra sự thay đổi và đạt được một cuộc sống năng động, khỏe mạnh và hạnh phúc cho người cao tuổi hôm nay và mai sau./.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 2 tháng 2/2023)

Nguyễn Thị Thu Trang - Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng – Cục Dân số, Bộ Y tế