Trong khi hầu hết người dân ở thủ đô Port Vila của quốc gia Vanuatu có thể tận hưởng cuộc sống kỹ thuật số hiện đại với điện thoại thông minh, băng rộng và các dịch vụ điện tử mới, thì những người dân ở các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa của đất nước thường bỏ lỡ mất cơ hội số hóa và những lợi ích kinh tế - xã hội mang lại.

Thậm chí, ở khu vực phía nam của Malekula, hòn đảo lớn thứ hai của Vanuatu, dân làng còn không được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, hệ thống ngân hàng và thanh toán cũng như nguồn cung cấp nước sạch và điện.

Thách thức phổ biến nhất mà người dân sinh sống tại đảo Malekula phải đối mặt hàng ngày là phương tiện và chi phí đi lại. Để tiếp cận các dịch vụ ngân hàng, người dân phải rời đảo với phương tiện duy nhất là đi thuyền, khiến họ mất khoảng 150 USD một chiều (đi thuyền và sau đó là phương tiện di chuyển). Điều này rất tốn kém, đặc biệt là khi không có người khác đi cùng lúc và có thể chia sẻ chi phí.

Mạng lưới thông tin liên lạc kém chất lượng và không đáng tin cậy là thách thức lớn thứ hai mà hầu hết các làng đều gặp phải. Ví dụ, một số chủ cửa hàng bán điện thoại di động phàn nàn rằng họ không thể bán được hàng vì mạng thường xuyên bị cắt khiến người dân không muốn mua chúng. Thách thức thứ ba là thiếu các kỹ năng cần thiết để bán và tiếp thị các sản phẩm. Thách thức thứ tư liên quan đến hiểu biết và kỹ năng số.

Trong khi đó, Vanuatu lại nằm ở vùng ven biển xa xôi dễ bị thiên tai với xu hướng ngày càng gia tăng do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Năm 2020, bão Harold đã đổ bộ vào Vanuatu và tàn phá nặng nề một phần của đảo quốc này, khiến hệ thống thông tin liên lạc vẫn gián đoạn. Cũng trong năm đó, Vanuatu đã rơi vào danh sách các quốc gia kém phát triển nhất (LDC) của Liên Hợp Quốc (LHQ).

Trong giai đoạn bùng phát đại dịch COVID-19, giáo dục tiểu học tại đây đã bị gián đoạn và thiếu thốn đồ dùng học tập cơ bản đối với nhiều học sinh ở những ngôi làng xa xôi.

Chuyển đổi số ở cấp cơ sở

Nhận thức được vai trò của kết nối và công nghệ số trong việc nâng cao đời sống người dân ở các làng quê của Vanuatu, chính phủ nước này đã hợp tác với Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) để triển khai thí điểm sáng kiến Làng thông minh và đảo thông minh ở Malekula.

“

Đảo thông minh là một cách tiếp cận sáng tạo để cung cấp khả năng kết nối và một nhóm các dịch vụ có thể mở rộng và bền vững cho các cộng đồng đảo có hoàn cảnh khó khăn. Nó thúc đẩy khả năng tương tác, đa chức năng và cơ sở hạ tầng ICT hiện có để cung cấp cho các cộng đồng trên đảo các dịch vụ số bền vững với chi phí hợp lý. Sáng kiến đảo thông minh Vanuatu nhằm mục đích giảm thiểu một số thách thức nghiêm trọng mà hơn 2.000 người dân ở khu vực Nam Malekula hiện đang phải đối mặt cũng như mở ra các cơ hội kỹ thuật số mới cho họ.

Cosmas Zavazava, Giám đốc, Cục Phát triển ITU cho biết: “Sáng kiến Làng thông minh và đảo thông minh giải quyết các thách thức bằng cách đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số ở cấp cơ sở. Được thúc đẩy bởi nhu cầu của cộng đồng, sáng kiến này củng cố cơ sở hạ tầng kết nối, xây dựng các kỹ năng số và thúc đẩy các dịch vụ số tiết kiệm chi phí và phù hợp với mục đích”.

ITU đã đưa ra sáng kiến thí điểm vào năm 2020, với sự hỗ trợ của Bộ Cơ sở hạ tầng, Giao thông, Phát triển Vùng và Truyền thông Úc (DITRDCA) và Văn phòng Giám đốc Thông tin Chính phủ của Vanuatu (OGCIO). Kể từ đó, các chuyên gia của ITU đã thực hiện 5 nhiệm vụ để đánh giá nhu cầu, xây dựng các kỹ năng số cơ bản, nâng cao nhận thức về sáng kiến và tăng cường sử dụng các dịch vụ số ở 6 ngôi làng.

Một nhóm đặc nhiệm bao gồm 12 nhà lãnh đạo cộng đồng đã được thành lập để làm việc với các cộng đồng địa phương, nhằm xác định các lĩnh vực ưu tiên và các dịch vụ sẽ được số hóa trước tiên.

“Chúng tôi hy vọng sáng kiến Làng thông minh và đảo thông minh sẽ đưa các hoạt động dịch vụ hàng ngày của chúng tôi lên cấp độ tiếp theo thông qua sức mạnh của kết nối và công nghệ số”, Wils Obed, Phó chủ tịch nhóm đặc nhiệm của sáng kiến ở Nam Malekula cho biết.

Vào tháng 10/2022, sáng kiến bước sang một giai đoạn mới, với sự tham gia của các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ và các cơ quan khác của LHQ, cùng với việc ra mắt một ứng dụng số thí điểm. Ngân hàng Phát triển châu Á và quỹ SDG – một cơ chế liên cơ quan hỗ trợ các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) của LHQ – đã hỗ trợ thêm kinh phí.

Quỹ Phát triển vốn của LHQ (UNCDF) đang mở rộng hỗ trợ để cung cấp năng lượng mặt trời cho một tháp di động bổ sung mà chính phủ Vanuatu đang xây dựng, nhằm mang lại kết nối tin cậy với giá cả phải chăng hơn cho các trường học, cơ sở y tế và cộng đồng của Nam Malekula.

Các đối tác khác của LHQ như Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của LHQ (UNESCO), Văn phòng LHQ về chống ma túy và tội phạm (UNODC), Cơ quan thường trú của LHQ,...  và ITU đang làm việc cùng nhau trong Chương trình chung của Quỹ SDG để thúc đẩy cách tiếp cận “toàn chính phủ”. Cùng nhau, họ nhằm mục đích thực hiện sáng kiến Làng thông minh và đảo thông minh dưới sự điều hành của Văn phòng Điều phối viên thường trú của LHQ.

Những kỳ vọng tương lai

Vào năm 2023, sáng kiến này đạt mục tiêu tăng cường gấp đôi việc đào tạo hiểu biết số cho dân làng, bao gồm cả thanh niên, phụ nữ và người khuyết tật.

Tác động tích cực của sáng kiến đã trở nên rõ ràng trong các cộng đồng trên khắp Nam Malekula. Ví dụ, dân làng đã được kết nối lại với Internet bằng cơ sở hạ tầng VSAT (thiết bị đầu cuối khẩu độ rất nhỏ), cho phép học sinh tại trường trung học South Malekula tiếp tục học trực tuyến.

Một nhóm các nhà sản xuất dừa địa phương, sau khi được các chuyên gia từ ITU và Bộ Thương mại Vanuatu đào tạo, đã sử dụng các kỹ năng số mới của họ để tăng cường chiến dịch tiếp thị nhằm tiếp cận nhiều khách hàng hơn.

Giáo viên của các trường học cũng bắt đầu học - và thực hành - các phương pháp giảng dạy mới cho kỷ nguyên số.

Khi sáng kiến ​​tiếp tục mở rộng sẽ có thêm nhiều câu chuyện về kết quả mà chuyển đổi số mang lại - một minh chứng về sự chuyển đổi của Vanuatu từ một hòn đảo nhỏ thành "đảo thông minh"./.

Ngọc Diệp