Thuật ngữ “tư duy thiết kế” (“design thinking” trong tiếng Anh) được phát triển từ năm 1940 và được áp dụng rộng rãi trong khoảng hai thập kỷ gần đây. Tư duy thiết kế là một phương pháp luận về quá trình tìm hiểu người dùng, xác định chính xác vấn đề và đưa ra những giải pháp sáng tạo để giải quyết. 

Có thể nói, tư duy thiết kế là một phương pháp giúp tìm ra những giải pháp mới, có tính đột phá nhằm giải quyết một vấn đề cụ thể theo cách tối ưu. Đây là một quy trình tuần hoàn, có thể lặp đi lặp lại để đổi mới, cải tiến liên tục. 

Từ startup đến tập đoàn đa quốc gia đều áp dụng

Mô hình tư duy thiết kế đã và đang được giảng dạy tại nhiều trường đại học, học viện nổi tiếng ở Mỹ và châu Âu như Harvard, Stanford, MIT…, được áp dụng ở nhiều doanh nghiệp (DN) khởi nghiệp, vừa và nhỏ và cả những tập đoàn hàng đầu thế giới như Google, Apple, Samsung… 

Được áp dụng rộng rãi trên thế giới với các nguyên tắc chung nhưng phương pháp tư duy thiết kế có nhiều biến thể, thường có 3-7 giai đoạn. Các chuyên gia hàng đầu thế giới về tư duy thiết kế thường đưa ra chu kỳ tư duy thiết kế vi mô gồm 6 giai đoạn: thấu hiểu, quan sát, xác định quan điểm, lên ý tưởng, tạo nguyên mẫu và thử nghiệm. 

Tư duy thiết kế rất hữu ích trong việc xác định những vấn đề phức tạp, khó diễn giải, từ đó nảy ra nhiều ý tưởng, xây dựng các giải pháp tiềm năng, liên tục kiểm chứng nhằm hoàn thiện giải pháp hiệu quả nhất. 

Tư duy thiết kế cho phép DN linh hoạt thích nghi với biến động thị trường, liên tục thử nghiệm, đổi mới, cải tiến sản phẩm, dịch vụ, nên rất hữu ích trong mọi giai đoạn phát triển của DN dù mới chập chững bước vào thương trường, hay đã vang danh trong và ngoài nước. Trường hợp Biti’s là một ví dụ cụ thể.

Biti’s từng rất nổi tiếng với câu slogan “Nâng niu bàn chân Việt” với sản phẩm giày dép bán chạy không chỉ ở Việt Nam mà còn một số nước khác trong khu vực. Tuy nhiên, thương hiệu cũng như slogan sau đó bị khuất lấp dần bởi các đối thủ đáng gờm xuất hiện, bởi thị hiếu người tiêu dùng thay đổi.

Nhận thấy khách hàng ngày nay không chỉ chú trọng yếu tố giữ ấm, bảo vệ đôi chân của giày dép, họ còn coi đó giống như món đồ trang sức, giúp khẳng định phong cách, đẳng cấp của mình, Biti’s xác định tập khách hàng mục tiêu là giới trẻ, tung ra dòng sản phẩm Biti’s Hunter hoàn toàn mới với mẫu mã đa dạng, thiết kế hiện đại. 

Thấu hiểu khách hàng cũng giúp Biti’s đưa ra được chiến lược marketing, truyền thông dễ dàng hơn, hiệu quả hơn. Thành công của chiến dịch “Đi để trở về” là một minh chứng.

Tiết lộ bí quyết, vận dụng thực tế

Bí quyết kinh doanh không DN nào chịu tiết lộ, nhưng bí quyết thấu cảm, chinh phục khách hàng nói riêng và tìm ra giải pháp mới tối ưu nhất đã được các chuyên gia hàng đầu thế giới về tư duy thiết kế chia sẻ rộng rãi.

Tiến sĩ Michael Lewrick (Thụy Sĩ), giáo sư Patrick Link (Thụy Sĩ) và tiến sĩ Larry Leifer (Mỹ) đã xuất bản bộ ba cuốn sách “The Design Thinking Playbook: Mindful Digital Transformation of Teams, Products, Services, Businesses and Ecosystems”, “The Design Thinking Life Playbook: Empower Yourself, Embrace Change, and Visualize a Joyful Life”, và “The Design Thinking Toolbox: A Guide to Mastering the Most Popular and Valuable Innovation Methods”, được cộng đồng DN khắp thế giới coi là một cẩm nang không thể thiếu.   

“Đây có lẽ là bộ công cụ tư duy thiết kế truyền cảm hứng nhất, hướng tới các phương pháp và cách thức tiếp cận sáng tạo với sự kết hợp của những công cụ đã biết và các công cụ mới… Tư duy thiết kế đang rất hot! Bộ công cụ này sẽ giúp bạn biết có bao nhiêu cách khác nhau và sáng tạo để tiếp cận bất kỳ cơ hội thị trường mới nào”, ông Mirko Boccalatte, Giám đốc vận hành của Đội đua Ferrari F1, nhận xét về cuốn sách.

Tháng 3/2023, nhà xuất bản Công Thương và Alpha Books ra mắt bạn đọc Việt Nam cuốn sách “The Design Thinking Toolbox: A Guide to Mastering the Most Popular and Valuable Innovation Methods” với tựa đề “Bộ công cụ tư duy thiết kế - Bản hướng dẫn giúp bạn làm chủ những phương pháp đổi mới sáng tạo phổ biến nhất và có giá trị nhất”. 

“Đọc cuốn sách này để tìm hiểu thêm về thế giới của tư duy thiết kế, đổi mới sáng tạo, bạn sẽ biết cách: làm quen nhanh chóng với các công cụ tư duy thiết kế tốt nhất; chọn các cách khởi động, công cụ và phương pháp thích hợp; khám phá những con đường tư duy mới; lập kế hoạch cho các hội thảo về tư duy thiết kế khác nhau; vận dụng các bí quyết ứng dụng thực tế”, ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (Bộ Kế hoạch & Đầu tư), nhận định.

Trong “Bộ công cụ tư duy thiết kế”, 3 tác giả đã giới thiệu, phân tích cặn kẽ khoảng 50 công cụ để bạn đọc có thể dễ dàng ghi nhớ và thực hành tư duy thiết kế. Các công cụ và phương pháp được tùy chỉnh cho phù hợp hoàn cảnh của từng cá nhân, DN. 

Có ít nhất 5 yếu tố chính khiến “Bộ công cụ tư duy thiết kế” trở thành cuốn sách gối đầu giường của những người đam mê kinh doanh, thích khởi nghiệp, mong DN đang hoạt động của mình tăng trưởng, hoặc chỉ đơn giản là muốn nâng cao hiệu quả làm việc, thay đổi lối sống cá nhân theo hướng “chi phí tối thiểu, hưởng thụ tối đa”.

Các yếu tố đó là: Đưa ra các công cụ quan trọng nhất cho chu kỳ thiết kế; giải thích đơn giản về cách sử dụng các công cụ; đề xuất các công cụ thay thế; lời khuyên của chuyên gia từ cộng đồng và hình ảnh mẫu về việc ứng dụng.

Nhóm tác giả đã đi sâu phân tích, lấy ví dụ minh họa và đưa ra lời khuyên cho khoảng 50 phương pháp, công cụ tư duy thiết kế, trong đó có phỏng vấn để thấu cảm, các câu hỏi 5W+H, người dùng cực hạn, thẻ phản hồi cảm xúc, hành trình khách hàng, quan sát ngang hàng, sơ đồ ngữ cảnh, ma trận 2x2, bỏ phiếu theo dấu chấm, động não đặc biệt, bản đồ khám phá, thử nghiệm A/B, thuyền buồm cải tiến, mô hình canvas tinh gọn, quy mô phễu đổi mới sáng tạo…

Anh Minh