“

Tóm tắt:

- Khi thế giới thay đổi không ngừng và rô-bốt bắt đầu sản xuất tin bài, các tổ chức giáo dục đang tìm cách đẩy nhanh việc tiếp nhận báo chí dữ liệu, một phản ứng khẩn cấp và phù hợp với thời thế đang thay đổi.

- Nhiều trường đại học, các viện đào tạo đã và đang lấy thêm các điển hình để phân tích, làm cơ sở để thúc đẩy hơn nữa sự cần thiết để tăng cường các chương trình huấn luyện về kỹ năng phân tích, khai thác dữ liệu cho các nhà báo trẻ, nhà báo tương lai.

- Các bài giảng về báo chí truyền thống sẽ không đủ sức trụ vững lâu hơn nữa nếu không áp dụng công nghệ khi nhiều khía cạnh của thế giới chúng ta được số hóa.

- Các tòa soạn cần trở nên am hiểu công nghệ và tiên tiến về công nghệ để tồn tại trong thế giới công nghệ đang phát triển nhanh chóng.

Sự cần thiết để đẩy mạnh báo chí dữ liệu

Theo phân tích của các chuyên gia truyền thông, lý do trước tiên cần nhắc đến đó là tốc độ phát triển cũng như sự cạnh tranh trong môi trường kỹ thuật số là quá lớn và ngày càng trở nên khắc nghiệt. Dần dà, ngày nay, mọi người đã quen với việc tìm kiếm thông tin trong nguồn cấp dữ liệu ở các định dạng phù hợp. Điều này có thể dễ dàng thực hiện ngay cả trên thiết bị di động, người ta có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin từ thiết bị di động cầm tay, ngay cả lúc đang đi xe buýt, các phương tiện giao thông cộng cộng. Do đó, khả năng sử dụng là một trong những tiêu chí thành công quyết định đối với các phương tiện truyền thông.

Nhưng tất nhiên, chất lượng của nội dung vẫn là yếu tố tối quan trọng đi kèm. Báo chí dữ liệu có thể giúp thuận tiện hơn trong việc giúp các nhà báo phân tích, trực quan hóa dữ liệu, quy trình thiết kế và mang câu chuyện, số liệu để chuyển tải đến với độc giả của mình. Nói cách khác, dữ liệu qua bàn tay xử lý của bộ phận thiết kế, giúp giải thích, đưa thông tin, thông điệp dưới dạng cụ thể, giúp cho công chúng dễ nắm bắt. Vậy nên, đây được xem là một phần cơ bản, kỹ năng cơ bản của bộ năng lực điều tra hiện đại mà các trường đạo tạo báo chí ở nhiều nước đang hướng đến.

Thậm chí, hiện nay, người ta đã hình dung và tính toán đến việc tận dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ tạo ra các hình ảnh trực tuyến, quyết định tính thẩm mỹ, hình thức, chiến lược thể hiện thông tin. Xem qua có vẻ như trong một bộ phim khoa học viễn tưởng, nhưng người ta có quyền lạc quan về việc chúng ta có thể sớm sống trong thời đại mà những hình ảnh đại diện cho thế giới được tạo ra bởi máy móc chứ không phải con người.

Kỹ năng cần có đối với nhà báo hiện đại

Báo chí dữ liệu là tương lai phát triển của xu hướng báo chí. Các nhà báo cần phải hiểu biết về dữ liệu. Trước đây, các nhà báo tìm kiếm những ý tưởng, những cầu chuyện bằng qua các chuyến công tác, từ những cuộc trò chuyện bằng cách trò chuyện với mọi người qua những buổi gặp gỡ, từ những sự kiện, thông qua các hội thảo. Giờ đây, nhà báo có thể viết lên câu chuyện của mình thông qua việc tìm kiếm nghiền ngẫm dữ liệu và trang bị cho mình các công cụ để phân tích dữ liệu và chọn ra những điều thú vị.

Báo chí dữ liệu có nghĩa là làm báo với dữ liệu có cấu trúc. Bởi vì làm việc với dữ liệu có cấu trúc đòi hỏi kỹ năng, am hiểu về máy tính thành thạo. Ở một góc độ khác, báo chí dữ liệu đòi hỏi nhà báo cùng hợp tác với các chuyên gia lập trình máy tính. Công chúng vẫn còn nhớ câu chuyện sự kết hợp các kỹ năng này đã kích hoạt tất cả các dự án báo chí dữ liệu mà bạn đã nghe nói đến, từ Wikileaks Cablegate đến Hồ sơ Panama, vốn làm dậy sóng dư luận khắp nơi.

Nhiều trường đại học, các viện đào tạo đã và đang lấy thêm các điển hình để phân tích, làm cơ sở để thúc đẩy hơn nữa sự cần thiết để tăng cường các chương trình huấn luyện về kỹ năng phân tích, khai thác dữ liệu cho các nhà báo trẻ, nhà báo tương lai.

Ví dụ, ngày càng có nhiều khóa học ở Pakistan được thúc đẩy một phần bởi việc phát hành báo cáo hàng đầu về Dữ liệu AidData vào tháng 9 năm 2021 - Ngân hàng trên Vành đai và Con đường - và bộ dữ liệu khổng lồ mới thu thập hơn 13.000 dự án tài chính phát triển của Trung Quốc tại hơn 150 quốc gia trên toàn thế giới. Tại Pakistan, vụ ra mắt đã thúc đẩy hàng chục bản tin, truyền hình, đài phát thanh và tin tức trực tuyến và các bài bình luận, chủ yếu tập trung vào dữ liệu của AidData và phân tích về Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC).

Được đặt tại Viện Nghiên cứu Toàn cầu của William & Mary, AidData kết nối những người ra quyết định và các nhà nghiên cứu có chung sở thích làm việc cùng nhau bằng cách sử dụng dữ liệu chi tiết và các công cụ đổi mới để giải quyết các vấn đề cấp bách, nhắm mục tiêu chính xác các nguồn lực và sử dụng bằng chứng chặt chẽ để đo lường các tác động của các chính sách và đầu tư. Nơi đây ưu tiên làm việc trong những lĩnh vực mà kiến thức chuyên môn của chúng tôi có thể có tác động lớn: môi trường thiếu dữ liệu, nơi có nhu cầu chưa được đáp ứng về bằng chứng và thông tin chi tiết tốt hơn.

Có một làn sóng từ trưởng nhóm học thuật tại nhiều cơ sở đào tạo báo chí từ Mỹ, Úc, Ba Lan, và rất nhiều nước là ngày càng có nhiều cơ sở đang xem xét chương trình giảng dạy và đang trong quá trình phê duyệt.

Rõ ràng là khi thế giới thay đổi không ngừng và rô-bốt bắt đầu sản xuất tin bài, các tổ chức giáo dục đang tìm cách đẩy nhanh việc tiếp nhận báo chí dữ liệu trong khi phát triển các dịch vụ học thuật của họ, một phản ứng khẩn cấp và phù hợp với thời thế đang thay đổi.

Sau đại dịch, ngày càng có nhiều nhà báo chuyển sang làm việc tự do. Khi không có danh phận chính thức ở một cơ quan báo chí nào, rõ ràng, sẽ khó hơn cho họ trong việc tiếp cận các ngành chức năng để kiểm chứng, hỏi thăm về các số liệu. Vì vậy, nếu có am hiểu, chuyên môn về dữ liệu, họ có thể dễ dàng “đào, sới” tìm ra các số liệu phục vụ cho công việc của mình. Đây cũng là lý do, nhiều nhà báo bắt đầu tham gia thường xuyên hơn với các khóa đào tạo về báo chí dữ liệu.

Một yếu tố quan trọng khác cần nhắc đến các tòa soạn cần trở nên am hiểu công nghệ và tiên tiến về công nghệ để tồn tại trong thế giới công nghệ đang phát triển nhanh chóng. Các bài giảng về báo chí truyền thống sẽ không đủ sức trụ vững lâu hơn nữa nếu không áp dụng công nghệ khi nhiều khía cạnh của thế giới chúng ta được số hóa. Điều này cũng dễ hiểu, khi ngày càng có thêm nhiều sinh viên chọn ngành báo chí dữ liệu, hoặc các nhà báo đã hành nghề, bắt đầu chú ý đến những kỹ năng, lợi ích mà báo chí dữ liệu mang đến cho họ./.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 3 tháng 3/2023)

Nguyễn Hồng Chi - Khoa Truyền thông - Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh