“

Tóm tắt:

- Chỉ số ESG (Environment – môi trường, Social – xã hội và Governance – quản trị doanh nghiệp) đo lường những yếu tố liên quan đến định hướng, hoạt động phát triển bền vững của doanh nghiệp.

- Chính phủ Việt Nam đã đưa ra những tín hiệu rất rõ ràng tại COP27 về việc

- Nâng cao tinh thần và thực hiện cam kết mạnh mẽ để đáp ứng các mục tiêu liên quan đến lộ trình đưa phát thải ròng về "0" vào năm 2050.

- Theo báo cáo của FPT Digital: phần lớn doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa của Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn sơ khai của hành trình ESG; 3 sai lầm mà doanh nghiệp thường mắc phải khi kết hợp ESG vào lộ trình chuyển đổi số: sai lầm liên quan đến nhận thức; sai lầm liên quan đến cách tiếp cận; sai lầm liên quan đến tính dài hạn.

- Câu chuyện của Tập đoàn An Phát Holdings - doanh nghiệp đã làm trong ngành nhựa hơn 20 năm: An Phát đã ứng dụng công nghệ, tiến hành chuyển đổi số để vừa chuyển đổi vừa đảm bảo các cam kết ESG.

Tuy nhiên, việc tích hợp mục tiêu ESG vào chiến lược phát triển là một quá trình không dễ dàng, đòi hỏi các doanh nghiệp (DN) phải đánh giá một cách cẩn thận các mục tiêu ESG, đồng thời tìm hiểu các giải pháp số phù hợp nhằm hỗ trợ các mục tiêu này. Cụ thể hơn, DN cần đánh giá các rủi ro và cơ hội ESG, tích hợp các nguyên tắc ESG vào chiến lược chuyển đổi số, triển khai các giải pháp số để tăng cường bền vững và cải thiện hiệu quả sản xuất, và đánh giá liên tục quá trình triển khai.

Kết quả đem lại không những giúp DN tối ưu hiệu quả sản xuất, nâng cao uy tín thương hiệu, mà còn gia tăng những lợi thế cạnh tranh, mang lại cơ hội tăng trưởng. Theo khảo sát năm 2022 của FPT Digital, hơn 90% lãnh đạo DN tin rằng việc phát triển theo các nguyên tắc ESG sẽ là một xu thế tất yếu, quan trọng hơn đối với sự thành công của DN trong tương lai. Đa số các nhà lãnh đạo kỳ vọng cải thiện trung bình từ 10% đến 20% hiệu quả hoạt động từ việc áp dụng nhất quán các nguyên tắc ESG.

Điều quan trọng là DN phải thực hiện đúng cách để đảm bảo mục tiêu ESG được thực hiện một cách bền vững, đồng thời tạo ra giá trị cho khách hàng, cộng đồng và các bên liên quan, cũng như đảm bảo tăng cường năng suất và cạnh tranh cho DN.

Tổng quan về ESG: môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp

Chuyên đề tháng 2/2023 về ESG và Chuyển đổi số (CĐS) trong DxReports - báo cáo về CĐS các lĩnh vực và ngành nghề do FPT Digital thực hiện hàng tháng, đã khẳng định ESG là xu hướng toàn cầu, không thể tách rời khỏi chiến lược cốt lõi và hoạt động kinh doanh của DN. Chỉ số ESG (Environment – môi trường, Social – xã hội và Governance – quản trị DN) đo lường những yếu tố liên quan đến định hướng, hoạt động phát triển bền vững của DN. Những chỉ số này được tạo ra nhằm hướng các tổ chức và DN vượt ra ngoài phạm vi mục tiêu lợi nhuận, tham gia vào chương trình rộng lớn hơn về khí hậu, xã hội và quản trị.

Theo đó, báo cáo cho biết định hướng phát triển của các DN sẽ chịu tác động của 4 xu hướng thúc đẩy mục tiêu ESG.

Thứ nhất là sức ép về nhu cầu mua sắm và tiêu dùng xanh, trong đó người tiêu dùng, nhân viên, nhà đầu tư,... đều mong muốn các công ty đóng vai trò lớn hơn nữa trong việc chủ động triển khai các mục tiêu ESG.

Thứ hai, đại dịch COVID-19 vừa qua cũng là một yếu tố thúc đẩy, buộc các DN phải tiến tới hành trình phát triển song song với các tiêu chí ESG. Đại dịch đã phơi bày nhiều lỗ hổng trong hệ thống kinh tế và xã hội toàn cầu. Hiệu quả của chiến lược ESG trên cả 3 yếu tố môi trường - xã hội - quản trị thể hiện rõ rệt trong công cuộc chống chọi với đại dịch và môi trường đầy biến động sau đó. 69% DN có kế hoạch thay đổi chính sách và thực tiễn của công ty theo các mục tiêu ESG nhằm thích ứng với các vấn đề có thể xảy ra trong môi trường luôn biến đổi khó lường trong 5 năm tới.

Bên cạnh đó, mục tiêu Net-zero và hội nghị COP26, COP27 càng thúc đẩy các DN thực hiện chiến lược ESG. Tại hội nghị COP26, Việt Nam là một trong số các nước có cam kết mạnh mẽ, phấn đấu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Điều này tiếp tục được chính phủ Việt Nam tái khẳng định trong các nội dung của COP27.

Bên cạnh Việt Nam, hơn 90% nền kinh tế toàn cầu đã ra cam kết đạt phát thải ròng bằng "0". Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) được yêu cầu thực hiện gương mẫu, nghiêm chỉnh và chịu trách nhiệm cho 75% lượng khí thải. Và cuối cùng, ESG là một con đường giúp DN khai phá trong thời đại mới. Mỗi tổ chức cần lựa chọn khái niệm ESG phù hợp với chiến lược kinh doanh để có thể tối ưu hóa tiềm năng trong việc thúc đẩy mô hình kinh doanh của tổ chức đó.

Và cuối cùng là tính tất yếu của cuộc cách mạng sản xuất hướng tới bền vững, quy trình và sản phẩm xanh. Tuy nhiên, không phải DN vạch ra các mục tiêu ESG và tiến hành triển khai là sẽ thành công. Tỷ lệ thành công toàn cầu cho các sáng kiến bền vững hiện đang ở mức thấp, chỉ đạt 4%. Do đó DN cần đầu tư nhiều thời gian và công sức để đáp ứng thách thức và khó khăn, theo đuổi các cơ hội mới thông qua những thay đổi chiến lược mạnh mẽ, đổi mới sản phẩm, đồng thời xây dựng quan hệ đối tác sáng tạo.

Phần lớn doanh nghiệp Việt vẫn còn “sơ khai” trong hành trình ESG

Tại Việt Nam, chính phủ đã đưa ra những tín hiệu rõ ràng tại COP27 (2022), nâng cao tinh thần và tiếp tục thực hiện cam kết mạnh mẽ để đáp ứng tương xứng với mục tiêu, lộ trình đưa phát thải ròng về "0" vào năm 2050.

Theo báo cáo của FPT Digital, 60% DN Việt đang thực hiện các mục tiêu ESG có quy mô nhỏ và vừa, trong đó phần lớn đang trong giai đoạn sơ khai của hành trình ESG. Các DN có xu hướng ưu tiên khía cạnh "G" (quản trị DN) hơn "E" (môi trường) và "S" (xã hội). Cụ thể, có 62% DN xếp hạng "Quản trị" là ưu tiên hàng đầu trong chương trình điều hành. Trên thực tế, các nhà lãnh đạo cho rằng việc tập trung vào "Quản trị" sẽ giúp họ đưa ra quyết định tốt hơn cho cả 2 lĩnh vực "Môi trường" và "Xã hội". 66% DN đã áp dụng chương trình ESG, song chỉ có 24% cho rằng họ sở hữu cấu trúc quản trị rõ ràng với những với các cam kết và nghĩa vụ ESG.

Mặt khác, DN vẫn đang đối mặt với những hạn chế như chỉ 28% DN có thể sử dụng chỉ số toàn diện để theo dõi xu hướng và quá trình triển khai ESG. 71% DN còn thiếu hiểu biết về những dữ liệu cần thiết để báo cáo. 70% DN không có hoặc cung cấp rất ít báo cáo, 36% DN phụ thuộc vào bên thứ 3 khác để công bố những báo cáo ESG của chính họ.

Nghiên cứu của FPT Digital cũng đã chỉ ra một số sai lầm trong quản lý chiến lược ESG của các DN. Ông Ứng Thành Công, Giám đốc tư vấn CĐS FPT Digital, đã nêu ra 3 sai lầm mà DN thường mắc phải khi kết hợp ESG vào lộ trình CĐS.

Thứ nhất, sai lầm liên quan đến nhận thức: Thực hiện ESG tách rời, không cần gắn kết mật thiết với lộ trình CĐS, dẫn tới hệ lụy DN có thể phát triển “nhanh” nhưng không đảm bảo “bền vững”. Nguyên do, CĐS giúp DN tạo ra môi trường linh hoạt có thể nhanh chóng tạo ra những thay đổi và liên tục đổi mới. Trong khi đó yếu tố ESG giúp DN định hình một hệ sinh thái thân thiện, bền vững nhằm tạo ra chuỗi cung ứng tích cực hỗ trợ chính sách môi trường, xã hội và có sự quản trị tốt.

Thứ hai, sai lầm liên quan đến cách tiếp cận: Giới hạn trong không gian “đóng” thay vì lộ trình phát triển bền vững, bài bản, mở trong toàn hệ sinh thái (kinh doanh, xã hội, môi trường). Tư duy “đóng” sẽ bóp nghẹt không gian sáng tạo, chỉ phát triển trong phạm vi hẹp thay vì cởi mở kết nối hệ sinh thái rộng lớn. Hệ sinh thái này có thể hình thành một cách tự nhiên do các mục tiêu môi trường (E), xã hội (S), quản trị (G) tự thân đã gắn với hệ sinh thái. Ngoài ra khi DN thực hiện CĐS, nếu biết cách khai thác sức mạnh của các nền tảng sẽ tạo ra bệ phóng phát triển cho DN đồng thời nâng cao sức cạnh tranh toàn hệ sinh thái

Thứ ba là sai lầm liên quan đến tính dài hạn: Nóng vội nhằm đạt được thành quả khi khai thác sức mạnh CĐS gắn với ESG. Các định hướng CĐS điển hình tích hợp mục tiêu ESG như thu thập, phân tích dữ liệu giúp đưa ra được các quyết định phức tạp hay giúp nhận biết và phản ứng kịp thời với đưa rủi ro thì ngoài những yêu cầu về sự sẵn sàng của dữ liệu còn đòi hỏi DN đạt mức độ trưởng thành số nhất định trong hoạt động vận hành một cách “trơn tru”, “thích ứng” và “linh hoạt”. Những yêu cầu đó, đều đòi hỏi cần có thời gian đủ để định hình và tiến tới cải tổ liên tục hoạt động vận hành của DN.

Như vậy, có thể thấy chỉ số ESG đóng vai trò thiết thực và quan trọng trong chiến lược phát triển và giúp DN xây dựng hình ảnh thương hiệu tốt tới người tiêu dùng, nhà đầu tư và chính phủ. Cũng trong chuỗi talkshow chia sẻ các câu chuyện CĐS của FPT Digital - DxTalks về chủ đề "CĐS và phát triển bền vững" mới đây, ông Nguyễn Lê Thăng Long, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn An Phát Holdings - một DN đã làm trong ngành nhựa 20 năm qua - chia sẻ đây là một ngành “khá nhạy cảm” trong câu chuyện về phát triển bền vững. Vì thế, từ nhiều năm qua, các DN trong ngành nhựa trên thế giới, đã bắt đầu ứng dụng các giải pháp phát triển bền vững ESG.

Và An Phát cũng không ngoại lệ! “An Phát là DN xuất khẩu trong ngành nhựa từ 20 năm nay, thị trường lớn nhất của chúng tôi là châu Âu. Chính vì thế khi nền kinh tế thế giới bắt đầu bàn chuyện phát triển bền vững, và châu Âu đã đi đầu từ 10 năm nay với những vấn đề làm sao giảm thiểu rác thải nhựa”, ông Long nói.

Với những cam kết về giảm thiểu phát thải và Net Zero của Việt Nam, việc giảm thiểu rác thải nhựa cũng như tham gia vào câu chuyện phát triển bền vững của thế giới, là trách nhiệm của ngành nhựa. Từ 10 năm nay, An Phát đã bắt đầu chuyển đổi sang những sản phẩm “nhựa xanh”, thân thiện với con người và với môi trường hơn. Là một tập đoàn sản xuất, An Phát nhận trực tiếp những yêu cầu, nhu cầu của chính các khách hàng, những khách hàng đến từ châu Âu. Họ đưa ra những yêu cầu cụ thể về việc phải chuyển đổi, không sử dụng các sản phẩm gây hại cho môi trường, chuyển sang các sản phẩm thân thiện hơn.

Chuyển đổi số tác động tích cực đến các mục tiêu ESG của doanh nghiệp

“Bước vào năm 2023, chúng ta có thể khẳng định CĐS là hướng đi mà DN bắt buộc phải thực hiện nếu muốn phát triển bền vững”, chuyên gia tư vấn CĐS của FPT Digital cho biết.

Từ hội nghị COP26, Chính phủ đã đưa ra các cam kết về việc Việt Nam từng bước giảm phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Đây là những cam kết rất mạnh mẽ của Việt Nam nhằm đạt các mục tiêu phát triển xanh và phát triển bền vững. Trong xu hướng này, khối DN năng lượng là một trong lĩnh vực có tác động trực tiếp và sâu rộng nhất. Các DN như Petrolimex, Gas South,… đã nhận thức vấn đề này rất sớm và rất rõ ràng.

Thông qua CĐS, các DN có thể khai thác dữ liệu, xây dựng hệ sinh thái để sẵn sàng cho những bước chuyển đổi trong tương lai. Và CĐS chắc chắn là một trong những trụ cột quan trọng giúp các DN nâng cao hiệu suất, hiệu quả hoạt động và giảm thiểu tác động tới môi trường.

Trở lại với câu chuyện của An Phát. Ông Nguyễn Lê Thăng Long cho biết plastic footprint hay “dấu chân nhựa” không còn là một thuật ngữ xa lạ, song DN lại gặp khó khăn trong việc “tracking” (theo dõi) sản phẩm, dẫn đến việc “DN sản xuất ra một sản phẩm mà không biết được “end of life” của sản phẩm như thế nào, do đó sản phẩm nhựa sau khi sản xuất xong không được xử lý một cách hiệu quả”.

Vì thế, nhiều công ty lớn trên thế giới đã hợp tác xây dựng và phát triển ra những công nghệ mới để có thể tracking được vòng đời sản phẩm, từ đó thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, hướng tới việc có thể thu hồi nhựa tốt hơn, tái chế sản phẩm tốt hơn và xử lý sản phẩm tốt hơn. Có thể thấy, đây là một ví dụ điển hình của việc ứng dụng công nghệ số hóa, tiến hành CĐS trong khâu vận hành, theo dõi vòng đời sản phẩm, giúp DN thực hiện các mục tiêu bền vững ESG.

Tư vấn về việc kết hợp CĐS và thực hiện mục tiêu ESG, ông Ứng Thành Công cho biết để phác thảo một chiến lược CĐS kết hợp yếu tố ESG thì DN cần bắt đầu từ việc đánh giá, nhìn nhận lại toàn bộ hiện trạng của mình, xem xét mức độ trưởng thành số toàn diện đang ở đâu. Sau khi kết quả đánh giá được tiến hành chuyên sâu, DN cần hoạch định mục tiêu và lộ trình để đạt được mục tiêu đó trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Trong quá trình đó, tất cả các bên liên quan trong hệ sinh thái của DN, từ khách hàng đến nhà đầu tư, và cả các tác động môi trường, trách nhiệm xã hội, đều được xem xét. Từ đó, chiến lược sẽ tập trung vào những mục tiêu mà DN có thể đóng góp cho môi trường và xã hội, làm thế nào những luồng sản xuất kinh doanh của DN trở nên thân thiện với môi trường hơn, trách nhiệm xã hội của DN đóng góp cho cộng đồng xung quanh trở nên thiết thực hơn.

“Việc sắp xếp thứ tự ưu tiên các mục tiêu rất quan trọng. Các DN có thể có rất nhiều sáng kiến, nhưng không phải lúc nào cũng có thể thực thi sáng kiến một cách hiệu quả”, ông Công nói.

Điều quan trọng, các mục tiêu trong lộ trình CĐS và thực hiện ESG của DN phải phù hợp với thực tại của DN, bao gồm cả nhân lực, nguồn lực tài chính, thậm chí cả nền văn hóa số, để tất cả đều nhận ra giá trị và đóng góp của mình trong lộ trình CĐS và thực thi cam kết ESG của DN./.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 3 tháng 3/2023)

Hoàng Mạnh Hùng, Khoa Lý luận Chính trị - Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội