Các sản phẩm AI như ChatGPT hướng đến mục tiêu trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Do đó, mọi người cũng đặt ra câu hỏi: AI có thể tác động như thế nào đến thị trường việc làm?

300 triệu nhân viên toàn thời gian có thể mất việc do tự động hóa

Theo một nghiên cứu mới đây của Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs, những đột phá mới nhất về trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tự động hóa khoảng 1/4 công việc ở Mỹ và khu vực đồng tiền chung châu Âu.

Goldman Sachs cho biết các hệ thống Generative AI như ChatGPT, có thể tạo ra nội dung khó phân biệt được với nội dung do con người thực hiện. Điều này có thể thúc đẩy tăng trưởng năng suất lao động và tăng GDP toàn cầu lên tới 7% trong vòng 10 năm tới.

Generative AI đã trở thành một thuật ngữ phổ biến trong thời gian vừa qua và nhận được sự quan tâm lớn từ công chúng, đặc biệt khi các ông lớn công nghệ như Microsoft và Google đang chạy đua để tung ra các sản phẩm với công nghệ mà họ tin rằng sẽ thay đổi bản chất của công việc hoặc phương thức làm việc hiện nay.

Không còn dừng lại ở việc trích xuất câu trả lời từ kho dữ liệu đầu vào, Generative AI có khả năng tạo ra các nội dung mới như hình ảnh, văn bản, đồ họa 3D, video… Điều đặc biệt là những câu trả lời này cực kỳ thông minh, có sự tổng hợp như người thật.

Nếu công nghệ này thực sự phát huy được hết tiềm năng như các nhà nghiên cứu kỳ vọng và dự báo thì nó sẽ mang lại sự tác động đáng kể cho thị trường lao động, khiến khoảng 300 triệu lao động toàn thời gian trên khắp các nền kinh tế lớn bị tự động hóa thay thế. Trong đó, luật sư và nhân viên hành chính sẽ nằm trong số những người có nguy cơ trở nên dư thừa cao nhất.

Phân tích của Goldman Sachs dựa trên dữ liệu về các nhiệm vụ thường được thực hiện trong hàng nghìn công việc, sẽ có khoảng 2/3 công việc ở Mỹ và châu Âu có thể được tự động hóa ít nhất ở một mức độ nào đó bởi công nghệ AI. Hầu hết mọi người sẽ thấy khoảng một nửa khối lượng công việc của họ được tự động hóa. Về lý thuyết, đây sẽ là một tin tốt vì người lao động có thể dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động hiệu quả hơn. Tuy nhiên, điều này cũng gây ra những lo ngại nhất định đối với thị trường lao động, đặc biệt với những người chậm thay đổi.

Ở Mỹ, theo tính toán, sẽ có khoảng 63% lực lượng lao động nhận thấy công việc của họ được tự động hóa một phần và họ sẽ phải thay đổi cách làm việc để thích ứng với thực tế. Hơn 30% người làm các công việc thể chất hoặc ngoài trời sẽ không bị ảnh hưởng, mặc dù công việc của họ có thể dễ bị ảnh hưởng bởi các hình thức tự động hóa khác.

Goldman ước tính rằng khoảng 7% công nhân Mỹ đang làm những công việc mà ít nhất một nửa nhiệm vụ của họ có thể được thực hiện bởi AI và rất dễ bị thay thế. Ở châu Âu, những con số này không mấy khả quan với 24% công việc có thể được tự động hóa.

Ở cấp độ toàn cầu, do các công việc thủ công chiếm tỷ trọng lớn hơn trong tổng số việc làm ở các quốc gia đang phát triển, ước tính khoảng 1/5 công việc có thể được thực hiện bởi AI - tương đương khoảng 300 triệu việc làm toàn thời gian ở các nền kinh tế lớn.

Trong khi đó, theo một báo cáo được phát hành mới đây bởi OpenAI dựa trên phân tích của các nhà nghiên cứu và mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), 80% lực lượng lao động Mỹ có thể thấy ít nhất 10% nhiệm vụ của họ được thực hiện bởi Generative AI.

Ngoài ra, Cơ quan cảnh sát châu Âu (Europol) mới đây cũng đã lên tiếng cảnh báo rằng những tiến bộ nhanh chóng trong Generative AI có thể hỗ trợ những kẻ lừa đảo trực tuyến và tội phạm mạng, do đó “các và mô hình ngôn ngữ lớn được sử dụng cho mục đích xấu… có thể trở thành một mô hình kinh doanh tội phạm quan trọng trong tương lai”.

Những công việc nào sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất?

Theo các nhà nghiên cứu, tác động của AI sẽ xảy ra ở các mức độ khác nhau, tùy thuộc vào nghề nghiệp. Nhân viên hành chính có nhiều khả năng bị ảnh hưởng bởi công nghệ nhất, vì 46% nhiệm vụ của họ có thể được tự động hóa. Tiếp theo là luật sư với 44%, kỹ sư và kiến ​​trúc sư với 37%. Trong cùng một nhóm là các nhà khoa học, với 36%, và những người thực hiện các hoạt động thương mại và tài chính, với 35%.

Những nhân viên ít có khả năng bị thay thế bởi AI như ChatGPT sẽ là những công việc thủ công, sử dụng sức lao động như công việc dọn dẹp và bảo trì các tòa nhà. Theo nghiên cứu, chỉ 1% nhiệm vụ trong lĩnh vực bảo trì và vệ sinh tòa nhà, mặt đất dễ bị tự động hóa. Công việc lắp đặt, bảo trì và sửa chữa là ngành ít bị ảnh hưởng thứ hai với 4% công việc có khả năng bị thay thế, trong khi đó ngành xây dựng và khai thác là 6%.

Theo một cuộc khảo sát do OpenAI thực hiện mới đây nhằm đo lường tác động có thể có của AI đối với thị trường lao động, kế toán, nhà phân tích tài chính, biên tập viên hay nhà thiết kế web, là những ngành nghề bị tác động lớn nhất và có thể trở thành dĩ vãng.

Trong khi đó, một số công việc cụ thể như thông dịch viên, biên dịch viên hoặc nhà văn, nhà sáng tạo nội dung cũng đạt tỷ lệ đáng báo động khi các mô hình như ChatGPT ngày càng phát triển. Mặc dù AI có thể giúp giảm 50% các nhiệm vụ trong các lĩnh vực này, OpenAI cho rằng công nghệ này không có khả năng tự động hóa tất cả các chức năng và tương lai AI cũng không thể thay thế chúng ta, ít nhất là trong ngắn hạn.

Các quốc gia nào bị ảnh hưởng nhiều nhất?

Báo cáo của Goldman Sachs cho biết, các thị trường phát triển tiếp xúc với tự động hóa nhiều hơn so với các nền kinh tế mới nổi, nhưng nhìn chung 18% công việc trên toàn cầu có thể được tự động hóa bằng AI trên cơ sở trọng số việc làm.

Theo phân tích của Goldman Sachs, Hồng Kông, Israel, Nhật Bản, Thụy Điển và Mỹ có thể là 5 quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất. Trong khi đó, Trung Quốc, Nigeria, Việt Nam, Kenya và Ấn Độ nằm trong số các nước ít có khả năng nhất.

Trong khi dữ liệu cho thấy AI chắc chắn sẽ tác động đến thị trường lao động, thì vẫn chưa rõ mức độ đột phá thực sự của nó như thế nào. Theo Goldman Sachs, tác động của AI cuối cùng sẽ phụ thuộc vào khả năng công nghệ AI thực sự trở nên mạnh mẽ như thế nào, thời gian áp dụng và mức độ sử dụng của nó trong thực tế ra sao. Vì trong lịch sử, tiến bộ công nghệ không chỉ khiến việc làm trở nên dư thừa mà còn tạo ra những việc làm mới./.

Tâm An