Vậy trẻ em Việt Nam thì sao? Câu trả lời rõ ràng là không thể nằm ngoài xu hướng đó. Chính vì vậy, Công ty TNHH Công nghệ VOOC đã xây dựng và phát triển Ứng dụng đọc sách dành riêng cho trẻ em Việt Nam. Đến nay, sau hơn 3 năm ra đời và phát triển, chúng tôi đã có hơn 800 đầu sách tiếng Việt, hơn 400 đầu sách tiếng Anh và gần 150.000 trẻ em Việt Nam đang đọc sách hàng ngày trên Umbalena. Tính riêng trong năm 2023, có tổng 3.858.250 lượt đọc sách trên Umbalena.

Đứng trước các khó khăn và thách thức của thị trường sách số như: cạnh tranh với sách giấy truyền thống; quan điểm của phụ huynh không muốn cho trẻ tiếp xúc với thiết bị điện tử; cơ sở hạ tầng internet vẫn còn hạn chế, đặc biệt là ở vùng nông thôn; các hành vi vi phạm bản quyền trên không gian mạng khó kiểm soát; chi phí lập trình – vận hành và bảo trì hệ thống lớn,…để đưa Ứng dụng đọc sách Umbalena ngày càng tới gần với trẻ em Việt Nam, chúng tôi luôn kiên định thực hiện theo 5 chiến lược chủ chốt:

Thứ nhất là Đúng đối tượng - Đúng thời điểm - Đúng sở thích - Đúng lộ trình

Theo thống kê số người đọc sách ở Việt Nam do Cục Xuất bản In và Phát hành cho biết: văn hóa đọc của giới trẻ nói riêng và của người Việt nói chung còn rất thấp. Mỗi năm một người Việt đọc chưa tới một cuốn sách. So sánh với đất nước Singapore, trung bình người dân của họ đọc 14 cuốn sách mỗi năm, người Nhật là 20 cuốn, một số nước như Đức, Pháp, Israel thì con số này là trên 20 cuốn một năm.

Như vậy, rõ ràng việc đọc sách của người Việt Nam thấp hơn những nước khác rất nhiều. Một điều đáng nói là theo một khảo sát của báo Dân trí thì 98% giới trẻ cho biết họ không hề đọc một cuốn sách nào trong vòng một tuần. 80% bạn trẻ không đụng đến sách suốt 1 năm qua và chỉ có 12% bạn trẻ cho biết bản thân có đọc sách. Từ đó cho thấy thói quen đọc sách của người Việt là rất thấp và dần bị quên lãng khi thực trạng quá ít người đọc sách, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Người Isarel có lễ hội hôn sách, họ bôi mật ong vào trang sách và từ đó dẫn dắt trẻ vào thế giới sách. Họ cho trẻ con làm quen với sách từ lúc rất nhỏ. Họ cho rằng nếu để trễ, trẻ lớn lên sẽ không thể nào hình thành được thói quen đọc sách và tình yêu đọc sách.

Nguyên nhân gốc rễ phải chăng là do trẻ em Việt Nam ít được làm quen với sách từ nhỏ. Trẻ mầm non chưa biết chữ không thể tự đọc sách; phần lớn cha mẹ Việt lại quá bận rộn với công việc nên không có thời gian đọc sách cho con mà để con sử dụng các thiết bị điện tử tự do, không có sự định hướng hoặc quản lý dẫn tới trẻ thường chơi Games, xem Youtube, xem phim… với nhiều nội dung không phù hợp. Sách giấy giấy được bán nhiều trên thị trường, nhưng đa phần nhiều gia đình không thể mua sách giấy thường xuyên cho con vì vấn đề chi phí. Khi lên tiểu học, trẻ phải làm quen với môi trường và kiến thức mới nên không còn nhiều thời gian để đọc và khám phá sách nữa. Lâu dần, trẻ không có thói quen đọc sách, không hiểu giá trị của sách. Nên thực trạng là thể hệ trẻ hiện tại hầu như không đọc sách.

Quan điểm của Umbalena là cho trẻ tiếp xúc với sách ngay từ lúc còn nhỏ, phải vẽ ra con đường hấp dẫn và đúng đắn để dẫn dắt trẻ đi đúng hướng. Thời điểm tốt nhất để trẻ làm quen với sách là từ 1 tuổi. Độ tuổi này bản năng tò mò khám phá vô hạn sẽ thôi thúc trẻ tìm hiểu sách. Và khi đã khám phá ra những bí mật tuyệt diệu sau những trang sách, trẻ sẽ muốn được đọc sách, có thói quen đọc sách và lớn lên với tình yêu đọc sách. Và để thực hiện điều này phải thiết kế, xây dựng hệ thống thư viện sách và ứng dụng công nghệ thông tin để làm sao trẻ có thể tiếp xúc làm quen sách đúng thời điểm, đúng nội dung, đúng sở thích.

Chúng ta không thể ép trẻ em đọc sách khi chúng không thích. Có những đứa trẻ thích ô tô, máy bay,… Có những đứa trẻ thích khủng long, sư tử... Và đương nhiên có trẻ thích truyện phiêu lưu, cổ tích. Trẻ cũng thích hình ảnh đẹp, màu sắc hấp dẫn nhưng mỗi trẻ mỗi kiểu khác nhau.

Việc thiết kế kho sách mang tính hệ thống với chủ đề đa dạng, trải khắp các đề tài nội dung khác nhau là rất quan trọng. Mỗi sách với một nội dung có chủ đích như một loại “mật ong thơm ngọt” dẫn dắt trẻ vào thế giới sách diệu kỳ. Thời khắc đầu tiên là thời khắc quan trọng nhất, nếu thành công với lần tiếp xúc đầu tiên, chúng ta sẽ thành công trong việc dẫn dắt, xây dựng thói quen đọc sách sau này của trẻ.

Mỗi trẻ cần có lộ trình riêng phù hợp với sở thích của mình. Umbalena hướng tới việc mỗi trẻ em Việt Nam từ 1 - 2 tuổi đã bắt đầu tiếp xúc và yêu sách. Umbalena chủ động thiết kế và xây dựng kho sách với số lượng lớn, nhiều chủ đề, đa dạng nội dung và hình thức trình bày sao cho mỗi trer đều tìm được sách với đúng sở thích của mình. Kết quả là không phải chỉ “một con đường duy nhất cho mọi con hươu chạy” mà là mỗi cha mẹ khi sử dụng Umbalena đều tìm thấy “lộ trình đọc sách cá nhân hóa” phù hợp cho con mình.

Thứ hai là luôn cập nhật để theo kịp thời đại

Trong khoảng 50 năm trở lại đây, con người theo giai đoạn sinh ra và lớn lên được đặt tên các thế hệ X,Y,Z. Mỗi 15-20 năm là một thế hệ mới với môi trường mới, tư duy mới. Cách suy nghĩ, hành động, tiêu dùng, học tập và cụ thể là đọc sách cũng thay đổi rất khác qua các thế hệ. Không thể dẹp bỏ hoàn toàn cái cũ, nhưng cũng không thể áp đặt cái xưa cũ lên thế hệ mới. Umbalena với tư cách là ứng dụng đọc sách cho trẻ em cũng không nằm ngoài quy luật trên.

Định hướng phát triển nội dung của Umbalena là phải nghiên cứu bám sát sự phát triển về tư duy, sự thay đổi về môi trường, điều kiện sống của các thế hệ người Việt Nam để từ đó xây dựng chiến lược nội dung phù hợp. Giới thiệu với các bạn độc giả nhỏ về lịch sử, về những cái xưa cũ một cách phù hợp. Cập nhật thông tin khoa học, xã hội, văn hoá trên thế giới, và ở Việt Nam một cách kịp thời. Mục tiêu là Ứng dụng luôn cập nhật, không lỗi thời với tốc độ thay đổi rất nhanh của thời đại.

Tư duy phát triển của mỗi thế hệ trẻ chịu ảnh hưởng rõ rệt bởi điều kiện môi trường sống của thời đại. Thế hệ X lớn lên Ti vi còn chưa phổ biến. Thế hệ Y thì Internet mới bắt đầu. Còn thế Z thì AI, IOT đã bắt đầu manh nha. Xu hướng học tập, giải trí thay đổi rất khác. Xu hướng đọc sách đương nhiên cũng khác. Vì lý do đó, Umbalena mạnh dạn ứng dụng sách số, công nghệ thực tế ảo tăng cường AR vào sản phẩm của mình. Thực tế rất rõ ràng để nhìn thấy, nếu Umbalena không theo kịp tư duy, xu hướng học tập giải trí, đọc sách thì Umbalena không thể tồn tại được.

Thứ ba là Chiến lược nội dung - Sách thuần Việt, mang đậm tinh thần Việt Nam

Chúng ta cần giáo dục cho trẻ em Việt những giá trị của con người Việt, đất nước Việt. Và chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng kho sách đậm bản sắc Việt cho trẻ em Việt, sinh sống tại Việt Nam và trên thế giới. Tính thuần Việt là sự khác biệt lớn nhất giữa Umbalena và các ứng dụng đọc sách khác tại Việt Nam (gồm các ứng dụng du nhập từ nước ngoài: razkid, epic,…).

Một vấn đề lớn hiện nay là rất nhiều sách dùng cho trẻ em Việt Nam đều là dịch từ sách nước ngoài. Đối với trẻ đó là những điều rất xa lạ bởi con người, thiên nhiên, văn hoá, nhà cửa,…trong sách là đến từ các nước Âu Mỹ hay Nhật chứ không phải những hình ảnh quen thuộc trẻ bắt gặp hàng ngày ở Việt Nam. Thực tế kinh nghiệm quá trình biên tập làm sách, Umbalena khẳng định kho tàng đề tài về con người, đất nước Việt Nam cực kỳ đa dạng để xây dựng một kho sách thực sự hấp dẫn cho chính trẻ em Việt Nam.

Umbalena đã và đang sử dụng các đề tài vốn rất phong phú của đất nước Việt Nam để chuyển thể thành những quyển sách hấp dẫn, dễ hiểu, phù hợp với từng lứa tuổi. Umbalena không chỉ đơn giản là giới thiệu, mà tính thuần Việt còn được lồng ghép một cách khéo léo, toàn diện từ nội dung đến hình ảnh để bé thực sự cảm nhận đây là cuộc sống quanh bé, gia đình, con người, quê hương Việt Nam của bé.

Umbalena sẽ tiếp tục dành nhiều nguồn lực để xây dựng tính thuần Việt cho kho sách của mình với mục tiêu là 10.000 quyển sách ngắn về đề tài này. Mong rằng các thế hệ trẻ Việt yêu đọc sách lớn lên với những quyển sách thuần Việt, sẽ thấm đẫm các giá trị Việt, sẽ thêm yêu quê hương, đất nước con người Việt.

Thứ tư là dễ dàng sử dụng và quản lý chất lượng

Đội ngũ xây dựng Umbalena thực sự ý thức rằng Umbalena là sản phẩm có đối tượng sử dụng chính là trẻ em Việt Nam đang sống và học tập trong nước hoặc ở nước ngoài, nên nếu chất lượng không bảo đảm sẽ ảnh hưởng rất tiêu cực đến xã hội. Việc xây dựng một cơ chế để các bên cùng quản lý giám sát chất lượng Umbalena là cực kỳ quan trọng.

Người gần nhất là cha mẹ cho con sử dụng Umbalena. Các tiện tích công nghệ số giúp phụ huynh nắm rõ toàn bộ nội dung sách. Phụ huynh có tài khoản riêng để kiểm tra nội dung từng sách có phù hợp, có bảo đảm chất lượng không. Các tiện ích báo cáo giúp phụ huynh nắm rõ việc sử dụng của con mình có hiệu quả không: thời gian đọc, nội dung đọc, mức độ đọc hiểu. Phụ huynh cũng có thể thiết lập kiểm soát thời gian đọc để tránh các tác hại việc sử dụng quá mức thiết bị điện tử.

Ở góc độ quản lý của giáo viên và nhà trường, Umbalena cũng thiết kế các tiện ích để dễ dàng quản lý từng học sinh, từng lớp học. Các tài khoản và chức năng được kết nối giữa giáo viên, nhà trường và phụ huynh. Các tiện ích báo cáo giúp nắm bắt tình hình, kiểm soát và quản lý dễ dàng thuận tiện.

Đứng ở góc độ quản lý nhà nước đối với sản phẩm giáo dục, Umbalena cũng định hướng phối hợp với các ban ngành để đưa ra các cơ chế kiểm soát, quản lý phù hợp. Trong hành trình này, Umbalena đã chủ động thực hiện và hiện tại đã có “Giấy xác nhận Đăng ký hoạt động phát hành xuất bản phẩm điện tử” do Cục xuất bản, in và phát hành cấp.

Thứ 5 là chiến lược về giá và công nghệ làm tăng khả năng phổ cập

Với định hướng là sản phẩm sử dụng rộng rãi cho trẻ em việt nam, Umbalena ngay từ đầu đã chú trọng thiết kế hệ thống theo nhiều phương diện có khả năng phổ cập cao.

Về mặt công nghệ, dựa trên mặt bằng người dùng rộng khắp từ thành thị đến nông thôn, phổ thiết bị sử dụng lớn và đa dạng, việc tiếp cận internet cũng ở mức độ khác nhau. Umbalena chủ động có nhiều giải pháp tương ứng với điều kiện sử dụng khác nhau, giúp mọi trẻ em đều có thể tiếp cận và sử dụng sách số mọi lúc, mọi nơi.

Về mặt chi phí, với lợi thế phân phối đứng ở góc độ công nghệ số, chi phí đầu cuối cho người dùng sẽ thực sự rẻ so với các giải pháp sách giấy hoặc mua phần mềm từ nước ngoài. Đối với các đối tượng có điều kiện khó khăn như vùng sâu, vùng xa, dân tộc thiểu số, Umbalena sẵn sàng phối hợp cùng các tổ chức ban ngành, các doanh nghiệp tài trợ để thực hiện trách nhiệm xã hội của mình. Mục tiêu là mức độ phổ cập phải phủ rộng. Mỗi trẻ em Việt Nam lớn lên đều có thể đọc và sử dụng sách trên Umbalena.

Umbalena hướng tới việc phát triển sách số cho trẻ em với các chiến lược then chốt là: Đúng đối tượng, đúng thời điểm, đúng lộ trình; Luôn cập nhật theo xu thế thời đạt; Nội dung thuần Việt; Dễ dàng sử dụng và quản lý chất lượng; Tác động của giá tiền và công nghệ làm tăng khả năng phổ cập. Umbalena hy vọng sẽ góp phần vào việc phát triển ngôn ngữ và thay đổi thói quen đọc sách ngay từ trẻ mầm non, làm nền tảng để cải thiện từ gốc rễ hiện trạng văn hoá đọc của thế hệ trẻ Việt Nam, hướng tới phương châm “Thêm mỗi đứa trẻ đọc sách - Thêm một cuộc đời thay đổi theo hướng tốt đẹp hơn”./.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 4 tháng 4/2023)