AI liệu có thay thế con người?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang là chủ đề công nghệ được chú ý nhất gần đây nhờ sự bùng nổ của ChatGPT. Chatbot được hỗ trợ bởi AI, phát triển bởi OpenAI do Microsoft hậu thuẫn, đã gây ấn tượng với người dùng bởi “sự thông minh”, nổi bật với khả năng trả lời câu hỏi, viết luận và thậm chí tranh luận các vấn đề pháp lý.

Tuy nhiên, các khả năng của nó cũng đặt ra một chủ đề đáng bàn thảo khác: Liệu AI có thể tác động đến công việc và sự nghiệp của con người hay không, khi nào và bằng cách nào? Trước những lo ngại ngày càng tăng về việc công nghệ dựa trên AI có thể chiếm lấy công việc của con người, các chuyên gia cho rằng điều đó không đơn giản như vậy.

Điều này cũng được đề cập đến trong báo cáo Chỉ số Xu hướng công việc năm 2023 với tiêu đề “Liệu AI có thay đổi cách con người làm việc?” do Microsoft chính thức công bố mới đây.

Báo cáo Chỉ số Xu hướng công việc 2023 đã thực hiện khảo sát 31,000 người đại diện cho nhiều ngành nghề khác nhau tại 31 quốc gia, trong đó có 14 nước thuộc châu Á - Thái Bình Dương (bao gồm Úc, Trung Quốc, Hồng Kông, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Malaysia, New Zealand, Philippines, Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan và Việt Nam), cùng với hàng nghìn tỷ tín hiệu từ email, cuộc họp, trò chuyện trên Microsoft 365, và xu hướng lao động trên LinkedIn.

Dữ liệu cho thấy tốc độ công việc đã tăng nhanh hơn so với khả năng của con người và điều này đang ảnh hưởng đến sự đổi mới. Công nghệ AI thế hệ tiếp theo sẽ giải phóng bớt gánh nặng công việc. Theo đó, các tổ chức tiên phong trong việc áp dụng AI sẽ có khả năng tăng cường sự sáng tạo và năng suất cho nhân viên.

Bà Nguyễn Quỳnh Trâm, Tổng Giám đốc Microsoft Việt Nam, cho biết: “AI tạo ra một phương thức làm việc hoàn toàn mới, AI không chỉ là một công cụ, mà đã trở thành một trợ lý ảo của con người, giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng từ dữ liệu số khổng lồ và thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo”.

“Khi bối cảnh công việc đã thay đổi cùng với sự phát triển của AI, con người cũng cần phải thay đổi. Các nhân viên đến từ khu vực châu Á - Thái Bình Dương là những người rất lạc quan về việc ứng dụng AI trong công việc. Cụ thể, nghiên cứu Chỉ số Xu hướng công việc của chúng tôi cho thấy 78% đáp viên đến từ khu vực này sẵn sàng giao càng nhiều việc cho AI càng tốt để họ có thể giảm bớt khối lượng công việc. Do đó, điều quan trọng nhất đối với mọi nhà lãnh đạo hiện nay là làm sao tận dụng được AI để giảm bớt khối lượng công việc, thúc đẩy sự sáng tạo và xây dựng năng lực sử dụng AI cho nhân viên”, bà Trâm chia sẻ.

Áp dụng AI một cách có trách nhiệm

Báo cáo Chỉ số Xu hướng công việc 2023 năm nay đã đưa ra 3 kết luận quan trọng cho các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nếu họ muốn áp dụng AI một cách có trách nhiệm trong tổ chức của mình:

Đầu tiên là gánh nặng dữ liệu số đang buộc chúng ta phải đổi mới. Tất cả chúng ta đều đang “mắc kẹt” với một khối lượng dữ liệu số khổng lồ. Những dữ liệu từ email, các cuộc họp và trò chuyện đã vượt quá khả năng xử lý của chúng ta. Mỗi phút chúng ta phải dành ra để xử lý các dữ liệu số là một phút dành cho công việc sáng tạo đã bị bỏ lỡ.

Cụ thể, 76% ứng viên tham gia khảo sát ở Việt Nam nói rằng họ không có đủ thời gian và năng lượng để hoàn thành công việc (tỉ lệ này trên toàn cầu là 64%) và họ có nhiều khả năng gặp khó khăn với sự đổi mới và tư duy chiến lược hơn 6,6 lần (tỉ lệ này trên toàn cầu là 3,5 lần). 65% lãnh đạo người Việt Nam bày tỏ sự lo lắng về tình trạng thiếu sáng tạo và đổi mới trong công việc (tỉ lệ này trên toàn cầu là 60%). Chỉ 63% người lao động (NLĐ) Việt Nam cho rằng sự có mặt của họ trong các cuộc họp là cần thiết (tỉ lệ này trên toàn cầu là 35%). 79% NlĐ Việt Nam đồng ý rằng họ không thể duy trì sự tập trung trong cả ngày làm việc (tỉ lệ này trên toàn cầu là 68%).

Theo thống kê thời gian sử dụng Microsoft 365, trung bình một người dành 57% thời gian để trao đổi thông tin và chỉ 43% thời gian để sáng tạo. Và nguyên nhân hàng đầu gây ảnh hưởng tới năng suất làm việc chính là các cuộc họp không hiệu quả.

Thứ hai, một liên minh mới gồm AI và NLĐ đã được hình thành. Trong khi 54% NLĐ Việt Nam cho biết họ lo lắng Al sẽ thay thế vị trí công việc của họ, có tới 90% mong muốn giao càng nhiều việc càng tốt cho Al để giảm bớt khối lượng công việc (tỷ lệ này trên toàn cầu lần lượt là 49% và 70%). Cứ 10 NLĐ Việt Nam thì có 9 người cảm thấy thoải mái khi sử dụng Al không chỉ cho các công việc hành chính (94%) mà còn cho công việc phân tích (94%) và thậm chí cả các khía cạnh sáng tạo trong công việc của họ (91%) (và tỷ lệ này trên toàn cầu lần lượt là 76%, 79%, và 73%).

Tuy nhiên, nhiều lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam cho rằng Al sẽ mang lại giá trị tại nơi làm việc bằng cách tăng năng suất làm việc (35%) hơn là cho rằng AI sẽ thay thế nhân viên (16%) - gấp 2,2 lần; (con số này trên toàn cầu là 1,9 lần, với tỷ lệ lần lượt là 31% và 16%).

Thứ ba là mọi nhân viên đều cần có năng lực sử dụng AI. Theo đó, mọi nhân viên, không chỉ các chuyên gia AI, sẽ đều cần những năng lực cốt lõi mới, ví dụ như kỹ năng tạo hướng dẫn cho AI. Kết quả khảo sát cho thấy 94% các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam cho biết nhân viên của họ sẽ cần những kỹ năng mới để chuẩn bị cho sự phát triển của Al (tỷ lệ này trên toàn cầu là 82%). 80% NLĐ Việt Nam cho biết họ hiện chưa có đủ năng lực phù hợp để hoàn thành công việc (tỷ lệ này trên toàn cầu là 60%).

Vào đầu năm nay, Microsoft đã giới thiệu Microsoft 365 Copilot, một ứng dụng với các khả năng tạo nội dung từ AI cho các ứng dụng hàng ngày như Microsoft Word, Excel, PowerPoint, Outlook, Microsoft Teams và nhiều ứng dụng khác được hàng triệu người sử dụng. Ngoài ra, để trao quyền cho các doanh nghiệp trong kỷ nguyên AI, Microsoft đã vừa giới thiệu Microsoft 365 Copilot Early Access Program – chương trình dùng thử Microsoft 365 Copilot có trả phí chỉ giới hạn cho 600 khách hàng doanh nghiệp trên thế giới và bổ sung thêm các chức năng mới vào Microsoft 365 Copilot và Microsoft Viva như Copilot trong Whiteboard giúp các cuộc họp cũng như việc lên ý tưởng trong Microsoft Teams trở nên sáng tạo và hiệu quả hơn; tích hợp của DALL-E, trình tạo hình ảnh của OpenAI, vào Copilot trong PowerPoint, người dùng có thể yêu cầu Copilot tạo hình ảnh để minh họa cho nội dung của họ; Copilot trong Outlook sẽ đưa ra các gợi ý và hướng dẫn người dùng về giọng điệu, ngôn ngữ và mức độ rõ ràng của thông tin để giúp người dùng viết email hiệu quả hơn và giao tiếp tự tin hơn,…

Có thể thấy, trong cuộc sống hằng ngày, AI tiếp tục được triển khai rộng khắp, từ việc mua sắm, chăm sóc sức khỏe, học tập cho đến giải trí và hơn thế nữa, AI còn tiến một bước dài đạt được chỗ đứng vững chắc trong lĩnh vực tiếp thị, phân phối và xuất bản nội dung. Việc ứng dụng AI vào hoạt động sống, và làm việc của con người mang tính tất yếu trong kỷ nguyên công nghệ số hiện nay. Mặc dù AI làm cho cuộc sống của chúng ta dễ dàng và tốt hơn theo nhiều cách: sản xuất người máy dẫn chương trình, biên tập viên, trợ lý ảo, phòng chống gian lận, hậu cần, phân phối và xuất bản báo chí,.. tuy vậy cũng cần khẳng định rằng rất khó có khả năng AI có thể thay thế hoàn toàn con người. Con người sẽ luôn cần thiết bên cạnh các sản phẩm do máy móc làm ra bởi con người có những thứ mà AI không bao giờ có - cảm xúc và sự sáng tạo thực sự./.

TH