Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, một trong những mối quan hệ địa - chính trị - lịch sử nổi bật trong cuộc “Chiến tranh lạnh” thế kỷ XX. Hai dân tộc Việt Nam và Hợp chúng quốc Hoa Kỳ đã trải qua thời gian chiến tranh mất mát, đau thương rồi đối tác, hữu nghị, hòa bình ngày nay.

Kiến tạo mối quan hệ này ở thượng tầng là những chủ thể chính trị cao nhất của hai chính phủ, hai nhà nước. Về phía Việt Nam, nổi bật là Chủ tịch Hồ Chí Minh, về phía Hoa Kỳ là các đời Tổng thống kế tiếp nhau.

Lịch sử đã ghi nhận một điều thú vị là bức thư, văn kiện đầu tiên mà Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đến một nhà lãnh đạo cao nhất của một quốc gia chính là thư gửi cho Tổng thống Mỹ. Và bức thư, văn kiện cuối cùng trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người cũng là gửi đến Tổng thống Mỹ.

Những bức thư, công điện, bài báo,... đã được công bố chính thức - là những phản ánh toàn diện và nổi bật những nỗ lực của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc tìm kiếm thiết lập mối quan hệ và thực hiện đấu tranh ngoại giao của Việt Nam với Hợp chúng quốc Hoa Kỳ (nước Mỹ) từ những năm đầu Người bôn ba tìm đường cứu nước cho tới năm cuối Người lãnh đạo cách mạng Việt Nam, nhằm giành lại độc lập tự do cho dân tộc.

Cuốn sách Bác Hồ với các Tổng thống Mỹ gồm 8 chương, phản ánh hai giai đoạn đấu tranh ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh thông qua việc gửi thư, điện,... tới bảy đời tổng thống Mỹ, từ Wilson, Roosevelts, Truman cho tới Eisenhower, Kennedy, Jonhson, Nixon.

Giai đoạn đầu từ năm 1919 - 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thông điệp tới 3 tổng thống Wilson, Roosevelts, Truman, luôn thể hiện thái độ tin tưởng, chân thành, nhẫn nại, có lý, có tình mong muốn thiết lập quan hệ hữu nghị, đồng minh với nước Mỹ. Tiếc rằng, những kỳ vọng của lãnh tụ Hồ Chí Minh và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã không thành hiện thực khi các Tổng thống Mỹ không tiếp nhận được những thông điệp mà Người gửi gắm.

Giai đoạn hai, từ năm 1947 - 1969, trải qua 4 đời tổng thống, từ Eisenhower, Kennedy đến Jonhson, Nixon, nước Mỹ đã từ can thiệp gián tiếp tiến tới trực tiếp gây ra cuộc chiến tranh xâm phạm toàn vẹn lãnh thổ, quyền dân tộc tự quyết, độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam.

Chính điều này đã khiến Chủ tịch Hồ Chí Minh phải thay đổi thái độ, Người tiếp tục gửi thư, điện,… thực hiện đấu tranh ngoại giao mềm dẻo nhưng kiên quyết lên án, phê phán hành động xâm lược của chính quyền Mỹ. Đồng thời với đó, Người vẫn tiếp tục những thiện chí và nỗ lực của Chính phủ Việt Nam để tìm ra giải pháp hòa bình, chấm dứt chiến tranh, đổ máu cho cả hai dân tộc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, một nhà ngoại giao thiên tài, một lãnh tụ cách mạng nhất tâm mục tiêu “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, thể hiện từ việc đánh giá đúng vai trò quan trọng của nước Mỹ đối với các vấn đề quốc tế trong quá trình vận động ngoại giao đến sự linh hoạt, mềm dẻo, nhưng cứng rắn, nguyên tắc trong quan hệ với Mỹ tùy theo điều kiện thực tế; lúc nào cũng giữ được thế chủ động và đồng thời luôn đề cao hòa bình, hữu nghị trong quan hệ quốc tế./.

Thu Hiền