ĐTĐM của các công ty Hoa Kỳ đã hình thành một chuỗi công nghiệp hoàn chỉnh, trong khi Trung Quốc vẫn thiếu các mắt xích chính như chip và máy chủ, hệ sinh thái chuỗi công nghiệp vẫn trong giai đoạn hoàn thiện.

Tình hình chung về ĐTĐM toàn cầu

Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Pháp, Hàn Quốc đã tăng cường đầu tư vào ĐTĐM trong những năm gần đây. Với làn sóng số hóa đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu và tình hình an ninh mạng có diễn biến phức tạp, cạnh tranh giữa các cường quốc ĐTĐM ngày càng gay gắt.

Năm 2022, chính phủ Nhật Bản liệt kê các dịch vụ ĐTĐM là "yếu tố quan trọng" liên quan đến an ninh quốc gia và sẽ củng cố "đám mây nội địa" trong nước. Đây không phải là quốc gia đầu tiên coi ĐTĐM là yếu tố chiến lược. Ở cấp độ Liên minh châu Âu (EU), việc phát triển và thúc đẩy công nghệ ĐTĐM đã được đưa vào "Chiến lược châu Âu 2020" và là một phần quan trọng của "Chương trình nghị sự kỹ thuật số châu Âu". Các quốc gia lớn của EU như Pháp, Đức đã tăng cường nỗ lực ĐTĐM của riêng họ.

Xét về tổng thể, các nhà cung cấp ĐTĐM của Hoa Kỳ đã tiến rất xa. ĐTĐM của Hoa Kỳ bắt đầu sớm nhất, do đó đã tích lũy được lợi thế trước các quốc gia khác, đồng thời cũng tập hợp được một lượng lớn các công ty công nghệ ĐTĐM chất lượng cao. Sự trưởng thành của các sản phẩm và công nghệ ĐTĐM Hoa Kỳ tương đối cao. Dù là về doanh thu, thị phần hay ảnh hưởng của ĐTĐM toàn cầu, các công ty ĐTĐM Hoa Kỳ đều có lợi thế của người đi đầu.

Trong thị trường hạ tầng như là một dịch vụ (Infrastructure as a Service - IaaS) và nền tảng như là một dịch vụ (Platform as a Service - PaaS) trên đám mây công cộng (public cloud), những gã khổng lồ như Amazon, Microsoft, Google và IBM đã xuất hiện. Trong thị trường phần mềm như là một dịch vụ (Software as a Service - SaaS), các công ty như Salesforce, Microsoft, Google và Oracle cũng rất mạnh. Theo dữ liệu quý 2 năm 2021 do Synergy Research công bố, ba gã khổng lồ ĐTĐM lớn là Amazon, Microsoft và Google chiếm 63% thị phần toàn cầu về IaaS và PaaS; thị phần của các nhà cung cấp dịch vụ ĐTĐM khác của Hoa Kỳ như IBM, Salesforce và Oracle cũng đứng trong top 10 thế giới.

So với các nhà cung cấp đám mây Hoa Kỳ, các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc vươn ra nước ngoài khó khăn hơn. Ngoại trừ việc Alibaba Cloud chiếm khoảng 7,4% thị trường ĐTĐM toàn cầu, các nhà cung cấp khác như Tencent Cloud, Huawei Cloud, Baidu Cloud,... không có nhiều thị trường bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc.

Sự phát triển ĐTĐM của Trung Quốc

Tại Trung Quốc, công nghệ và thị trường ĐTĐM phát triển khá nhanh. Sau khi thị trường này được kích hoạt bởi Alibaba Cloud vào năm 2010, Tencent Cloud, Huawei Cloud và các công ty đám mây khác đã đổ vào đầu tư. Tuy nhiên trong bối cảnh đó, các công ty nước ngoài vẫn không thể thâm nhập vào thị trường nội địa Trung Quốc.

Việc mở rộng ra nước ngoài của đám mây Trung Quốc khởi đầu từ năm 2017. Vào thời điểm đó, các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc nhắm đến ba thị trường lớn là Hoa Kỳ, Châu Âu và Đông Nam Á (ASEAN). Cách tiếp cận là mở các trung tâm dữ liệu (TTDL) tại các nút quan trọng trên toàn cầu. Thị trường châu Âu và châu Mỹ từng được coi là chìa khóa để các công ty đám mây Trung Quốc vươn ra nước ngoài, do hai thị trường này đã trưởng thành và nhu cầu của khách hàng lớn. Nếu các nhà cung cấp đám mây được công nhận ở các thị trường cao cấp ở châu Âu và châu Mỹ, cũng có nghĩa là việc mở các thị trường khác như Đông Nam Á, Trung Đông và châu Phi sẽ dễ dàng hơn nhiều.

Những thay đổi trong môi trường thương mại sau năm 2018 đã ảnh hưởng đến tốc độ vươn ra nước ngoài của các nhà cung cấp dịch vụ đám mây Trung Quốc. Năm 2018, Quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR) của EU có hiệu lực, theo đó có quy định chặt chẽ hơn đối với dữ liệu xuyên biên giới và dữ liệu nhạy cảm. Môi trường chính trị quốc tế cũng là một yếu tố ảnh hưởng khác. Năm 2021, Hoa Kỳ yêu cầu Tiktok video của ByteDance ngừng sử dụng Alibaba Cloud ở nước này với lý do “TikTok có thể đe dọa an ninh quốc gia”, …

Khi các nền kinh tế lớn như EU, Nhật Bản đã đề xuất các chiến lược ĐTĐM của riêng họ, cùng với mức độ kiểm soát của Hoa Kỳ, không có nhiều cơ hội cho các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc thể hiện sức mạnh của họ. Các thị trường lớn trên thế giới đang bị các nhà sản xuất ĐTĐM của Hoa Kỳ chiếm lĩnh, nhưng ĐTĐM của Trung Quốc không phải là không có cơ hội. Bốn khu vực và quốc gia sau được sử dụng làm hướng chính để ĐTĐM Trung Quốc tiếp tục vươn ra nước ngoài gồm: Châu Phi (Châu Phi nói chung vẫn còn lạc hậu, nhưng cơ sở hạ tầng ICT ở một số khu vực đã tăng nhanh chóng và nhiều quốc gia có quan hệ chính trị thân Trung Quốc), các nước ASEAN láng giềng với Trung Quốc, các nước xã hội chủ nghĩa (Triều Tiên, Cu Ba), các thị trường mới nổi (Nga, Brazil).

Trong nhiều năm, Đông Nam Á là điểm dừng chân đầu tiên để các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc vươn ra nước ngoài. Từ năm 2020, dịch COVID-19 bùng phát, tốc độ cung cấp đám mây Trung Quốc ở Đông Nam Á bị chậm lại. Tuy nhiên, sự cạnh tranh ở thị trường trong nước (Trung Quốc) ngày càng gay gắt và thị trường châu Âu, châu Mỹ khó khăn hơn thì các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc tìm cách thâm nhập sâu hơn vào thị trường Đông Nam Á.

Đám mây Trung Quốc tại thị trường Đông Nam Á

Theo dữ liệu từ IDC, năm 2021, thị trường dịch vụ đám mây công cộng ở Đông Nam Á dự kiến tăng trưởng và đạt 11 tỷ USD vào năm 2025, với tốc độ là 21,5% hàng năm. Theo dữ liệu do công ty nghiên cứu thị trường Twimbit công bố tháng 9/2021, Amazon (AWS) chiếm 43%, Microsoft (Azure) chiếm 22%, Google chiếm 18%, Alibaba Cloud chiếm 7% thị phần IaaS trên đám mây công cộng ở Đông Nam Á; Huawei Cloud vẫn chưa lọt vào top đầu. Thị phần chung của Huawei Cloud ở Đông Nam Á thấp hơn so với Alibaba Cloud, nhưng cũng chiếm được ưu thế ở một số thị trường riêng lẻ (Theo Gartner, thị phần của Huawei Cloud về IaaS trên nền tảng đám mây công cộng ở Thái Lan năm 2021 chiếm 29,4%).

Theo Statista, năm 2022 thị trường đám mây công cộng IaaS/PaaS/SaaS của Đông Nam Á đạt 7,4 tỷ USD, bằng 21% thị trường nội địa Trung Quốc (35,3 tỷ USD). Về quy mô thị trường của từng quốc gia, Singapore lớn nhất với 3,04 tỷ USD, Indonesia 1,07 tỷ USD, Thái Lan 1,01 tỷ USD, Malaysia 960 triệu USD, Philippines 680 triệu USD, Việt Nam 436 triệu USD, Malaysia 400 triệu USD, và Myanmar 120 triệu USD, Campuchia, Brunei và Lào dưới 100 triệu USD [1].

Sáng kiến ​​“Vành đai - Con đường” (BRI) đã thúc đẩy các doanh nghiệp (DN) Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước ASEAN, trong đó có hạ tầng số. Với dân số 580 triệu người, số người sử dụng Internet vượt 420 triệu (chiếm 72%) cho thấy nhu cầu về đám mây của Đông Nam Á sẽ rất lớn. Hiện tại, các quốc gia như Singapore, Indonesia, Thái Lan, Malaysia, Myanmar, Campuchia, Lào đều có các dự án kỹ thuật số quan trọng của chính phủ và DN mà các công ty Trung Quốc tham gia.

Ví dụ, Huawei Cloud cung cấp dịch vụ cho tàu điện ngầm Singapore và Tập đoàn dầu khí Thái Lan; Alibaba Cloud cung cấp cho Viễn thông quốc gia Thái Lan và Cơ quan Nhà ở công cộng Indonesia. Một số tổ chức tài chính lớn và DN tư nhân ở Đông Nam Á cũng hợp tác với các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc, ví dụ: Singapore Post, AirAsia Malaysia, Binangonan Rural Bank (Philippines) đã chọn Alibaba Cloud, trong khi Thai Merchant Bank Group và Cambodia Airlines đã chọn Huawei Cloud.

Alibaba Cloud hiện có 10 TTDL tại 5 thành phố (Singapore, Bangkok, Manila, Jakarta, Kuala Lumpur). Huawei Cloud đã mở 7 TTDL tại 2 thành phố (Singapore, Bangkok), Tencent Cloud đã mở 8 trung tâm dữ liệu tại 3 thành phố (Singapore, Bangkok, Jakarta). Alibaba Cloud có nhiều lợi thế đối với hợp tác kinh tế tư nhân, các công ty công nghệ và DN nhỏ và vừa ở Đông Nam Á. Huawei thâm nhập Đông Nam Á theo logic "5G + đám mây + hạ tầng kỹ thuật số", một mặt hợp tác với chính phủ các nước Đông Nam Á để xây dựng các dự án tiêu chuẩn. Mặt khác, đưa các nhà sản xuất phần mềm Trung Quốc ra nước ngoài và hợp tác với các công ty tư vấn và dịch vụ CNTT tin bản địa.

Các sản phẩm gọi xe trực tuyến, giao đồ ăn, thương mại điện tử (TMĐT), thanh toán di động, phát sóng trực tuyến ở Đông Nam Á thường sử dụng dịch vụ đám mây của Trung Quốc. Ví dụ khách hàng của Alibaba Cloud gồm có Lazada (công ty TMĐT), Redmart (công ty bán lẻ thực phẩm của Singapore), Yippi (nền tảng xã hội ở Malaysia), Silot (nền tảng xã hội ở Indonesia),… Khách hàng của Huawei Cloud gồm có MeOne (công ty TMĐT), GetRide (một nền tảng gọi taxi ở Myanmar),... Alibaba Cloud có nhiều khách hàng liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), chẳng hạn như công ty WIZ.AI (trụ sở tại Singapore, chuyên về AI bằng giọng nói), DeepIR (chuyên về AI) và CYBERhythm (chuyên về bảo mật).

Trên thực tế, các công ty Trung Quốc có lợi thế so sánh ở Đông Nam Á, trong đó giá cả là lợi thế cốt lõi. Các công ty Trung Quốc có mức giá thấp hơn so với các nhà cung cấp châu Âu và Mỹ như Amazon AWS, Microsoft Azure, Google GCP, SAP, Salesforce,… Sự khác biệt về giá đến từ 3 khía cạnh là sản phẩm, chi phí nhân công và dịch vụ sau bán hàng.

Đối với các sản phẩm có cùng thông số kỹ thuật, giá của Alibaba Cloud thường thấp hơn 25% so với giá của các công ty như AWS. Chi phí nhân sự giao hàng và hậu mãi của các công ty Trung Quốc thấp hơn nhiều so với các kỹ sư châu Âu và Mỹ. Các nhà sản xuất phần mềm trưởng thành ở châu Âu và Hoa Kỳ tính phí dịch vụ sau bán hàng theo giờ, rất đắt đỏ. Các công ty Trung Quốc cung cấp dịch vụ hậu mãi với chi phí tương đối thấp, được khách hàng Đông Nam Á đón nhận.

Tín hiệu từ Mỹ

Việc nới lỏng kiểm soát dịch bệnh đã thúc đẩy các nhà cung cấp đám mây Trung Quốc tăng tốc đầu tư vào thị trường Đông Nam Á. Theo một báo cáo trên trang web của "Tạp chí Phố Wall" ngày 14/2/2023, các công ty ĐTĐM của Hoa Kỳ đang phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ Trung Quốc ở Đông Nam Á. Mặc dù Amazon, Microsoft vẫn chiếm ưu thế về thị phần, nhưng các công ty Trung Quốc đã thâm nhập các thị trường mới nổi như Thái Lan và Indonesia trước các đối thủ Hoa Kỳ.

Alibaba, Huawei và Tencent của Trung Quốc đang lên kế hoạch đầu tư hàng trăm triệu USD vào Đông Nam Á trong vài năm tới. Tại những thị trường này, các công ty Trung Quốc cung cấp sản phẩm với giá thấp hơn so với các đối tác Hoa Kỳ. Giá của các sản phẩm khác nhau của các công ty dịch vụ đám mây Trung Quốc thường thấp hơn từ 20% đến 40% so với các công ty Hoa Kỳ, giúp các công ty Trung Quốc mở rộng ở Đông Nam Á, nơi có nhiều khách hàng là các DN nhỏ và vừa [2].

Trước sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt đến từ các công ty đám mây Trung Quốc, các công ty Hoa Kỳ cũng có kế hoạch tăng cường đầu tư vào khu vực này. Amazon đã thông báo rằng họ sẽ đầu tư 5 tỷ USD mỗi nước vào Thái Lan và Indonesia trong vòng 15 năm để tăng cường các TTDL và cơ sở hạ tầng đám mây khác ở hai quốc gia này. Năm ngoái, Google cũng đã tiết lộ kế hoạch xây dựng các TTDL ở Malaysia và Thái Lan, đồng thời hỗ trợ các dự án chính phủ số ở Singapore và Indonesia.[3]

Tiểu kết

Đông Nam Á đã trở thành thị trường hấp dẫn để các nhà cung cấp dịch vụ đám mây toàn cầu đầu tư nhờ cơ hội kiếm lợi nhuận, sự hỗ trợ và thúc đẩy mạnh mẽ của chính phủ các nước ASEAN cũng như quy mô thị trường lớn. Các công ty Trung Quốc bao gồm Alibaba, Tencent và Huawei đang tăng tốc triển khai ở Đông Nam Á để giành thị phần từ các công ty Hoa Kỳ. Điều này đã thu hút sự chú ý của người Mỹ, thúc đẩy Amazon, Google và các công ty khác tiếp tục chi hàng tỷ USD để thúc đẩy xây dựng các TTDL, cố gắng kiểm soát thị trường khỏi bị chia cắt. Cấu trúc thị trường ĐTĐM toàn cầu nói chung, ở khu vực Đông Nam Á nói riêng sẽ phát triển như thế nào trong tương lai và liệu sự thống trị của Hoa Kỳ có thể bị lung lay hay không cần được tiếp tục theo dõi.

Trần Văn Liệu