Dữ liệu số giúp ngân hàng hiểu rõ khách hàng và dự đoán xu hướng thị trường

Phát biểu tại Hội thảo và triển lãm ngành Ngân hàng Smart Banking 2023 ngày 6/10, ông Trần Văn Tần, Phó Chủ tịch hội đồng, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho biết, với vai trò “huyết mạch” của nền kinh tế, chuyển đổi số (CĐS) trong lĩnh vực ngân hàng là một trong những yếu tố then chốt cho CĐS quốc gia nói chung và thúc đẩy CĐS trong các lĩnh vực khác nói riêng.

Trong thời gian qua, ngành ngân hàng đã ban hành nhiều chỉ thị, thông tư, kế hoạch hành động nhằm hiện thực hóa mục tiêu CĐS. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), đến cuối năm 2022, ngành ngân hàng đã đầu tư hơn 15.000 tỷ đồng cho hoạt động CĐS. Điều này cho thấy Việt Nam đang có tốc độ mở rộng và tiềm năng phát triển các ứng dụng ngân hàng số rất lớn, giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong cuộc cách mạng ngành ngân hàng.

Tuy nhiên, theo ông Tần, trong bối cảnh hiện nay, ngoài việc phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường, ngành ngân hàng còn phải thích ứng với sự phát triển không ngừng của công nghệ, cùng những thay đổi trong hành vi khách hàng. Để có thể cung cấp các sản phẩm, dịch vụ, sản phẩm ngân hàng có hàm lượng công nghệ cao, dịch vụ cá nhân hóa cao nhằm tăng trải nghiệm của khách hàng, việc thu thập, khai thác và xử lý dữ liệu luôn được coi trọng.

“Tầm quan trọng của việc sử dụng dữ liệu số trong ngành ngân hàng nằm ở việc nó giúp cải thiện quyết định kinh doanh, nâng cao hiệu suất và cung cấp trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng”, Phó Chủ tịch VNBA cho biết thêm.

Đồng thời, bằng cách thu thập, phân tích và ứng dụng thông tin từ các nguồn dữ liệu khác nhau, ngân hàng có thể hiểu rõ hơn về khách hàng cũng như dự đoán xu hướng thị trường và tối ưu hóa quy trình kinh doanh. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning) và phân tích dữ liệu lớn (big data) đã mang đến khả năng phân tích dữ liệu một cách chi tiết và nhanh chóng. Những công nghệ hiện đại này giúp tạo ra những thông tin giá trị và hỗ trợ doanh nghiệp (DN) đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp nhất. Sự phát triển nhanh chóng của chiến lược kinh doanh dựa trên dữ liệu trong ngành ngân hàng đã tạo ra những lợi ích đáng kể.

Cụ thể, các ngân hàng có thể tăng cường việc tiếp cận khách hàng, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ có tính cá nhân hóa cao, đồng thời tối ưu hóa quy trình phát hiện rủi ro và phòng ngừa gian lận, cải thiện quy trình vay và xử lý hồ sơ vay vốn và tăng cường khả năng dự đoán và phân tích thị trường.

Đến nay, nhiều tổ chức tín dụng đã triển khai các giải pháp cho phép khách hàng mở tài khoản thanh toán dựa trên xác thực dữ liệu dân cư; cho phép định danh, xác minh thông tin khách hàng bằng thẻ căn cước công dân (CCCD) gắn chíp hoặc ứng dụng VNeID; làm sạch thông tin khách hàng với cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về dân cư; tối ưu quá trình cho vay bằng các giải pháp chấm điểm tín dụng (credit scoring), xác thực thông tin đa chiều bằng dữ liệu dân cư...

Cũng theo ông Tần, toàn ngành đã tập trung làm sạch toàn bộ 51 triệu dữ liệu khách hàng tại Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam và các tổ chức tín dụng, đảm bảo 100% dữ liệu khách hàng được xác minh với CSDL quốc gia về dân cư.

Tuy nhiên, trong quá trình CĐS cũng như áp dụng các mô hình mới dựa trên công nghệ hiện đại, ngành ngân hàng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có việc duy trì sự cân bằng giữa khai thác và bảo vệ dữ liệu.

Ngân hàng cần ứng dụng công nghệ để làm sạch dữ liệu

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Phạm Tiến Dũng, Phó Thống đốc, NHNN Việt Nam khẳng định, thời gian qua, các ngân hàng lớn đã có sự chuyển mình nhất định khi đều xây dựng những kho, trung tâm về dữ liệu. Chưa kể, Thống đốc NHNN cũng đã ban hành kế hoạch CĐS với rất nhiều mục tiêu, một trong số 9 nhóm giải pháp là về việc khai thác tối đa hiệu quả của dữ liệu số.

Ngoài ra, trong số 3 hoạt động chính của ngân hàng, bao gồm huy động vốn, cho vay và thanh toán đều đã được thực hiện trên môi trường số. Cụ thể, với việc gửi tiết kiệm, người dân đã có thể gửi trên các ứng dụng của ngân hàng. Còn hoạt động vay vốn, từ ngày 1/9, đã có quy định cho phép triển khai cho vay trên môi trường điện tử với hạn mức 100 triệu đồng. Hay với việc mở tài khoản, thông qua eKYC, người dân dễ dàng mở tài khoản trực tuyến ngay trên ứng dụng. Nhờ đó, đã có đến gần 75% người trưởng thành có tài khoản thanh toán.

Ông Dũng cho biết, đối với hoạt động cho vay vốn trên môi trường trực tuyến, có 2 câu hỏi mà các ngân hàng cần phải giải quyết, đó là: Khách hàng đó là ai?; Uy tín của họ như thế nào". Để làm được điều này, ngân hàng chỉ có thể dựa trên dữ liệu số, ví dụ như dữ liệu CCCD…

Bên cạnh đó, hiện nhiều ngân hàng có số lượng giao dịch trên kênh số đang chiếm đến hơn 90%, đặc biệt có những đơn vị lên tới 97-98%. Để cung cấp được các dịch vụ trên kênh số thì quản trị ngân hàng cũng phải có sự thay đổi đồng bộ dựa trên dữ liệu.

Từ đó, ông Dũng đề nghị các ngân hàng cần tập trung làm sạch, số hoá những dữ liệu mà các đơn vị này đang sở hữu. Bởi vì, nếu không có dữ liệu sạch thì sẽ không thể triển khai các bước chuyển đổi số tiếp theo.

Tiếp theo, các ngân hàng cần ứng dụng công nghệ để tạo ra dữ liệu sạch trong quá trình cung cấp dịch vụ.

Thứ 3, trong quá trình khách hàng giao dịch, ngân hàng cũng sẽ phải ứng dụng dữ liệu để đảm bảo người thực hiện là người đã đăng ký dịch vụ, tránh tình trạng lợi dụng tài khoản ngân hàng để thực hiện giao dịch bất hợp pháp.

Bên cạnh đó, ông Dũng cũng đề nghị Trung tâm Thông tin Tín Dụng cung cấp thêm nhiều sản phẩm, dịch vụ để giúp các ngân hàng đánh giá được khả năng trả nợ của khách hàng.

Đối với NHNN, theo ông Dũng, đơn vị này sẽ luôn đồng hành cùng các ngân hàng trong việc tạo dựng cơ sở pháp lý để các ngân hàng phát triển sản phẩm, dịch vụ của mình.

Cuối cùng, bên cạnh phát triển dịch vụ, các ngân hàng cũng phải đảm bảo sự hoạt động liền mạch, liên tục của hệ thống và đảm bảo an ninh, an toàn. Từ đó, cung cấp tốt hơn dịch vụ cho khách hàng, đảm bảo dữ liệu “đúng đủ sạch sống”.

Bảo vệ thông tin, dữ liệu cá nhân của người dân còn chưa cao

Về tình hình CĐS trong lĩnh vực Ngân hàng, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ thanh toán, NHNN đã điểm lại việc ứng dụng dữ liệu dân cư trong CĐS tại một số nước như Ấn Độ, Hàn Quốc, Singapore.

Như tại Singapore, quốc gia này đã giới thiệu dịch vụ Myinfo cho phép công dân chỉ phải cung cấp và xác minh một lần duy nhất đối với cùng một thông tin cá nhân khi giao dịch trực tuyến. Hay dịch vụ Login xác thực trực tuyến, các DN có thể tích hợp để xác thực người dùng các dịch vụ trực tuyến của mình mà không cần triển khai, vận hành cơ sở hạ tầng và hệ thống của riêng các DN.

Còn ở Việt Nam, theo ông Tuấn, ngành Ngân hàng có mức độ sẵn sàng cao, nằm trong số các ngành ưu tiên CĐS với việc ban hành nhiều chủ trương, định hướng, khuôn khổ pháp lý cũng như xây dựng hạ tầng, phát triển hạ tầng để thúc đẩy. Nhờ đó, Việt Nam đã có sự tăng trưởng ấn tưởng về thanh toán số cả về số lượng và giá trị. Cụ thể, từ năm 2016 - 2022, tỷ lệ tăng trưởng trung bình về số lượng đạt mức 51,52%/năm trên kênh Internet và 99,06%/năm với kênh di động. Còn tốc độ tăng trưởng giá trị cũng đạt 42,02%/năm với Internet và 136,35% vói kênh di động.

Đến cuối năm 2022, số lượng thẻ đang lưu hành ở Việt Nam đạt 145,19 triệu thẻ với trên 3,6 triệu thẻ quốc tế. Đồng thời, 77,41% dân số trưởng thành Việt Nam có tài khoản thanh toán.

Về định hướng trong thời gian tới, ông Tuấn cho biết, NHNN sẽ tiếp tục: Hoàn thiện cơ chế chính sách, khung khổ pháp lý: Làm sạch dữ liệu; Nâng cấp hạ tầng phục vụ CĐS để xác thực khuôn mặt; Tổ chức tín dụng, trung gian thanh toán ứng dụng công nghệ để phát triển sản phẩm, dịch vụ ngân hàng số tiện lợi, chi phí thấp; Tiếp tục tăng cường đào tạo, tuyên truyền cho người dân, bố trí nguồn lực cho CĐS.

Tại sự kiện, Đại tá Hoàng Ngọc Bách, Trưởng phòng 4, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho biết, ngay trong ngày hôm qua, đã có 3 trường hợp đến Cục để khai báo việc lừa đảo do bị lộ lọt thông tin cá nhân. Thậm chí, thời gian qua, có trường hộ mất đến 8 tỷ đồng chỉ trong 3 ngày. Trong đó, tin tặc đã có đầy đủ thông tin như cơ quan công tác, số dư ngân hàng… nên dễ dàng chiếm được lòng tin của nạn nhân.

Cũng theo ông Bách, một trong những thủ đoạn phổ biến là tấn công, chiếm đoat dữ liệu cá nhân, trong đó nhiều dữ liệu nhạy cảm. Khi tấn công hệ thống, ngoài chiếm đoạt tiền, tin tặc còn lấy nhiều dữ liệu cá nhân khác. Với ngân hàng, việc lộ lọt dữ liệu cũng diễn ra với nhiều hình thức khác nhau.

Nguyên nhân của tình trạng lộ, mất dữ liệu cá nhân, đầu tiên đến từ tấn công mạng, trong bối cảnh nhiều cơ quan, tổ chức, DN chưa có biện pháp bảo vệ chặt chẽ, tương xứng trong quá trình thu thập, khai thác, chuyển giao dữ liệu của khách hàng, hoặc người sử dụng

Nguyên nhân thứ 2 do việc bảo vệ thông tin, dữ liệu cá nhân của người dân chưa cao, tâm lý chủ quan, chưa coi trọng việc bảo mật thông tin, thậm chí sẵn sàng đánh đổi thông tin, dữ liệu của mình để lấy tiện ích của các dịch vụ.

Cuối cùng, do nhiều công ty công nghệ trong và ngoài nước âm thầm thu thập, khai thác trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân của người dùng Việt Nam bằng cách sử dụng phần mềm, công cụ chuyên dụng.

Được tổ chức lần thứ 3 liên tiếp, Smart Banking 2023 với chủ đề “Tạo lập, khai thác và kết nối dữ liệu: Định hình tương lai ngành ngân hàng trong kỷ nguyên số”, hướng tới mục tiêu mang đến một bức tranh toàn diện về các chiến lược, giải pháp ngân hàng số, các công nghệ định hình ngành ngân hàng và phát triển ngân hàng dựa trên dữ liệu.

Sự kiện bao gồm một Phiên Toàn thể dự kiến được đồng chủ trì bởi đại diện lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và 3 Phiên Hội thảo chuyên đề.

Nằm trong khuôn khổ sự kiện Smart Banking 2023, chương trình Diễn tập đối kháng theo hình thức tấn công phòng thủ hệ thống (DF Cyber Defense 2023) là sự kiện thường niên quy mô lớn nhất về phòng, chống tấn công mạng trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính tại Việt Nam./.

NK