Góp phần quan trọng bảo vệ môi trường

Theo Bộ TN&MT, cả nước có có khoảng 479 HTX hoạt động trong lĩnh vực môi trường, chiếm tỷ lệ 3,4% tổng số HTX trên cả nước.

Các HTX đã góp phần đáng kể vào việc đẩy mạnh xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, huy động sức mạnh và ý thức của người dân trong BVMT sống. Các HTX dịch vụ môi trường tham gia nhiều công đoạn từ khâu thu gom, phân loại chất thải tại nguồn hoặc chỉ vận chuyển chất thải. Trong số các HTX thu gom rác thải, có đến 53% số HTX chỉ cung cấp các dịch vụ cho các hộ gia đình; 32% số HTX vừa cung cấp dịch vụ cho các hộ gia đình, vừa cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp trên cùng địa bàn.

Các địa phương có số lượng lớn HTX hoạt động trong lĩnh vực này là Hà Tĩnh: 149 HTX, Vĩnh Phúc: 63 HTX, Đồng Nai: 55 HTX, TP. HCM: 48 HTX, Tiền Giang: 21 HTX và Bình Dương: 14 HTX. Các địa phương khác có trung bình từ 3-4 HTX. Nhiều HTX dịch vụ môi trường hoạt động hiệu quả như: HTX môi trường Thành Công (Hà Nội), HTX môi trường thị trấn Hương Canh (Vĩnh Phúc), HTX vệ sinh môi trường An Châu (Bắc Giang)…

Nhìn chung, các HTX dịch vụ vệ sinh môi trường đã thu gom 60-70% lượng rác thải trên từng địa bàn. Ngoài việc đảm bảo thực hiện tốt công tác quản lý chất thải rắn tại nơi hoạt động, các HTX này còn phát huy tối đa năng lực cộng đồng trong quản lý, giảm thiểu ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí, tiếng ồn…

Còn nhiều lực cản trong phát triển

Nhìn chung, hoạt động của HTX dịch vụ môi trường còn hạn chế, Bộ TN&MT cho rằng, các hoạt động tư vấn, dịch vụ của nhiều HTX tuy có thực hiện, nhưng số lượng chưa nhiều, hạn chế về cơ sở vật chất và năng lực cung cấp dịch vụ. Các đơn vị triển khai mới chỉ làm được những gì mình đang có, hạn chế phát triển, nâng cao chất lượng hoạt động (hướng tới các dịch vụ xử lý nước cấp, xử lý rác thải, khí thải...).

Bên cạnh đó, nguồn lực tài chính cho hoạt động BVMT của các mô hình HTX còn bất cập so với yêu cầu, đa số thiếu vốn hoạt động. Trong lúc nguồn lực còn hạn chế thì hầu hết các HTX thiếu thông tin về các chương trình, dự án hoặc có thông tin nhưng còn lúng túng, chưa chủ động xây dựng được kế hoạch, đề án, dự án cụ thể về BVMT để tranh thủ sự hỗ trợ từ ngân sách địa phương.

Việc phối hợp giữa HTX với các cấp ngành ở địa phương cũng chưa được chặt chẽ nên chưa tận dụng được hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước. Bên cạnh đó, nhận thức về công tác bảo vệ môi trường của các cấp ngành tại địa phương còn hạn chế nên chưa có các chính sách khuyến khích hỗ trợ HTX trong công tác bảo vệ môi trường.

Cần sự đồng hành, hỗ trợ từ nhiều phía

Theo đại diện các HTX môi trường, sẽ rất khó để các HTX này có thể hoạt động bền vững nếu không có sự hỗ trợ của các cấp, các ngành và chính quyền địa phương trong việc đưa ra những cơ chế hỗ trợ về vốn, trang thiết bị, công nghệ xử lý rác thải…

Theo các chuyên gia, trong 10 năm tới, chuyển đổi số và bảo vệ môi trường sẽ được các quốc gia ưu tiên hàng đầu. Kinh tế tuần hoàn đang nổi lên như một phương thức tiếp cận để thúc đẩy kinh tế xanh, bền vững. Nhằm hạn chế áp lực cho các HTX vệ sinh môi trường, việc xây dựng nền kinh tế tuần hoàn sẽ giúp hạn chế chất thải, giải quyết hài hòa bài toán kinh tế và môi trường. Trong đó phát triển các tổ liên kết hoặc các liên hiệp hợp tác xã nông - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao - dịch vụ môi trường sẽ là hướng đi thích hợp để các HTX hỗ trợ nhau phát triển sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh của HTX môi trường.

Để tạo môi trường đầu tư thuận lợi, khuyến khích phát triển cho các HTX, Chính phủ quan tâm, xem xét để ban hành (hoặc chỉ đạo ban hành) những chủ trương, chính sách cụ thể về HTX dịch vụ môi trường phù hợp với quá trình phát triển kinh tế - xã hội - môi trường của đất nước giai đoạn tới.

Bên cạnh đó, cần phát triển HTX dịch vụ môi trường dựa trên tiềm năng thế mạnh của địa phương. Điều này sẽ khuyến khích được các chính sách đặc thù của từng địa phương để phục vụ công tác bảo vệ môi trường.

Đẩy mạnh đa dạng hóa các nguồn đầu tư từ ngân sách cho công tác bảo vệ môi trường, bao gồm: các nguồn vốn từ các chương trình dự án do các Bộ ngành, địa phương quản lý; hỗ trợ từ các tổ chức, cá nhân… Từ đó sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư nhằm phát triển các mô hình HTX môi trường hiệu quả.

Song song với đó là hỗ trợ chuyển giao công nghệ về xử lý và thu gom rác thải cho các HTX nhằm nâng cao chất lượng công tác bảo vệ môi trường.

P.V