Trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh đang chuyển đổi hoạt động của các tổ chức tin tức - đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về việc công nghệ này sẽ ảnh hưởng đến báo chí như thế nào. Các mối lo ngại bao gồm liệu các công cụ AI tương tự có thể tạo ra và đẩy nhanh việc truyền bá thông tin sai lệch, cũng như tác động tiềm ẩn đối với cách các nhà báo trẻ học hỏi kiến thức hay dẫn đến tình trạng mất việc làm hay không.

Tuy nhiên, theo nghiên cứu mới mang tên “Next-Gen Journalists: Navigating Misinformation, AI & The Future of Journalism”, của công ty truyền thông chiến lược Greentarget, các nhà báo tương lai lại có quan điểm khác nhau về AI và tác động của nó đến nghề này. Nghiên cứu mới thực hiện khảo sát trên 100 sinh viên báo chí và nhà báo trẻ đã phác thảo những gì thế hệ chuyên gia truyền thông tiếp theo dự đoán về AI và những thách thức, cơ hội họ phải đối mặt.

AI đang xâm nhập vào tòa soạn báo

Trong khi gần 3/4 số sinh viên báo chí và chuyên gia được khảo sát kỳ vọng AI sẽ tác động đáng kể đến ngành này thì chỉ một nửa tin rằng công nghệ này gây ra mối đe dọa. Hơn nữa, phần lớn thế hệ nhân lực trẻ đã sử dụng nhiều công cụ AI để nghiên cứu, viết và chỉnh sửa.

Nghiên cứu cho thấy các nhà báo thế hệ tiếp theo coi AI là một công cụ tiến bộ. Việc sử dụng rộng rãi các công cụ công nghệ có thể bắt nguồn từ phương thức giáo dục và đào tạo của họ. Mặc dù AI chưa thâm nhập vào chương trình giảng dạy của trường báo chí nhiều như với mạng xã hội, nhưng phần lớn (57%) số người được hỏi cho biết việc sử dụng và tác động của AI trong báo chí là một phần trong quá trình giáo dục của họ.

Tuy nhiên, một số người vẫn xem AI là một mối đe dọa và cho rằng AI “không cần thiết trong ngành báo chí”, hay “Tôi cảm thấy nếu có bất cứ điều gì AI làm trong ngành báo chí, thì đó là lan truyền nhiều thông tin sai lệch hơn nữa”; “Chúng tôi không cần AI viết cho mình, chúng tôi có thể tự viết. Không nên ứng dụng robot để miêu tả các sự kiện của con người và trải nghiệm của con người”. Những người khác quan ngại rằng AI có khả năng thay thế các nhà báo.

Lo lắng về những tác động của AI trong tương lai bắt đầu xuất hiện tại các tòa soạn báo khi OpenAI ra mắt ChatGPT. Vào tháng 7, hãng tin Associated Press đã thỏa thuận với OpenAI, cấp phép kho lưu trữ tin tức của AP từ năm 1985 để đổi lấy quyền truy cập vào chuyên môn về sản phẩm và công nghệ của OpenAI. Cuối tháng đó, OpenAI đã công bố khoản tài trợ trị giá 5 triệu cho Dự án Báo chí Hoa Kỳ, dự án hỗ trợ các phòng tin tức phi lợi nhuận và các bài viết của thành viên sẽ được sử dụng để đào tạo nội dung OpenAI.

Trong khi đó, Google được cho là đã giới thiệu cho các tổ chức tin tức lớn, bao gồm New York Times, Washington Post và The Wall Street Journal, một phần mềm mới “trợ lý cá nhân” dành cho các nhà báo.

Khi những công cụ này trở nên phức tạp hơn và việc sử dụng chúng ngày càng phổ biến, có một điều chắc chắn: việc đào tạo cách sử dụng chúng đúng cách sẽ rất quan trọng.

Thận trọng đào tạo và hướng dẫn để tránh cạm bẫy cũng như rủi ro khi sử dụng AI trong báo chí

Báo cáo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các nhà báo tương lai hiểu được những cạm bẫy, rủi ro cũng như tiềm năng của những công cụ này. Các mối nguy hiểm bao gồm từ thông tin sai lệch đến lo ngại rằng các nhà báo mới sử dụng AI để tạo hoặc chỉnh sửa nội dung có thể không nhận được lợi ích đào tạo khi tự mình thực hiện công việc.

Amy Merrick, giảng viên chuyên môn cao cấp tại Trường Cao đẳng Truyền thông của Đại học DePaul và là cựu phóng viên của The Wall Street Journal, nói: “Có rất nhiều lời khuyên rằng AI có thể cung cấp bản thảo đầu tiên tốt. Nhưng hành động viết sẽ sàng lọc suy nghĩ của nhà báo, vì vậy nếu bỏ qua công việc đó, nhà báo sẽ trở nên nông cạn hơn và có ít hiểu biết sâu sắc hơn”.

Phần giáo dục này là bắt buộc, do có sự khác biệt giữa cách các nhà báo thường làm việc và cách hoạt động của AI.

Ví dụ, các kỹ thuật nền tảng của báo chí - như báo cáo thực tế, nói chuyện với các chuyên gia và tổng hợp thông tin mới - đòi hỏi sự tương tác giữa con người với nhau, giải quyết vấn đề phức tạp và khả năng phán đoán hợp lý. Các nhà báo tìm đến mạng lưới nguồn tin, quan hệ công chúng và các chuyên gia đáng tin cậy để xác minh và tìm nguồn những câu chuyện mang tính thông tin, hữu ích và kịp thời.

Mặt khác, các nền tảng AI tạo sinh sử dụng thuật toán học máy và được đào tạo trên các bộ dữ liệu khổng lồ cho phép chúng tạo nội dung mới được mô phỏng theo những gì đã có trước đó để đáp ứng các lời nhắc. Mặc dù điều này khiến chúng trở thành một công cụ tóm tắt và giải thích mạnh mẽ - và công nghệ tiếp tục phát triển các ứng dụng mới - nhưng liệu các nền tảng này có thể cung cấp thêm thông tin chính xác, có thể viết các tin bài nóng hổi hay báo chí điều tra hay không vẫn chưa được chứng minh.

Điều quan trọng cần lưu ý là AI có thể nâng cao hiệu quả cho ngành báo chí nếu được sử dụng đúng cách. Nghiên cứu cho thấy nhiều nhà báo thế hệ tiếp theo đã khai thác sức mạnh của nền tảng AI để hỗ trợ việc đưa tin của họ. Hơn một nửa số người được hỏi (52%) sử dụng công cụ AI để dịch thuật, 43% sử dụng AI để viết và 39% cho nghiên cứu, trong khi 21% cho biết họ sử dụng các công cụ chỉnh sửa bản sao AI. Một số người cho biết họ sử dụng AI để cải thiện hiệu quả sản xuất hoặc phát hiện và chống lại thông tin sai lệch, bao gồm phân tích dữ liệu, xử lý ảnh và chỉnh sửa video.

Mặc dù AI có thể là một công cụ hữu ích cho các nhà báo nhưng nó phải được đào tạo và sử dụng một cách thận trọng để đảm bảo thế hệ nhà báo tiếp theo có các công cụ cũng như kỹ năng cần thiết để làm việc với công nghệ mới mà không để xảy ra sai sót.

Nieman Labs gần đây đã dành thời gian phân tích các chính sách và kế hoạch để giải quyết việc sử dụng AI trong báo chí. Theo bài viết của Nieman Lab, Hiệp hội Nhà báo Đức (DJV) đã củng cố rằng việc sử dụng AI phải trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình đào tạo và đào tạo nâng cao cho các nhà báo. Họ kêu gọi các công ty truyền thông tổ chức chương trình đào tạo phù hợp, bao gồm cả việc lạm dụng AI. Financial Times là một công ty truyền thông đang thực hiện thách thức này vì biên tập viên gần đây cho biết họ sẽ cung cấp đào tạo cho các nhà báo của mình dưới hình thức một lớp học nâng cao về cách sử dụng AI tạo sinh để khám phá câu chuyện.

Nếu được sử dụng một cách chu đáo và phù hợp, AI có khả năng hỗ trợ tương lai của ngành báo chí theo những cách đáng kinh ngạc. Ngay cả “các trường báo chí dường như đã chấp nhận rằng việc sử dụng ngày càng nhiều các công cụ hỗ trợ AI vẫn tiếp tục tồn tại và việc sử dụng thành thạo chúng sẽ là một khía cạnh ngày càng quan trọng của nghề nghiệp”./.

Anh Minh