Năm 2023, thiên tai Việt Nam được dự báo có diễn biến bất thường, trái quy luật hơn những năm trước. Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nhiệt độ trung bình toàn cầu hiện cao hơn 1°C so với 150 năm trước. Thời tiết ngày càng khắc nghiệt hơn, đại dương ấm hơn, mực nước biển dâng cao, các tảng băng, dòng sông băng đang tan chảy… là những thách thức nghiêm trọng đối với nhân loại trong thế kỷ 21.

Tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, nhất là sự nóng lên toàn cầu ảnh hưởng đáng kể đến Việt Nam, đặc biệt là tác động đến trực tiếp hệ sinh thái, tài nguyên môi trường và cuộc sống của con người. Chính vì thế cần có những biện pháp làm thay đổi cục diện khí hậu của Việt Nam như khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo như điện gió, năng lượng mặt trời, thuỷ điện... giúp giảm lượng khí nhà kính thải ra môi trường và giảm tác động của biến đổi khí hậu. Bảo vệ rừng và hệ sinh thái biển đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ CO2 và duy trì sự cân bằng sinh thái.

Việt Nam đang chú trọng đầu tư vào hạ tầng chống ngập lụt, bao gồm việc xây dựng đập biển, hệ thống thoát nước, và tạo ra các khu vực an toàn cho dân cư; Đầu tư vào công nghệ xanh giúp tạo ra giải pháp hiệu quả hơn để giảm khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu; Đầu tư phát triển các chương trình giáo dục và thông tin về biến đổi khí hậu có thể giúp tạo sự nhận thức và tăng cường hiểu biết về tác động của nó, từ đó thúc đẩy hành động cá nhân và cộng đồng. Nhiều tiến bộ khoa học công nghệ đã được ứng dụng trong công tác dự báo, cảnh báo thiên tai như mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn tự động (Máy đo gió, máy đo khí áp, máy đo độ ẩm,...); Thành lập các trung tâm thu nhận, xử lý, tính toán và ra bản tin cảnh báo mưa lớn có khả năng gây lũ quét; Xây dựng bản đồ số hóa hệ thống công trình đê điều, hồ đập, bản đồ ngập lụt do nước dâng cho khu vực ven biển khi có tình huống bão mạnh và siêu bão đổ bộ.

Sự hỗ trợ đắc lực của khoa học công nghệ trong chuyển đổi số, công tác dự báo, cảnh báo sớm thiên tai ngày càng hiệu quả hơn để các Bộ, ban ngành, địa phương… có đầy đủ thông tin để chỉ đạo, điều hành, giúp người dân hạn chế thấp nhất các rủi ro, đặc biệt là thiệt hại về người.

Cùng với sự đầu tư mạnh về mặt công nghệ hỗ trợ các cơ quan chính quyền địa phương, các kênh tuyên truyền, truyền thông nhanh chóng triển khai hỗ trợ đến người dân trong phòng chống thiên tai. Những năm gần đây, công tác tuyên truyền thường xuyên, kịp thời trên các phương tiện thông tin đại chúng đã góp phần nâng cao ý thức chủ động của người dân về việc tiếp nhận thông tin về tình hình thời tiết và rủi ro thiên tai. Trong bối cảnh thời đại số, công tác ứng dụng các nền tảng công nghệ nhằm nâng cao kỹ năng chủ động phòng chống thiên tai cũng được nhiều cơ quan chức năng quan tâm thực hiện.

Năm 2020, Ban chỉ đạo Quốc gia Phòng chống thiên tai đã ứng dụng nền tảng Zalo để thông tin đến người dân trên cả nước về tình hình thời tiết và diễn biến thiên tai. Sau gần 3 năm hoạt động, trang Zalo OA “BCĐ Quốc gia Phòng chống thiên tai” có hơn 311.000 người theo dõi, mỗi năm gửi hơn 120 triệu tin nhắn đến các vùng bị thiên tai trên khắp cả nước.

Ban chỉ đạo Quốc gia về Phòng, chống thiên tai cũng đã phối hợp cùng Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) phát hành mini app “Phòng chống thiên tai Việt Nam” trên nền tảng Zalo. Dù mới chính thức ra mắt vào tháng 7/2023 nhưng cho đến nay, mini app “Phòng chống thiên tai Việt Nam” trên nền tảng Zalo đã có hơn 252.000 lượt truy cập. Ứng dụng được xem là sản phẩm thiết thực, giúp người dân trên cả nước nâng cao năng lực chủ động ứng phó với thiên tai. Trong các tình huống khẩn cấp, bị cô lập, cần hỗ trợ, hoặc cần phản ánh diễn biến bất thường của tình hình thiên tai, người dân chỉ cần truy cập vào mini app trên Zalo để kết nối nhanh chóng với chính quyền địa phương và được ứng cứu, hỗ trợ nhanh chóng.

Các tính năng “Kết nối cứu trợ”, “Phản ánh thiên tai” cho phép người dùng đính kèm vị trí chính xác và hình ảnh thực tế. Đây là những tiện ích nhằm cụ thể hóa thông tin cứu trợ, và là cơ sở để chính quyền địa phương phân bổ lực lượng, vật tư cứu trợ hiệu quả, nhanh chóng nhất. Mini app “Phòng chống thiên tai Việt Nam” cũng góp phần nâng cao năng lực chủ động ứng phó thiên tai cho người dân thông qua tính năng “Tìm hiểu thiên tai”. Với hướng dẫn chi tiết, hình ảnh sinh động, dễ nhớ, người dùng được cập nhật kiến thức về dấu hiệu nhận biết các loại hình thiên tai, kỹ năng cần thiết để ứng phó trước, trong và sau mỗi loại hình thiên tai như bão, giông lốc, lũ, sạt lở, hạn hán... Ứng dụng này cũng là kênh cập nhật nhanh chóng và chính xác nhất đến người dùng về tình hình thời tiết, thiên tai ở các địa phương trên cả nước thông qua tính năng “Thông tin thiên tai”.

Các hoạt động tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ và nền tảng công nghệ đang là hướng đi dần mang lại hiệu quả cho cả 2 phía cơ quan chức năng và người dân. Một mặt, chuyển đổi số và khoa học công nghệ giúp cơ quan chức năng tăng cường khả năng dự báo, cảnh báo thiên tai và có phương án xử lý kịp thời, hiệu quả. Mặt khác, sự xuất hiện của những tiện ích mới trong công tác tuyên truyền, liên lạc đồng thời giúp người dân chủ động hơn trong cuộc chiến với thiên tai.

Hoàng Anh