Công nghệ số đang đi vào tất các lĩnh vực của đời sống xã hội, đồng thời nảy sinh nhiều vấn đề đe dọa đến an ninh quốc gia; cạnh tranh chiến lược trên không gian mạng trở thành vấn đề nóng trong quan hệ quốc tế hiện nay. Trong bối cảnh đó, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã có nhiều phát biểu thể hiện quan điểm của Trung Quốc về quản trị không gian mạng, trong đó có sáng kiến “Xây dựng cộng đồng chung tương lai trong không gian mạng” (Sáng kiến).

Sáng kiến này là một phần trong tư tưởng của Tổng Bí thư Trung Quốc Tập Cận Bình về “Xây dựng cộng đồng chung tương lai của nhân loại”; là định hướng quan trọng để Trung Quốc xây dựng sức mạnh không gian mạng quốc gia, thúc đẩy hợp tác đổi mới công nghệ và đạt được sự đồng thuận của quốc tế, nhất là đối với các nước đang phát triển và kém phát triển, với Trung Quốc làm trung tâm [1].

Quá trình hình thành

Tháng 12/2015, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu tiên đề xuất khái niệm “Xây dựng cộng đồng chung tương lai trong không gian mạng” tại Hội nghị Internet thế giới lần thứ hai (Ô Trấn, Triết Giang); nêu ra “bốn nguyên tắc” nhằm cải cách hệ thống quản trị Internet toàn cầu và đề ra “năm chủ trương” để các nước cùng nhau xây dựng cộng đồng có chung tương lai trong không gian mạng [2].

Tháng 10/2019, Ban tổ chức Hội nghị Internet thế giới lần thứ sáu của Trung Quốc ban hành tài liệu “Chung tay xây dựng cộng đồng chung tương lai trong không gian mạng” làm sáng tỏ hơn nữa nội hàm sáng kiến [3]; giải thích mục đích của xây dựng cộng đồng chung tương lai trên không gian mạng là nhằm thiết lập một hệ thống quản trị không gian mạng theo hướng đa phương, dân chủ và minh bạch: “Quản trị quốc tế về không gian mạng phải dựa trên nguyên tắc tôn trọng, tin cậy lẫn nhau giữa các quốc gia trên thế giới để cùng nhau làm sâu sắc hơn hợp tác quốc tế, tôn trọng chủ quyền mạng, bảo đảm an ninh mạng và cùng xây dựng một không gian mạng phù hợp với sự phát triển trong tương lai”.

Tháng 11/2022, Văn phòng Quốc vụ viện Trung Quốc công bố Sách trắng “Cùng xây dựng cộng đồng chung tương lai trong không gian mạng”, nhấn mạnh đây là lựa chọn tất yếu trong thời đại thông tin. Sách trắng giới thiệu thực tiễn quản lý không gian mạng của Trung Quốc, những đóng góp quan trọng của Trung Quốc trong xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai trên không gian mạng, đồng thời đưa ra 10 đề xuất cụ thể để thực hiện sáng kiến này [4].

Những chủ trương chính của Trung Quốc nhằm thúc đẩy sáng kiến

Tôn trọng chủ quyền không gian mạng

Chủ quyền mạng là sự mở rộng tự nhiên của chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Các quốc gia có quyền xây dựng chính sách công, pháp luật và quy định liên quan đến không gian mạng dựa trên điều kiện quốc gia của mình và kinh nghiệm quốc tế. Không quốc gia nào có quyền bá chủ trên không gian mạng; không sử dụng không gian mạng để can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác; không tham gia, dung túng hoặc hỗ trợ các hoạt động mạng gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của quốc gia khác; không xâm phạm cơ sở hạ tầng thông tin của quốc gia khác.

Duy trì hòa bình và an ninh

Cần tăng cường hơn nữa sự tin cậy chiến lược lẫn nhau; phản đối hành động thù địch và xâm lược trên không gian mạng; ngăn chặn chạy đua vũ trang trên không gian mạng; đề phòng xung đột quân sự trên không gian mạng và kiên quyết giải quyết các tranh chấp trên không gian mạng bằng các biện pháp hòa bình. Phản đối chính trị hóa các vấn đề an ninh mạng; từ bỏ tâm lý Chiến tranh Lạnh, tiêu chuẩn kép, chủ nghĩa bảo hộ thương mại và chủ nghĩa đơn phương; phản đối các cuộc tấn công mạng và giám sát quy mô lớn; phản đối cáo buộc vô căn cứ về các cuộc tấn công mạng giữa các quốc gia; cam kết cùng nhau duy trì hòa bình và an ninh trên không gian mạng.

Hiện nay, tội phạm mạng và khủng bố mạng đã trở thành vấn đề lo ngại chung toàn cầu và hợp tác quốc tế là cách duy nhất để chống lại tội phạm mạng và khủng bố mạng. Chính phủ các nước cần cùng hợp tác để kiên quyết trấn áp tất cả các loại tội phạm mạng theo luật pháp liên quan và công ước quốc tế

Tạo môi trường phát triển số cởi mở, công bằng, không thiên vị, không phân biệt đối xử

Việc tạo môi trường phát triển số cởi mở, công bằng, không thiên vị, không phân biệt đối xử là nhu cầu và là điều kiện để thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế toàn cầu. Các nước cần tích cực duy trì tính cởi mở, an ninh và ổn định của chuỗi cung ứng sản phẩm và dịch vụ công nghệ thông tin toàn cầu, tăng cường hợp tác nghiên cứu và phát triển công nghệ thông tin thế hệ mới và tích cực hội nhập vào mạng lưới đổi mới toàn cầu. Các chính phủ, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, tổ chức tư vấn,… cần cùng nhau thảo luận và xây dựng các quy tắc quốc tế về quản trị kỹ thuật số phản ánh mong muốn của tất cả các bên và tôn trọng lợi ích của tất cả các bên, nhằm thúc đẩy sự phát triển lành mạnh và có trật tự của nền kinh tế số.

Xây dựng hạ tầng mạng toàn cầu, thúc đẩy kết nối và tăng cường hợp tác bảo vệ cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng

Thúc đẩy phổ cập Internet toàn cầu, cung cấp các dịch vụ mạng dễ tiếp cận, giá hợp lý cho các khu vực kém phát triển và người thu nhập thấp. Đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin thế hệ mới; mở rộng các tuyến cáp quang xuyên biên giới, tuyến cáp quang biển quốc tế, nâng cấp cơ sở hạ tầng thông tin không gian. Cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng là nền tảng cho hoạt động bình thường của quốc gia trong thời đại thông tin, do đó phối hợp ứng phó rủi ro an ninh cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng là trách nhiệm chung của cộng đồng quốc tế. Chính phủ và các cơ quan liên quan cần tăng cường hợp tác trong việc cảnh báo và phòng ngừa sớm, chia sẻ thông tin, ứng phó khẩn cấp và tăng cường trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau.

Duy trì ổn định, an ninh hệ thống tài nguyên Internet cơ bản

Hệ thống tài nguyên Internet cơ bản là nền tảng cho hoạt động của Internet. Cần đảm bảo sự tin cậy của các tổ chức vận hành hệ thống quản lý tài nguyên cơ bản này; đảm bảo không gây ra đe dọa đối với tên miền, máy chủ cấp cao nhất của các quốc gia khác dưới sự can thiệp của một hoặc một nhóm quốc gia nào đó. Cộng đồng quốc tế cần cùng nhau quản lý và phân phối công bằng các tài nguyên Internet cơ bản; mở rộng đại diện và tiếng nói của các nước đang phát triển trong việc tham gia quản trị không gian mạng quốc tế; thực hiện chia sẻ tài nguyên mạng, cùng chịu trách nhiệm và hợp tác cùng quản trị; thiết lập một trật tự không gian mạng công bằng.

Thúc đẩy quản lý, sử dụng dữ liệu an toàn và phát triển nền kinh tế số

Dữ liệu là yếu tố mới của sản xuất; cần xây dựng các quy tắc, tiêu chuẩn quốc tế liên quan trong khuôn khổ hợp tác song phương và đa phương; cải thiện khả năng tương tác giữa các quy tắc chung bảo vệ dữ liệu nhằm thúc đẩy luồng dữ liệu an toàn và tự do xuyên biên giới.

Phát huy vai trò động lực của nền kinh tế số trong phát triển kinh tế toàn cầu và tích cực thúc đẩy chuyển đổi số trong các ngành công nghiệp. Cải thiện tính mở của nền kinh tế kỹ thuật số; lấy con người làm trung tâm, nghiên cứu tác động của các công nghệ mới, thúc đẩy khoa học công nghệ vì mục đích tốt đẹp. Tìm kiếm cơ chế hợp tác đầu tư đổi mới sáng tạo; tạo ra thị trường chung cởi mở và cùng có lợi; thực hiện dòng chảy có trật tự của các yếu tố sản xuất, phân bổ nguồn lực hiệu quả và hội nhập thị trường sâu rộng.

Xây dựng hệ thống quản trị không gian mạng công bằng và hợp lý

Không gian mạng có tính chất toàn cầu và khó có quốc gia nào có thể tự mình quản lý một cách hiệu quả. Liên hợp quốc cần đóng vai trò là kênh chính trong quản trị không gian mạng quốc tế, tuân thủ lập trường đa phương, phản đối chủ nghĩa đơn phương, phản đối việc hình thành các phe nhóm để nhắm vào một vài quốc gia nào đó. Tăng cường hợp tác giữa các thực như chính phủ (chủ thể chính trong quản trị quốc gia và hợp tác quốc tế), các tổ chức quốc tế (chủ thể quan trọng trong việc xây dựng các quy tắc quốc tế về không gian mạng và là diễn đàn để các bên trao đổi và hợp tác), các công ty Internet (chủ thể chủ chốt trong xây dựng nền kinh tế số, là bên tham gia quan trọng trong quản trị không gian mạng), cộng đồng công nghệ và tổ chức xã hội (đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của công nghệ mạng và quá trình ra quyết định công) và từng công dân (là người sử dụng dịch vụ mạng và là chủ thể của hành vi mạng). Hoàn thiện cơ chế đối thoại, tham vấn, nghiên cứu, xây dựng các quy định quản trị không gian mạng; cùng nghiên cứu và xây dựng các quy tắc quốc tế phản ánh cân bằng hơn lợi ích và mối quan tâm của tất cả các bên, đặc biệt là lợi ích của các nước đang phát triển; làm cho hệ thống quản trị trở nên công bằng và hợp lý hơn.

Xây dựng nền tảng trao đổi văn hóa trực tuyến, cùng xây dựng ngôi nhà tinh thần trực tuyến tốt đẹp

Tăng cường xây dựng nền văn minh Internet là nhu cầu cấp thiết nhằm thực hiện đúng nguyên tắc lấy con người làm trung tâm. Đồng thời chú ý đến việc bảo vệ trực tuyến các nhóm đối tượng phụ nữ, trẻ em và các nhóm dễ bị tổn thương khác; tăng cường xây dựng đạo đức Internet; phản đối và chống lại thông tin sai lệch trực tuyến.

Phát triển không gian mạng vì lợi ích cho toàn nhân loại

Sự phát triển của không gian mạng cần sự tham gia của mọi người và kết quả phát triển cần được chia sẻ cho mọi người. Cộng đồng quốc tế cần chung tay thúc đẩy xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin và thu hẹp khoảng cách số; tăng cường hỗ trợ, giúp đỡ các nhóm yếu thế; thúc đẩy nâng cao trình độ và kỹ năng kỹ thuật số của người dân; phát huy tối đa vai trò của Internet và công nghệ số trong việc chống lại dịch bệnh, cải thiện sinh kế người dân và xóa đói giảm nghèo; thúc đẩy các công nghệ mới và ứng dụng mới vì mục đích tốt đẹp./.

“

Tài liệu tham khảo:
[1]. http://www.rmlt.com.cn/2023/06...
[2].https://news.cnr.cn/native/gd/...
[3].http://www.cac.gov.cn/2019-10/...
[4].http://politics.people.com.cn/...

Trần Văn Liệu