Bài viết bạn sắp đọc được viết bởi con người.

Loại lưu ý này sẽ trở nên phổ biến khi chatbot hoặc các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) thâm nhập sâu hơn vào không gian truyền thông. Những nghi ngờ về tính xác thực của những lưu ý như vậy cũng sẽ phổ biến.

Với những bước nhảy vọt được ghi nhận bởi máy học (ML) và LLM trong vài năm qua, việc chứng minh rằng con người đứng sau các giao tiếp bằng văn bản hoặc lời nói ngày càng trở nên khó khăn hơn.

Làm sao có thể chứng minh một sản phẩm báo chí nào đó là sự sáng tạo và nỗ lực của con người? Có lẽ là thông qua sự độc đáo của ý tưởng hoặc sự mới lạ trong cách diễn đạt? Có thể bằng cách nói đùa hoặc mỉa mai? Thế còn việc thể hiện sự đồng cảm mà chỉ con người mới có thể làm được thì sao?

Việc AI đang phát triển nhanh như thế nào và mức độ thâm nhập sâu vào các phương tiện truyền thông của AI được thể hiện rõ khi gần đây tờ báo lá cải lớn nhất nước Đức, Bild, công bố việc họ đang sa thải 1/3 nhân viên và chuyển các nhiệm vụ của họ sang cho máy móc. Điều này diễn ra sau quyết định vào tháng 1 về việc sử dụng AI để tạo ra các câu đố.

Tổng biên tập của Bild cho biết trong một email gửi nhân viên: “Các vị trí tổng biên tập, đồ hoạ, hiệu đính, xuất bản và biên tập ảnh sẽ không còn tồn tại trong tương lai. AI có khả năng làm cho báo chí trở nên tốt hơn bao giờ hết - hoặc đơn giản là thay thế", Mathias Doepfner, Giám đốc điều hành của Axel Springer, chủ sở hữu của Bild, tuyên bố trong một bức thư nội bộ khi ý tưởng này lần đầu được đưa ra.

Điều này đặt ra câu hỏi thích đáng về việc AI sẽ có tác động gì đến báo chí và nó sẽ định hình tương lai của ngành báo chí và truyền thông như thế nào?

AI đã và đang gây ra những thay đổi mang tính kiến ​​tạo

Điều quan trọng, phải thừa nhận, AI đã và đang gây ra những thay đổi mang tính kiến ​​tạo trong bối cảnh truyền thông trong một vài năm tới. Điều này đã xảy ra cả trực tiếp và gián tiếp.

Một cách trực tiếp và tích cực mà AI đã tác động đến giới truyền thông là sự xuất hiện của báo chí dữ liệu lớn (big data journalism), bao gồm mọi thứ từ việc nghiên cứu dữ liệu trong các vụ rò rỉ lớn như Hồ sơ Panama (Panama Papers) đến xem xét hậu quả của cuộc khủng hoảng khí hậu. Nếu không có các thuật toán mạnh, nhà báo có thể sẽ không thể tìm hiểu và giải mã thành công hàng núi dữ liệu theo ý mình để xác định các mẫu thống kê đáng chú ý và sử dụng chúng để kể những câu chuyện hấp dẫn và hữu ích.

Các tổ chức truyền thông cũng sử dụng AI cho nhiều nhiệm vụ hỗ trợ, chẳng hạn như đề xuất nội dung, phiên dịch các cuộc phỏng vấn, làm phụ đề video, phân tích sở thích, mong muốn và mức độ tương tác của khán giả, chưa kể đến việc tìm cách tăng thứ hạng SEO.

Ví dụ này gợi ý về cách cực kỳ quan trọng mà AI đã ảnh hưởng gián tiếp đến bối cảnh truyền thông: vai trò của công cụ tìm kiếm và các kênh truyền thông xã hội với tư cách là người gác cổng và người quản lý nội dung cũng như các thuật toán mà chúng sử dụng cho mục đích đó, có ảnh hưởng sâu sắc đến dòng doanh thu - hoặc thiếu nó - đến các phương tiện truyền thông.

Nhưng giờ đây, với việc phát hành các mô hình LLM phức tạp, con người đang trên đà đưa AI thâm nhập vào chính trái tim và tâm hồn của ngành báo chí: sáng tạo nội dung. Giống như giao tiếp bằng ngôn ngữ phức tạp là trọng tâm trong bản sắc con người, viết, nói hoặc kể chuyện có thể là đặc điểm nổi bật của việc trở thành một nhà báo đối với nhiều người trong chúng ta, những người đã đảm nhận vai trò này.

Viết một bài báo, hay sản xuất một đoạn video hoặc phóng sự trên đài phát thanh, có thể là một quá trình gian khổ và tốn nhiều công sức, nhưng khi thực hiện tốt, nó sẽ mang lại lợi ích to lớn cho cả nhà báo và khán giả.

Nhiều người kỳ vọng sự ra đời của công nghệ ML sẽ không làm giảm sự quan tâm và nhu cầu về báo chí chất lượng cao do con người tạo ra. “Tôi không chắc bất kỳ nhà báo hay nhà văn nào sẽ bị ảnh hưởng", nhà báo Tracy Quan, người đã viết về một số thử nghiệm ban đầu với AI vào những năm 1990, cho biết.

Tất nhiên, nhu cầu về nội dung chất lượng sẽ vẫn còn, mặc dù có bao nhiêu người sẵn sàng trả phí cao để truy cập nội dung vẫn là một câu hỏi. Và mặc dù các nhà báo chắc chắn mong muốn tiếp tục sáng tạo nội dung nhưng lãnh đạo của họ có thể không đồng ý với lý do cần phải cắt giảm chi phí hoặc để “duy trì tính cạnh tranh”.

Con người sẽ vẫn là trung tâm của quá trình này, nhưng họ sẽ đóng góp bao nhiêu phần trăm và đóng vai trò gì mới là câu hỏi thực sự. Trong khi sự xuất hiện của AI trong phòng tin tức đang được thổi phồng một cách thi vị như một công cụ giúp giải phóng các nhà báo khỏi sự cực nhọc để họ có thể tập trung vào các khía cạnh quan trọng trong công việc của mình, nhưng thực tế lại tẻ nhạt hơn nhiều.

Giống như việc triển khai công nghệ số và Internet đã loại bỏ vô số công việc trong lĩnh vực truyền thông, sự ra đời của AI có thể loại bỏ nhiều vị trí còn sót lại. Có lẽ không còn xa nữa, sự náo nhiệt của các phòng tin tức sẽ là quá khứ và chúng gần như trở thành những nhà máy không có công nhân.

Đối với nội dung thông thường, máy móc sẽ tạo ra bản sao vô tận với tốc độ siêu phàm và hy vọng sẽ được kiểm tra và chỉnh sửa kỹ lưỡng bởi một số biên tập viên con người. Cung cấp đôi mắt, đôi tai và đôi chân mà máy móc còn thiếu, các phóng viên sẽ đi khắp thế giới để tiến hành điều tra và phỏng vấn. Sau đó, nguyên liệu thô mà họ thu thập sẽ là một phần hoặc toàn bộ, tùy thuộc vào mức độ cần thiết của con người và được robot chuyển đổi thành nội dung.

Các tổ chức truyền thông hàng đầu có thể sẽ giữ lại các PV và nhà báo "ngôi sao" cho các chuyên mục của họ. Những người nổi tiếng này sẽ giúp công chúng phân biệt một gã khổng lồ truyền thông do máy điều khiển với một gã khổng lồ truyền thông khác, khiến chúng trông giống con người hơn và dễ tiếp cận hơn, đồng thời cung cấp nhận diện thương hiệu có thể tiếp thị cho hãng truyền thông. Nói như vậy, những ngôi sao con người này có thể sẽ có sự tham gia của những người nổi tiếng do AI tạo ra trong tương lai gần.

Các nhà báo ít nổi tiếng hơn sẽ không có được sự may mắn như vậy. Nhiều người có thể bị buộc phải gia nhập vào hàng ngũ của nền "kinh tế biểu diễn" trên các phương tiện truyền thông, nơi họ sẽ ngày càng phải làm việc như những cỗ máy để cạnh tranh với máy móc.

Nghe có vẻ quá bi quan? xu hướng này đã phát triển mạnh mẽ kể từ khi kỹ thuật số hóa phương tiện truyền thông. Báo chí Mỹ từng tuyển dụng gần nửa triệu người (458.000) vào năm 1990, nhưng đến năm 2016, con số này chỉ ở mức 183.000, giảm hơn 60%, theo Cục Thống kê Mỹ.

Ngược lại, khối lượng công việc mà mỗi nhà báo dự kiến ​​​​sẽ tạo ra đã tăng theo cấp số nhân. Và nếu không có những giải pháp khắc phục, xu hướng này gần như chắc chắn sẽ trở nên trầm trọng và tăng tốc khi AI đảm nhận ngày càng nhiều vai trò mà trước đây con người đảm nhiệm.

Hậu quả sâu sắc về xã hội và môi trường

Ngoài tác động đối với việc làm và an ninh việc làm, còn có những hậu quả sâu sắc về xã hội và môi trường trong việc vội vàng triển khai AI trên các phương tiện truyền thông một cách nhanh chóng và không được nghiên cứu kỹ lưỡng. Chatbot không chỉ tiêu tốn lượng lớn năng lượng mà còn nổi tiếng là không chính xác, thậm chí là ảo tưởng. Và thay vì thừa nhận mình không biết, chúng thường bịa ra sự thật.

Để kiểm tra độ chính xác của ChatGPT, Khaled Diab - một nhà báo đã yêu cầu nó viết tiểu sử ngắn gọn của chính ông. “Chỉ sử dụng các nguồn có thể kiểm chứng được. Hãy trích dẫn những nguồn mà bạn sử dụng,” Khaled Diab nhấn mạnh.

Bất chấp lệnh này, tiểu sử tâng bốc của ChatGPT về Khaled Diab vẫn có nhiều sai sót, từ nơi ông sinh ra và học tập cho đến nơi ông làm việc. Điều khó hiểu hơn nữa là mặc dù các nguồn mà ChatGPT trích dẫn nghe có vẻ xác thực nhưng không có nguồn nào trong số đó tồn tại trong thế giới thực.

Cho đến khi những khúc mắc chết người này được giải quyết, riêng sự thiếu chính xác này đã khiến việc sử dụng các LLM trong báo chí trở nên mạo hiểm.

Ngoài ra, việc sử dụng AI để tạo và quản lý nội dung được cá nhân hóa cao có thể gây ra hậu quả không mong muốn là thu hẹp thế giới quan của mọi người. Nếu việc sử dụng tin tức được cá nhân hóa cao độ và được điều khiển bởi các thuật toán, thì sẽ có nguy cơ thu hẹp sự đa dạng của các quan điểm và hạn chế tiếp xúc với các quan điểm trái chiều, ChatGPT tạo ra rủi ro tiềm ẩn.

Hơn nữa, việc ngày càng phụ thuộc quá nhiều vào các hệ thống AI có thể dẫn đến tình huống mà chúng ta không biết khi nào nó đang đánh lừa chúng ta hoặc khiến chúng ta lạc lối. AI có thể duy trì những thành kiến ​​hoặc thậm chí tạo ra những thành kiến ​​mới, và trừ khi chúng ta đặt câu hỏi và phân tích mọi thứ nó làm, điều này có thể xảy ra mà chúng ta không hề hay biết.

Sau đó, AI có thể trao quyền cho những kẻ xấu. Trên thực tế, sức mạnh của công nghệ deepfake (một kỹ thuật kết hợp giữa các thuật toán học sâu và ML với mục đích tạo ra những video, hình ảnh hoặc âm thanh giả mạo một cách rất chân thực) đã đạt đến mức có thể làm suy yếu và thậm chí đảo ngược một khái niệm thực tế.

Adam Grannick, một nhà làm phim và sản xuất phim tài liệu tự do thừa nhận: “Tôi lo ngại rằng với kỹ thuật deepfake âm thanh và video, những khoảnh khắc 'smoking gun' trong phim tài liệu, truyền hình và đài phát thanh sẽ mất đi tác dụng. Đó là trường hợp tốt nhất. [Trường hợp] xấu nhất là video và âm thanh đáng tin cậy sẽ không còn được sử dụng cho báo chí và phim tài liệu nữa.”

Đương nhiên, không phải tất cả là u ám và diệt vong. Giống như các công nghệ số khác trước đây, AI sẽ mang lại sự dân chủ hóa dưới nhiều hình thức, bên cạnh những bất bình đẳng lớn hơn mà nó có thể gây ra. Bằng cách hạ thấp các rào cản về chi phí, nó có thể trao quyền cho các cá nhân và các tổ chức nhỏ để họ hướng các nguồn lực hạn chế vào những công việc thực sự quan trọng và tạo ra sản lượng cao.

Các tổ chức truyền thông nên coi AI như một sự bổ sung hơn là sự thay thế cho con người, AI có thể hồi sinh những lĩnh vực đang suy yếu của báo chí. AI thực sự có thể giúp các nhà báo con người giảm bớt một số công việc vất vả, giải phóng để họ bước ra thế giới và đưa tin một cách sâu sắc và nhân đạo.

Nhật Bình