Những chủ đề liên quan tới AI vẫn đang tiếp tục được bàn luận sôi nổi. Một số “chuyên gia AI” tự xưng đang tiếp tục vẽ ra những kịch bản trong đó AI tạo sinh sẽ biến các phóng viên thành những ngôi sao và các báo cáo buồn tẻ trong ngành sẽ trở nên hấp dẫn hơn. Một phần nào trong đó là là thật, nhưng phần lớn chỉ là “ảo ảnh”.

Đầu tiên là lời hứa đầy hấp dẫn rằng AI là “con át chủ bài” mới nhất của tòa soạn. AI được cho là sẽ thay thế các nhà báo trong việc khai phá dữ liệu, giúp các nhà báo giảm thiểu thời gian định dạng văn bản và có nhiều thời gian hơn cho các sáng tạo và hoàn thiện tác phẩm của mình.

Trong thực tế, những công cụ này có thể kết xuất dữ liệu thành một biểu đồ, phát hiện các mẫu ẩn hoặc ngay lập tức đưa ra một phác thảo phù hợp. Nhưng ngay cả khi AI được ca ngợi là “tương lai” của ngành báo chí thì vẫn có một phần cường điệu quá lớn. Và điều quan trọng là sự cường điệu đó chủ yếu là từ phía các công ty AI.

Sự lạc quan cùng với sự ca ngợi của họ sẽ thúc đẩy các tòa soạn mua nhiều thứ khác ngoài phần mềm như các công cụ phụ trợ, mô hình … Và tất nhiên, khi nói về AI trong tòa soạn, công nghệ này đặt ra những câu hỏi sâu sắc về niềm tin, không chỉ ở các thiết bị mà còn ở các cấu trúc và những yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng chúng. Đó là về trách nhiệm giải trình của báo chí và cộng đồng, gắn với các tiêu chuẩn và nguyên tắc đạo đức mà độc giả mong đợi từ những nhà báo bằng xương bằng thịt.

Tuy nhiên, nếu loại bỏ tiềm năng của công nghệ này thì cũng là một sai lầm, bởi khi được sử dụng đúng cách thì nó sẽ có khả năng mở ra những cổng tin tức địa phương, quốc gia và toàn cầu. Với khả năng biên dịch thời gian thực, hỗ trợ cá nhân và khả năng tương tác thì về mặt lý thuyết, AI có thể khiến cho phạm vi của tin tức trở được mở rộng hơn và ít phân cấp hơn, đáp ứng quá trình bản địa hóa đa sắc thái cho độc giả toàn cầu. Lý tưởng nhất là nó sẽ xây dựng các cầu nối giữa tin tức được đưa ra với cộng đồng trong môi trường kỹ thuật số.

Tuy nhiên, bên cạnh việc tiết kiệm chi phí và tăng tốc độ sản xuất tin bài, các công cụ AI có thể làm mất đi giá trị lâu dài của hoạt động lấy con người làm trung tâm. Điều này chắc chắn sẽ làm giảm niềm tin mà các thế hệ nhà báo đã phải dày công xây dựng với cộng đồng mà họ phục vụ.

Tiến đến năm 2024, chúng ta phải tránh bị cuốn vào tiềm năng của những công cụ mới này, đồng thời phải gắn mình vào thực tế và trải nghiệm của cộng đồng.

AI có đại diện cho một “bình minh” mới của ngành báo chí không? Có lẽ là không. Trong tương lai, ngành báo chí sẽ sử dụng những công cụ này để tăng cường mối quan hệ với độc giả và hoạt động báo cáo của mình thay vì sử dụng chúng một cách mù quáng để theo đuổi những mục tiêu mới mang tính bề nổi./.

Hạnh Tâm