Khi nói về lịch sử Việt Nam, người ta sẽ nhắc đến những trang sử hào hùng của dân tộc, những trận chiến giặc ngoại xâm, những chiến thắng vang dội khắp năm châu bốn biển. Hay khi nhắc đến lịch sử Việt Nam, ta lại nhớ đến truyền thống văn hiến của dân tộc, là một đất nước có bề dày văn hoá lịch sử lên đến hàng nghìn năm, Việt Nam luôn là điểm đến của những ngòi bút yêu thích lịch sử và văn hoá.

Và cuốn sách Nước Nam một thuở đã ra đời dưới ngòi bút của các chuyên gia, học giả người Pháp và người Việt. Nước Nam một thuở là cuốn sách tập hợp 38 công trình nghiên cứu, bài viết tiêu biểu bằng tiếng Pháp và 60 tranh ảnh phong phú về đất nước, con người An Nam đăng trên các Tạp chí Đông Dương, Tạp chí Viễn Á, Tuần san Đông Dương, Tập san Dân Việt Nam xuất bản từ năm 1894 - 1948, do Trung tâm Lưu trữ quốc gia I tuyển dịch sang tiếng Việt.

Được mệnh danh là cuốn sách “Vàng” trong lĩnh vực sách về văn hoá và lịch sử Việt Nam. Ấn phẩm chủ yếu khai thác các bài tiểu luận có chất lượng ẩn trong các hồ sơ lưu trữ, trong đó có các ấn phầm định kỳ được phát hành từ năm 1948 trở về trước. Nước Nam một thuở sẽ gây bất ngờ cho người đọc khi được nhìn thấy lịch sử Việt Nam dưới các con mắt của những chuyên gia khác nhau đến từ Pháp và Việt Nam đương thời.

Tác giả của những công trình này là các học giả, nhà khoa học, quan chức người Pháp và người Việt như: Louis Bezacier, Gustave Dumoutier, Pierre Pasquier, Cerutti, Henry Bontoux, Paul Boudet, G. Tucat, Ngô Quý Sơn, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Xuân Chữ… Họ đã nghiên cứu kỹ lưỡng về nhiều lĩnh vực của đời sống: văn hóa, giáo dục, du lịch, quân sự, y tế, ngành nghề truyền thống…

Mỗi một chương trong cuốn sách không chỉ đem lại cho người đọc trải nghiệm lạc vào không gian tưởng tượng của trí não, mà còn được trải nghiệm bằng thị giác thông qua những bức ảnh minh hoạ đầy màu sắc, ghi rõ tác giả, kí hiệu tra tìm, niên đại.

Vì là một tác phẩm nổi tiếng được sưu tầm những gì tinh tuý nhất từ những bài nghiên cứu của các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Vậy nên trong quá trình biên dịch, dịch giả của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia 1 đã rất cố gắng và sát sao từng câu chữ để nội dung sát ý nhất với bản gốc của tài liệu.

Một số bài dịch chữ Nôm, Hán vốn có nhiều khái niệm trừu tượng khó hiểu cũng như không có câu, từ tương đương trong tiếng Pháp; tác giải đồng thời dịch giải chỉ có thể chuyển ý tóm lược, hay những tên địa Tiếng Việt viết không dấu cũng gây nhiều khó khăn cho người dịch.

Chỉ qua 216 trang sách, đọc giả được chậm rãi đắm mình trong dòng chảy lịch sử nước Nam. Từ Phong tục ngày Tết, cho đến các nghi lễ phong tục tập quán, hay các đặc điểm văn hoá theo từng vùng và khu vực như tiếng rao ở Sài Gòn khiến lòng người nao nao. Lại kể đến các danh nhân văn hoá… Từng mẩu chuyện tưởng chừng như tách rời nhau nhưng lại liên quan chặt chẽ, bổ sung ý cho nhau, làm đầy thêm những hình ảnh về vùng đất nước Nam xa xưa qua từng trang sách.

Với một cuốn sách tuyệt vời như vậy, Nước Nam một thuở xứng đáng nằm trên kệ sách của bất kì một ngôi nhà nào. Từ trẻ nhỏ cho đến người lớn, những chi tiết ẩn trong cuốn sách đều đáng để đọc, để ghi nhớ và để ngẫm nghĩ. Là một cuốn sách xuyên không gian và thời gian, Nước Nam một thuở chắc chắn sẽ là một áng văn hay đến mức mỗi lần đọc lại là một trải nghiệm vô cùng tuyệt vời./.

Vân Khanh