Cơ hội cho các startup công nghệ y tế phát triển tại Việt Nam

Theo báo cáo "Đánh giá giao dịch Đông Nam Á: Quý 4/2023" của Data Vantage thuộc DealStreetAsia, mặc dù tình hình huy động vốn trên toàn thế giới nhìn chung ảm đạm vào năm 2023 nhưng các khoản đầu tư vào công nghệ y tế ở Đông Nam Á vẫn tăng trưởng và huy động được 580 triệu USD từ 60 giao dịch. Trong đó, các startup Singapore và Indonesia vẫn chiếm tỷ trọng lớn hơn, Việt Nam đứng thứ ba với 3,9% thị phần đầu tư.

Các chuyên gia cho biết, lĩnh vực công nghệ y tế của Việt Nam đã nhận được sự quan tâm mạnh mẽ trong những năm gần đây với hy vọng rằng việc ứng dụng AI sẽ thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này gồm cả y học chính xác.

Bà Lê Hoàng Uyên Vy, đồng sáng lập và đối tác chung của quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tư mạo hiểm Do Ventures cho biết: “Việt Nam có nhiều công ty đầy triển vọng trong lĩnh vực này, thị trường vẫn còn ở giai đoạn đầu”.

Y học chính xác, còn được gọi là y học cá nhân hóa, là một lĩnh vực phát triển nhanh chóng trong lĩnh vực y tế nhằm mục đích điều chỉnh điều trị y tế theo nhu cầu cụ thể của từng bệnh nhân. Cách tiếp cận chăm sóc sức khỏe này dựa trên tiền đề rằng mỗi bệnh nhân là duy nhất và các phương pháp điều trị nên được tùy chỉnh theo các đặc điểm cụ thể của họ, chẳng hạn như di truyền, môi trường và lối sống của họ.

Y học chính xác có tiềm năng chuyển đổi y tế theo nhiều cách. Bằng cách điều chỉnh các phương pháp điều trị cho từng bệnh nhân, chúng ta có thể đảm bảo rằng các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và ít có khả năng gây ra tác dụng phụ hơn. Ngoài ra, y học chính xác có thể giúp xác định bệnh nhân có nguy cơ phát triển một số bệnh, cho phép can thiệp và phòng ngừa sớm.

Một trong những công nghệ quan trọng làm nền tảng cho y học chính xác là bộ gen, liên quan đến việc phân tích mã di truyền của một cá nhân để xác định các biến thể có thể liên quan đến bệnh tật. Ứng dụng AI trong lĩnh vực này có thể cho phép các cá nhân có thể giải trình tự bộ gen của mình với chi phí hợp lý.

Thu hút đầu tư vào y học chính xác

Trong số các công ty khởi nghiệp về y học chính xác của Việt Nam thu hút được đầu tư mạo hiểm có Gene Solutions. Công ty khởi nghiệp này đã huy động được 21 triệu USD trong vòng Series B vào năm ngoái. Được dẫn dắt bởi Mekong Capital, đây là thương vụ công nghệ sức khỏe lớn thứ 7 ở Đông Nam Á trong năm 2023, theo báo cáo của Data Vantage. Trước đó, vào năm 2021, Mekong Capital đã đầu tư 15 triệu USD vào Gene Solutions.

Theo ông Chad Ovel, đại diện của Mekong Capital, một trong những lợi thế của Việt Nam là chi phí pháp lý thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác, điều này giúp các công ty công nghệ sinh học trong nước có thể đưa sản phẩm nhanh chóng ra thị trường. Gene Solutions đã thể hiện phù hợp với tiêu chí đầu tư của Mekong Capital, bởi họ đã chứng minh được mô hình kinh doanh của mình. Cụ thể, sản phẩm xét nghiệm tiền sản không xâm lấn (NIPT) cho thai phụ của Gene Solutions đã được triển khai rộng rãi tại Việt Nam thông qua mạng lưới hơn 2.000 bệnh viện và phòng khám trên khắp cả nước.

Được thành lập vào năm 2017, Gene Solutions đặt mục tiêu cung cấp dịch vụ xét nghiệm di truyền có giá cả phải chăng và dễ tiếp cận, đặc biệt là đối với những người ở các nước đang phát triển. Gene Solutions cung cấp hệ sinh thái giải pháp (gồm 28 xét nghiệm), nhằm phục vụ các nhu cầu: chăm sóc sức khỏe sinh sản và hỗ trợ sinh sản (IVF), tầm soát nguy cơ và chẩn đoán ung thư, chẩn đoán bệnh di truyền, khám phá và định hướng bản thân… Hệ sinh thái giải pháp đa dạng này là kết quả hoạt động nghiên cứu và phát minh của Gene Solutions trong lĩnh vực sức khỏe và chăm sóc y tế.

Chris Freund, người sáng lập và đối tác của Mekong Capital cho biết, Gene Solutions “có tốc độ phát triển cực kỳ nhanh, đó là một trong những lợi thế cạnh tranh của họ”. Ví dụ, khi chúng tôi đầu tư lần đầu, chúng tôi chỉ có ý tưởng mở rộng ra ngoài Việt Nam, nhưng trong hai năm qua, họ đã chuyển trụ sở chính đến Singapore và thiết lập thành công quan hệ đối tác với các tập đoàn bệnh viện và viện ung thư hàng đầu ở Indonesia, Thái Lan, Philippines và Malaysia.

Trong 5 năm qua, Gene Solutions đã thực hiện hơn 350.000 xét nghiệm di truyền.

Một startup khác trong lĩnh vực này là GeneStory, được Tập đoàn VinGroup thành lập vào năm 2022 với vốn điều lệ 102,3 tỷ đồng (4,4 triệu USD) nhằm đưa ra các đánh giá về rủi ro y tế, thể chất và dinh dưỡng của cá nhân cũng như các yếu tố di truyền để tạo ra các kế hoạch chăm sóc sức khỏe tùy chỉnh.

Các ví dụ khác về các công ty khởi nghiệp y học chính xác của Việt Nam được hỗ trợ bởi liên doanh bao gồm Công ty Genetica, chuyên ứng dụng AI để giải mã gen. Công ty khởi nghiệp được thành lập vào năm 2018 đã huy động được 2,5 triệu USD trong vòng cấp vốn trước Series A vào năm 2021 từ các nhà đầu tư ở Thung lũng Silicon.

Genetica vừa cho ra mắt sản phẩm giải mã gen ứng dụng AI để phát hiện nguy cơ di truyền của một người khi bị nhiễm virus đường hô hấp.

Sự quan tâm đến y học chính xác trùng hợp với sự gia tăng nghiên cứu và phát triển về gen ở Đông Nam Á. Theo báo cáo "Khai thác y học gen và gen NFT ở Đông Nam Á" do DealStreetAsia và Genetica phát hành tháng 8/2023, các chương trình do chính phủ hỗ trợ và đầu tư tư nhân đều hướng tới việc tạo ra các bộ dữ liệu về gen làm nổi bật cấu trúc di truyền khác biệt và đa dạng của khu vực.

Yinglan Tan, Giám đốc điều hành và đối tác quản lý sáng lập của Insignia Ventures Partners, cho biết AI đã được sử dụng trong chăm sóc sức khỏe lâu hơn nhiều lĩnh vực khác, cho các mục đích từ chụp ảnh y tế đến phân tích dự đoán và đánh giá rủi ro. Ông nhấn mạnh rằng với 13% thị phần chăm sóc sức khỏe AI toàn cầu, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là Đông Nam Á, mang lại tiềm năng tăng trưởng đáng kể.

Một trong những động lực chính thúc đẩy nguồn tài trợ cho các công ty khởi nghiệp về y học chính xác là nhu cầu ngày càng tăng về các giải pháp chăm sóc sức khỏe được cá nhân hóa. Khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe hơn, họ đang tìm kiếm các giải pháp y tế phù hợp.

“Khi các xét nghiệm ngày càng trở nên chính xác hơn trong những năm tới, nó sẽ cho phép Gene Solutions phát hiện các bệnh với các đoạn DNA ngày càng nhỏ hơn. Chi phí cho những xét nghiệm đó cũng sẽ giảm xuống. Cuối cùng, những xét nghiệm như vậy sẽ có giá cả phải chăng cho thị trường đại chúng ở Việt Nam và Đông Nam Á”, Freund của Mekong Capital cho biết.

Chính phủ Việt Nam cũng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển của các công ty khởi nghiệp về y học chính xác thông qua nhiều sáng kiến và ưu đãi khác nhau. Sự hỗ trợ của chính phủ đã tạo ra môi trường thuận lợi cho các công ty khởi nghiệp, thu hút cả các nhà đầu tư trong nước và quốc tế vào lĩnh vực công nghệ y tế đang phát triển.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư cũng nhận thức được những hạn chế, chẳng hạn như quy định pháp lý còn non trẻ đối với các công ty khởi nghiệp công nghệ y tế. Bà Lê Hoàng Uyên Vy cho biết: “Đầu tư vào các công ty công nghệ sinh học thường là thách thức đối với các quỹ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam. Ngành này đòi hỏi các nguồn vốn chuyên biệt với các chuyên gia trong lĩnh vực này”.

Hơn nữa, các quỹ đầu tư mạo hiểm thường duy trì thời hạn đầu tư từ 4 đến 5 năm, trong khi ngành công nghệ sinh học đòi hỏi khung thời gian dài hơn để thành công. Điều này có nghĩa là cần có thêm nguồn tài trợ của chính phủ. Bà Lê lấy Hàn Quốc làm ví dụ, nơi chính phủ điều hành một quỹ chuyên đầu tư vào các quỹ công nghệ sinh học ở nhiều giai đoạn phát triển khác nhau.

Tuy nhiên, xu hướng gây quỹ gần đây mở ra nhiều cơ hội cho lĩnh vực này. Báo cáo của DealStreetAsia Data Vantage cho thấy các khoản đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ sâu liên quan đến chăm sóc sức khỏe như gen, sinh học phân tử, AI và cảm biến sinh trắc học chiếm 46% tổng khối lượng giao dịch và 72% trong tổng số vốn cổ phần do các công ty khởi nghiệp công nghệ y tế trong khu vực huy động từ tháng 1/2020 đến tháng 9/2023.

Lĩnh vực công nghệ y tế ở Đông Nam Á cũng nằm trong số những lĩnh vực huy động được vốn đầu tư nhiều nhất vào năm 2023./.

Ngọc Diệp