Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng phát triển và sự gia tăng của thương mại điện tử, công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan trở nên vô cùng quan trọng. Hải quan đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, kiểm soát hàng hóa đi qua biên giới quốc gia. Ở Việt Nam, việc chuyển đổi số trong hoạt động của hải quan đang được triển khai một cách tích cực, nhằm nâng cao hiệu quả và sự minh bạch trong quản lý hàng hóa thông qua biên giới.

Tăng cường đầu tư ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong toàn Ngành hải quan

Việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật số cũng giúp nâng cao sự minh bạch và tính minh bạch trong hoạt động của hải quan. Hệ thống thông tin và dữ liệu kỹ thuật số cho phép việc theo dõi và giám sát các giao dịch thương mại một cách chính xác và hiệu quả hơn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm tra và đánh giá rủi ro, từ đó đảm bảo tuân thủ luật pháp và chính sách của quốc gia.

Mới đây, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan đã ban hành Chỉ thị số 381/CT-TCHQ về việc đẩy mạnh chuyển đổi số, cải cách hiện đại hóa Hải quan giai đoạn 2024-2025 nhằm tiếp tục đẩy mạnh, tăng cường đầu tư ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong toàn Ngành.

Trong định hướng và quan điểm chỉ đạo, Chỉ thị đã nhấn mạnh việc xây dựng một Hải quan chính quy và hiện đại, từ cả nhận thức đến hành động. Mục tiêu là khai thác và phát triển tối đa tiềm năng và sức mạnh của ngành này thông qua việc đổi mới, sáng tạo và tạo ra những bước đột phá mạnh mẽ. Chỉ thị cũng chú trọng vào việc đẩy mạnh tiến trình chuyển đổi số, cải cách và hiện đại hóa hệ thống hải quan để đáp ứng yêu cầu của thời đại công nghệ số và quá trình hội nhập quốc tế.

Đồng thời, việc thống nhất quan điểm chỉ đạo và lãnh đạo mạnh mẽ về việc tiến hành chuyển đổi số trong công tác quản lý nhà nước về hải quan là rất quan trọng. Điều này cần được thực hiện đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực, từ quản lý hải quan, quản lý dữ liệu đến quản lý hệ thống thông tin.

Nhiệm vụ này được xác định là một trong những trọng tâm chính trị quan trọng của ngành Hải quan, được đặt trên cơ sở chủ trương và chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và Bộ Tài chính. Mục tiêu trong giai đoạn đến năm 2025 là hoàn thành cơ bản chuyển đổi số trong lĩnh vực Hải quan, đồng thời tiến gần hơn đến mục tiêu đã đề ra trong Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030, được xác định trong Quyết định số 628/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Hiện nay, hệ thống thông quan điện tử tự động VNACCS/VCIS đã được triển khai mạnh mẽ tại tất cả các cục hải quan và các chi cục hải quan trên toàn quốc, áp dụng cho đa dạng loại hình hải quan cơ bản. Sự thực hiện này đã đạt được sự tham gia của hơn 99,56% tổng số doanh nghiệp tham gia thủ tục hải quan, cũng như xử lý hơn 99,63% tổng số tờ khai hải quan trên toàn quốc. Đặc biệt, hơn 99,32% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đã được xử lý thông qua hệ thống này.

Tuy vậy, để đẩy nhanh thực hiện các nhiệm vụ về chuyển đổi số và cải cách hiện đại hóa hải quan, đặc biệt là việc giải quyết những khó khăn về kinh phí khi kết thúc cơ chế quản lý tài chính đặc thù của Tổng cục Hải quan từ ngày 01/07/2024, lãnh đạo ngành hải quan yêu cầu xây dựng kế hoạch triển khai phải đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và đáp ứng yêu cầu được đặt ra.

Bằng cách áp dụng công nghệ thông tin và công nghệ số, ngành Hải quan có thể khắc phục những tồn tại và hạn chế trong quản lý hải quan, từ việc tăng cường hiệu suất làm việc đến việc giảm thiểu sai sót và gian lận thương mại. Việc sử dụng hệ thống thông tin và dữ liệu số cũng giúp ngành Hải quan nắm bắt được thông tin một cách nhanh chóng và chính xác, từ đó tăng cường khả năng kiểm soát biên giới và phòng ngừa tội phạm.

Xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm với các nước phát triển khác

Ngoài ra, lãnh đạo Tổng cục Hải quan đề xuất các đơn vị tập trung nguồn lực vào việc cải cách thể chế pháp luật về hải quan theo hướng hiện đại, đồng bộ, thống nhất, minh bạch và phù hợp với các cam kết quốc tế cũng như định hướng phát triển của ngành Hải quan. Đồng thời, các đơn vị được yêu cầu triển khai các đề án và chương trình công tác trọng tâm trong năm 2024 để đảm bảo tiến độ và chất lượng.

Trong năm 2024, toàn bộ ngành Hải quan sẽ tập trung hoàn thành các nhiệm vụ đề ra trong Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, với mục tiêu định hướng đến năm 2030 của ngành Hải quan. Đồng thời, ngành sẽ tiếp tục triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN, cùng việc xây dựng Dự án mở rộng Cổng thông tin một cửa quốc gia và kết nối Cơ chế một cửa ASEAN.

Chính vì vậy, Chỉ thị số 381/CT-TCHQ cũng xác định rõ thứ tự ưu tiên trong quá trình chuyển đổi số của lĩnh vực hải quan, bao gồm thứ nhất là thực hiện số hóa toàn bộ quy trình nghiệp vụ hải quan tất cả các khâu từ trước, trong và sau quá trình thông quan. Thứ hai là triển khai Dự án mở rộng Cổng Thông tin điện tử quốc gia và kết nối Cơ chế một cửa ASEAN (giai đoạn 3). Thứ ba là triển khai kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa Hệ thống Công nghệ thông tin của Tổng cục Hải quan và Cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư, theo Quyết định số 06/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Có thể thấy rõ ngành Hải quan Việt Nam đang trải qua một quá trình chuyển đổi số đầy quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc tạo nền tảng cho sự phát triển hiện đại và chính quy của đất nước. Việc chuyển đổi số không chỉ là một xu hướng mà còn là cơ hội to lớn để cải cách và hiện đại hóa hoạt động quản lý hải quan.

Mục tiêu tổng quát của ngành Hải quan đến năm 2030 là xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm với các nước phát triển khác. Để đạt được mục tiêu này, việc chuyển đổi số là bước đi quan trọng, định hình lại cách thức hoạt động và quản lý trong ngành Hải quan. Các cơ quan liên quan cần phải tập trung vào việc đầu tư và phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, đồng thời tạo ra môi trường thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ dữ liệu giữa các bên liên quan.

Ngoài ra, việc chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội cho việc tạo ra các dịch vụ hải quan trực tuyến, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp cải thiện môi trường kinh doanh mà còn thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số./.

Đỗ Thêu