Doanh nghiệp trước rủi ro mất thị trường nếu không thực hiện ESG

Tạp chí online - Ngày đăng : 14:00, 28/09/2024

Thực hiện và thích ứng với các tiêu chuẩn Môi trường (Environment), Xã hội (Social), và Quản trị (Governance) (ESG) không chỉ là một xu hướng mà còn là một yêu cầu “phải có” với doanh nghiệp (DN).

Tạp chí online

Doanh nghiệp trước rủi ro mất thị trường nếu không thực hiện ESG

Hoàng Mạnh Hùng - Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội • 28/09/2024 14:00

“
Tóm tắt:
- Các DN, đặc biệt là DN xuất khẩu cần thực hiện ESG để tránh rủi ro mất thị trường.
- Rào cản chuyển đổi xanh tại Việt Nam: chi phí chuyển đổi lớn; khả năng thâm nhập thị trường xanh; bộ máy nhân
sự; khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn và quy định.
- Tháo gỡ rào cản trong ESG: phải xây dựng một hệ sinh thái bao gồm các bên liên quan: chính phủ, cộng đồng DN,
cộng đồng người tiêu dùng.
- Giải pháp: Kết hợp chuyển đổi số và xanh là một yếu tố quyết định để thực hiện ESG thành công.

Tuy nhiên, các DN, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ, vẫn gặp nhiều khó khăn với ESG. Theo các chuyên gia tư vấn, chuyển đổi kép, kết hợp giữa chuyển đổi số (CĐS) và chuyển đổi xanh, là yếu tố quyết định để đảm bảo thực hiện ESG thành công.

Rủi ro mất thị trường nếu không thực hiện ESG

Tại DxTalks mới đây về chủ đề “Xu hướng ESG trong doanh nghiệp sản xuất” do Công ty tư vấn FPT Digital tổ chức, ông Arnaud Ginolin, Partner của Boston Consulting Group Vietnam cho rằng ESG không phải là khái niệm xa lạ trong giới đầu tư. Xu hướng này đã xuất hiện từ hơn 20 năm trước, khởi nguồn từ mong muốn của các nhà đầu tư muốn rót vốn vào những DN hoạt động có trách nhiệm với xã hội. Ban đầu các công ty chỉ đơn thuần báo cáo ESG và chưa thực sự đặt trọng tâm vào ESG. Tuy nhiên, 5-6 năm trở lại đây, ESG đã trở thành tất yếu, được thúc đẩy bởi những xu hướng lớn trên toàn cầu.

Áp lực từ chính phủ trong hành trình Net Zero, biến đổi môi trường, giảm phát thải carbon và ô nhiễm đang buộc các DN phải tăng cường nỗ lực thực hiện các tiêu chí ESG, đặc biệt là biến đổi môi trường. Bên cạnh đó, yếu tố xã hội cũng được dự đoán sẽ có những thay đổi mạnh mẽ trong tương lai. DN sẽ chú trọng hơn đến các vấn đề như trách nhiệm xã hội, công bằng, an toàn lao động, và quyền lợi của người lao động.

“Với những thay đổi này, ESG không chỉ là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc đối với các DN muốn phát triển bền vững trong tương lai. Việc thực hiện tốt các tiêu chí ESG sẽ giúp DN nâng cao uy tín, thu hút đầu tư, và tạo lợi thế trong thị trường ngày càng cạnh tranh”, chuyên gia của Boston Consulting Group Vietnam nói.

Theo ông Arnaud Ginolin, một số DN, đặc biệt là những DN xuất khẩu sang thị trường châu Âu, Hoa Kỳ, những DN phụ thuộc nhiều vào các thị trường quốc tế, sẽ gặp rủi ro nếu không thực hiện chiến lược ESG. CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) hay Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon do EU ban hành là một chính sách thương mại về môi trường bao gồm các khoản thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu vào thị trường các nước thuộc EU dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất tại nước sở tại. EU đã chính thức áp dụng CBAM giai đoạn chuyển tiếp từ 1/10/2023 và nộp báo cáo đầu tiên trước ngày 31/1/2024.

Theo đó, các DN sẽ phải kê khai khối lượng nhập khẩu và lượng phát thải khí nhà kính có trong hàng hóa nhập khẩu vào EU. Vì thế, chủ động thích ứng với CBAM là bài toán đang đặt ra với nhiều DN xuất khẩu tại Việt Nam.

Thực tế, một số nhà cung cấp đã phải chấm dứt hợp đồng do không tuân thủ các quy định môi trường hoặc không có kế hoạch tuân thủ rõ ràng. Việc theo dõi về lượng khí thải carbon, giám sát và thiết lập lộ trình cải thiện môi trường đòi hỏi thời gian và nỗ lực. Vì vậy, một trong những rủi ro đối với các công ty này, là sự thích ứng với các biện pháp kiểm soát về carbon, đặc biệt là đối với các DN trong lĩnh vực thép, sắt hoặc các ngành công nghiệp nặng khác. Nói cách khác, những DN này sẽ đối mặt với rủi ro mất thị trường nếu không thực hiện ESG.

Trong khi đó, triển khai ESG sẽ mang lại cho DN nhiều cơ hội. Đã có các dấu hiệu cho thấy sản phẩm xanh có thể được bán với giá cao hơn, đặc biệt là ở các thị trường phát triển. Ngay cả tại Việt Nam, một số sản phẩm tiêu dùng xanh có giá bán cao hơn từ 10 - 20%. Do đó, trong một số phân khúc, sản phẩm xanh được ưa chuộng hơn đơn giản là vì khách hàng mong muốn sở hữu chúng. Ví dụ, trong lĩnh vực dược mỹ phẩm cho chăm sóc da hoặc dầu gội, điều này khá rõ ràng.

Bên cạnh đó, giá trị của DN sẽ tăng cao hơn so với những DN không tuân thủ chuẩn xanh. Tuân thủ ESG có thể làm tăng mức định giá cổ phiếu, cũng như tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc huy động vốn, đặc biệt là việc tiếp cận nguồn tài trợ quốc tế, trong đó các quỹ xanh thường có chi phí thấp hơn.

Tháo gỡ các rào cản trong ESG: Không thể chỉ dựa vào nỗ lực của một mình DN

Phân tích của hãng nghiên cứu McKinsey đã chỉ ra rằng các công ty thành công về mặt tài chính thường tích hợp các ưu tiên về môi trường, xã hội và quản trị DN (ESG) vào chiến lược tăng trưởng của họ, và những công ty này sẽ vượt trội hơn các công ty cùng ngành.

Thậm chí, nghiên cứu của McKinsey còn cho thấy nhiều CEO cho rằng thực hiện ESG nghĩa là cần phải có sự đánh đổi, như phải từ bỏ một phần doanh thu và lợi nhuận vì lợi ích của xã hội và môi trường.

Tuy nhiên, suy nghĩ này ngày càng không đúng, thậm chí đi ngược lại với xu thế kinh doanh. McKinsey đã khảo sát và phân tích 2.269 công ty đại chúng, phân loại thành các công ty hoạt động tốt và hoạt động kém hiệu quả theo trục điểm ESG, tăng trưởng doanh thu hàng năm và lợi nhuận kinh tế.

Kết quả cho thấy các công ty đạt được mức tăng trưởng và lợi nhuận tốt hơn so với các công ty cùng ngành, đồng thời cải thiện tính bền vững và ESG, phát triển vượt trội so với các công ty cùng ngành và vượt họ về lợi nhuận cho cổ đông. Điều đó cho thấy cam kết ESG mạnh mẽ sẽ bổ sung thêm giá trị cổ đông cho các công ty, mang lại tốc độ tăng trưởng và lợi nhuận.

Tất nhiên, triển khai chiến lược ESG như thế nào sẽ phụ thuộc vào từng DN, từng lĩnh vực kinh doanh cụ thể. Do đó, mỗi DN cần tự đánh giá và tìm kiếm những cơ hội mới có tiềm năng, phù hợp với mô hình kinh doanh của họ để đảm bảo lợi ích cho chính mình và cho cộng đồng.

Báo cáo “Kinh nghiệm thế giới trong chuyển đổi xanh và định hướng cho doanh nghiệp sảnxuất tại Việt Nam” của FPT Digital thực hiện đầu năm 2024, cho thấy quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam đang tồn tại nhiều rào cản lớn, khiến doanh nghiệp sản xuất còn lúng túng khi đưa vào triển khai thực tế.

Theo đó, khó khăn thứ nhất là chi phí chuyển đổi lớn. Việc chuyển đổi sang sản xuất xanh và giảm phát thải đòi hỏi đầu tư lớn vào công nghệ và quy trình sản xuất mới, các hạ tầng năng lượng tái tạo và chuyển đổi nguyên vật liệu đầu vào và xử lý rác thải. Chi phí nâng cấp dây chuyền sản xuất mới ít phát thải hơn có thể chiếm hơn 15% tổng vốn của DN.

Rào cản thứ hai là khả năng thâm nhập thị trường xanh. Dù người tiêu dùng đã có nhận thức cao hơn về sản phẩm xanh, nhưng trong ngắn hạn, nhu cầu từ thị trường tiêu thụ sản phẩm xanh vẫn còn rời rạc, một phần do giá thành tăng cao vì chi phí sản xuất. Ngoài ra ở các thị trường trưởng thành hơn, sản phẩm xanh còn phải đối mặt sự cạnh tranh gắt gao trong từ các sản phẩm xanh khác đã hoàn thiện.

Thứ ba là những vấn đề thuộc về bộ máy nhân sự. Việc chuyển đổi công nghệ, mô hình sản xuất cũng đòi hỏi DN đầu tư lớn vào công tác đào tạo, hướng dẫn và tuyển mới nhân sự đủ kỹ năng vận hành và cập nhật các tiêu chuẩn phát triển bền vững. Bên cạnh đó, sẽ là cần thiết nếu như DN xây dựng một bộ phận chuyên trách, đảm bảo các vấn đề tuân thủ bền vững và môi trường cho DN.

Cuối cùng là những hạn chế của DN Việt trong khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn và quy định. Để hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi xanh, doanh nghiệp cần hỗ trợ nguồn lực rất lớn từ chính phủ và quốc tế. Tuy vậy, để tiếp cận được các nguồn vốn thúc đẩy chuyển đổi xanh, DN cần cập nhật các hướng dẫn, thủ tục để đáp ứng các yêu cầu rất khắt khe này.

Nghiên cứu cho thấy có 60% DN chưa thực hiện các biện pháp chuyển đổi xanh, hướng đến giảm phát thải; 70% DN cho biết chưa được trang bị đủ kiến thức, chưa hiểu rõ lợi ích của kinh tế xanh và phát triển bền vững nên chưa sẵn sàng đầu tư, chuyển đổi sản xuất.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Giám đốc tư vấn Phát triển bền vững FPT Digital, cho biết mức độ tiếp cận ESG của các DN Việt vẫn còn khá mới mẻ và tương đối hạn chế, chưa đi sâu vào thực chất. Ít công ty hoạch định một lộ trình phát triển ESG bài bản. Chỉ một số ít doanh nghiệp hàng đầu mới thực sự chú trọng đến ESG và xem nó như một cơ hội mới để phát triển.

Hơn nữa, để đạt được bài toán phát triển bền vững và tăng trưởng xanh, không thể chỉ dựa vào nỗ lực của một mình DN, mà điều quan trọng là phải xây dựng một hệ sinh thái bao gồm các bên liên quan như chính phủ, cộng đồng DN trong và ngoài ngành, cũng như cộng đồng người tiêu dùng,...

Điều này có thể thực hiện thông qua việc thiết lập các cơ chế hợp tác giữa các bên liên quan, tạo ra môi trường kinh doanh và pháp lý thúc đẩy phát triển bền vững, và tăng cường sự tham gia, chia sẻ thông tin giữa các đối tác trong hệ sinh thái. Đồng thời, việc tạo ra các chính sách khuyến khích và ổn định cũng là yếu tố quan trọng để thu hút sự quan tâm và tham gia từ các bên trong hệ sinh thái.

Vai trò của chuyển đổi kép trong quá trình thực hiện ESG

Đáng chú ý, CĐS và chuyển đổi xanh chính là những hoạt động song hành thúc đẩy ESG. Hiện nay, nhận thức về tầm quan trọng của CĐS đã dần lan rộng, thúc đẩy các DN tìm hiểu và áp dụng, nhằm hướng tới mục tiêu chuyển đổi xanh. Theo ông Tuấn Anh, trong bài toán ESG, DN phải rất chủ động.

“Quan trọng nhất là chúng ta cần có tầm nhìn xa trông rộng để đánh giá những diễn biến tương lai và tìm hiểu, trước khi các vấn đề liên quan đến pháp chế trở thành một áp lực. Tôi tin rằng việc đầu tư vào phát triển bền vững không chỉ là nghĩa vụ mà còn là một cơ hội. Chúng ta không chỉ cần tuân thủ các quy định pháp lý, mà còn cần đi trước và định hình tương lai cho DN của mình. Điều này sẽ giúp chúng ta thích nghi tốt hơn với những thay đổi trong môi trường kinh doanh và tạo ra giá trị bền vững cho cả DN và cộng đồng”, ông nói.

Ở góc độ DN, ông Nguyễn Lê Thăng Long, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn An Phát Holdings, cho biết chuyển đổi số không chỉ giúp tăng cường hiệu quả vận hành và quản lý trong DN mà còn góp phần giảm thiểu lượng khí CO₂ phát thải. Điều quan trọng là các DN cần có một tư duy mở và sẵn lòng thay đổi để tiếp nhận và thích ứng với các cơ hội và thách thức của chuyển đổi số. Điều này là chìa khóa để thành công trong hành trình chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh hơn.

Kể câu chuyện ở An Phát, ông Long cho biết trong thế giới kinh doanh, mọi thứ luôn vận động và mỗi sản phẩm đều có một chu trình riêng. Các sản phẩm nhựa của An Phát đã thể hiện nổi bật sự vận động đó, đặc biệt là ở khía cạnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, khi ý thức của người tiêu dùng đối với môi trường ngày càng cao hơn.

Theo ông Long, các chỉ số ESG chỉ là phản ánh của những gì đã xảy ra. Nghĩa là, ESG thể hiện trong cách DN vận hành, trong cách sản phẩm được sản xuất và phân phối. Nhưng để đạt kết quả đó, DN đã phải chuyển đổi rất mạnh mẽ, lâu dài và “tầm nhìn của người lãnh đạo DN đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thực thi ESG. Kết quả ESG có được là nhờ lãnh đạo DN đã nhìn thấy và chuẩn bị cho những thay đổi đó từ trước”.

An Phát đã bắt đầu nghiên cứu và chuẩn bị cho việc xanh hóa từ nhiều năm trước, ngay khi thị trường bắt đầu có những dấu hiệu nhận thức xanh. “Chúng tôi bắt đầu lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời trên mái từ năm 2020, nhưng để làm điều này, chúng tôi đã phải tiến hành nghiên cứu từ năm 2018”, lãnh đạo An Phát cho biết và chia sẻ rằng ESG là cơ hội để phát triển sản phẩm mới và mở ra thị trường mới. “Đối với chúng tôi, ESG không chỉ là một nghĩa vụ tuân thủ, mà còn là một cơ hội để tạo ra giá trị và khẳng định vị thế của mình trong ngành”.

Trong DxTalks của FPT Digital, ông Arnaud Ginolin, cũng khẳng định công nghệ số đóng vai trò then chốt như công cụ hỗ trợ xuyên suốt quá trình thực hiện ESG. Công nghệ số đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong ba lĩnh vực chính sau. Đầu tiên là giám sát phát thải khí nhà kính, một phần quan trọng của nỗ lực chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh hơn.

Để thực hiện điều này, các công ty cần sử dụng công nghệ số để thu thập và phân tích dữ liệu từ các nguồn khác nhau như hệ thống quản lý môi trường, máy đo, cảm biến và hệ thống theo dõi tự động. Để chuyển dữ liệu này thành những thông tin có ý nghĩa, DN sẽ cần áp dụng các công nghệ phân tích dữ liệu mạnh mẽ như trí tuệ nhân tạo và học máy. Ngoài ra, các công ty có thể sử dụng các giải pháp phần mềm để tự động hóa quá trình thu thập dữ liệu, giám sát và báo cáo về phát thải khí nhà kính.

Đối với việc biến phát thải khí nhà kính thành tiền tệ, các công ty có thể tham gia vào thị trường carbon, trong đó họ có thể mua hoặc bán các đơn vị carbon tương đương với lượng phát thải của họ. Điều này đòi hỏi sự minh bạch và xác thực mạnh mẽ về lượng phát thải, và công nghệ số có vai trò quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu chính xác và đáng tin cậy để chứng minh các nỗ lực giảm phát thải. Công nghệ số có thể giúp đẩy mạnh sự phát triển của thị trường này bằng cách cung cấp các công cụ và giải pháp để quản lý và giao dịch các đơn vị carbon.

Thứ hai, quản trị hiện đại là một phần không thể thiếu của việc thúc đẩy nỗ lực ESG trong các DN. Công nghệ số có vai trò quan trọng trong việc tạo ra các nền tảng quản trị mạnh mẽ để giám sát, đánh giá và báo cáo tiến độ thực hiện các mục tiêu ESG. Các công ty có thể sử dụng các giải pháp phần mềm quản trị để thu thập, phân tích và báo cáo về các chỉ số hiệu suất quan trọng (KPI) liên quan đến mục tiêu ESG.

Hay công nghệ số có thể giúp tự động hóa quá trình thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, từ đó giúp DN hiểu rõ hơn về tiến độ của họ và thực hiện điều chỉnh khi cần thiết.

Ngoài ra, công nghệ số cũng có thể được sử dụng để xây dựng các hệ thống thông tin quản trị tích hợp, giúp các bộ phận trong DN liên kết với nhau và làm việc hiệu quả hơn. Điều này giúp tăng cường khả năng điều hành và quản lý của DN, từ đó tăng cường khả năng thực hiện các mục tiêu ESG một cách hiệu quả.

Thứ ba, các giải pháp số không chỉ tạo ra lợi ích cho DN mà còn giúp cải thiện trải nghiệm làm việc của nhân viên. Công nghệ số tối ưu hóa quy trình và tăng cường hiệu suất, tạo ra một môi trường làm việc thuận tiện, linh hoạt và đáng tin cậy.

Các giải pháp số có thể giúp nhân viên tiếp cận dễ dàng hơn đến thông tin và công cụ cần thiết cho công việc hàng ngày, từ quản lý dự án đến giao tiếp nội bộ và cơ hội phát triển cá nhân. Việc áp dụng công nghệ số vào môi trường làm việc không chỉ giúp nâng cao sự hài lòng của nhân viên mà còn tăng cường năng lực cạnh tranh của DN.

Tạo ra một môi trường làm việc số hóa cũng phản ánh cam kết của DN đối với các giá trị xã hội và môi trường. Thúc đẩy sự tiện lợi và hiệu quả trong công việc hàng ngày sẽ tạo ra giá trị kinh doanh và góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu ESG của DN. Do đó, số hóa không chỉ là một công cụ hỗ trợ mà còn là một yếu tố quan trọng để thúc đẩy tiến trình ESG và nâng cao hiệu quả hoạt động của DN.

Thực tế tại Việt Nam, các DN lớn đã tiên phong và chuẩn bị cho cả hai xu hướng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Còn với khối DN nhỏ hoặc siêu nhỏ hầu như chưa có chuẩn bị, vì thế họ gặp nhiều khó khăn thách thức. Theo chuyên gia FPT Digital, việc kết hợp yếu tố số và xanh rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả đầu tư và cân đối nguồn lực tài chính cũng như nhân sự trong công cuộc chuyển đổi này. Vì vậy, các DN cần tìm ra cách kết hợp cả hai yếu tố này một cách linh hoạt và hiệu quả nhất.

Trong chuyển đổi số, các DN có thể đầu tư vào hệ thống quản lý thông tin và công nghệ để tối ưu hóa quy trình sản xuất và quản lý nguồn lực. Điều này giúp tăng cường năng suất và giảm thất thoát nguyên liệu. Đồng thời, cần phải đảm bảo nhân sự được đào tạo và hỗ trợ tốt để sử dụng công nghệ mới một cách hiệu quả.

Trong chuyển đổi xanh, các DN có thể thực hiện các biện pháp như tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm thiểu tác động đến môi trường, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường, và thúc đẩy các hoạt động tái chế và sử dụng nguyên liệu tái tạo. Đồng thời, cần phải tạo ra một văn hóa DN hướng đến bền vững và chịu trách nhiệm với môi trường.

Hiện nay, FPT Digital đang triển khai nhiều hoạt động thiết thực hỗ trợ DN thực hiện ESG. Ông Tuấn Anh cho biết một trong những hoạt động đó là đào tạo và đồng hành cùng doanh nghiệp để giúp họ hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của ESG với hiệu quả kinh doanh, áp dụng ESG vào hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như lập báo cáo ESG, từ đó giúp doanh nghiệp định vị được trạng thái phát triển bền vững của họ so với tiêu chuẩn ngành.

Chẳng hạn, trong lĩnh vực sản xuất, các DN cần biết những hoạt động nào dưới tiêu chuẩn, những hoạt động nào vượt cao hơn tiêu chuẩn để đánh giá tác động và xây dựng lộ trình dài hạn. Từ các báo cáo đánh giá hiện trạng đó, FPT Digital sẽ phát triển một chiến lược với các giải pháp và sáng kiến bao gồm cả phần đầu tư và tính toán lợi ích cho DN. Điều này sẽ giúp DN định vị được vị trí của mình trong chuỗi cung ứng chung và trong mục tiêu phát triển bền vững.

Tóm lại, việc kết hợp CĐS và xanh là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự bền vững và phát triển của DN. Các DN cần thực hiện cả hai chuyển đổi một cách cân đối và linh hoạt để đạt được hiệu quả tối đa.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 4 tháng 4/2024)

Hoàng Mạnh Hùng - Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội