Nhân dịp Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2024, sáng nay, 24/4, Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức chương trình giao lưu và ra mắt sách Con đường Văn sĩ - nhật ký của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng từ 1938 đến trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 do chính con trai của nhà văn - nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng biên soạn.

Với sự tham gia của các diễn giả là nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng, TS. Văn học Đỗ Thanh Nga, TS. Ngôn ngữ Đỗ Anh Vũ, buổi giao lưu đã góp phần làm sáng tỏ sự nghiệp và những cống hiến của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng trong tư cách một nhà văn, một nhà hoạt động cách mạng.

Chân dung nhà văn Nguyễn Huy Tưởng qua những trang nhật ký

Chia sẻ tại chương trình giao lưu, nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng kể: “Khi tôi có thể nhận thức là tôi bắt đầu đọc những trang nhật ký của cha. Sau khi cha tôi mất, mẹ tôi đã để tất cả những tài liệu trong tủ, ở đó có nhật ký, những trang bản thảo, di cảo… với nhật ký có khoảng 30 tập lớn nhỏ được đóng bằng tay thời đi học từ năm 1930-1960, điều này cho thấy cha tôi đã viết nhật ký nhiều năm”.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng tâm sự: những trang nhật ký của cha đã mở ra cánh cửa để để tôi đến với thế giới của ông - thế giới của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng từ năm ông 18 tuổi đến khi qua đời. Ở đó có những biến động xã hội, những người đương thời nổi tiếng cùng những sự kiện lớn nhỏ mà ông tham gia với nhiều nội dung khác nhau được viết bởi một nhà văn giàu nhiệt huyết, chân thành và giản dị. Qua đó, có thể thấy được phẩm chất văn chương của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng.

“Nhiều điều trong nhật ký có thể chia sẻ với bạn đọc, nhất là những bạn đọc trẻ tuổi yêu văn chương, thích nghiên cứu tìm tòi” - Nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng nhận định.

Còn TS. Đỗ Thanh Nga cho biết chị đã tiếp xúc với văn chương của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng từ 20 năm trước, nên khi đọc nhật ký chị đã rất xúc động vì ngoài những ý tưởng trong sáng tạo, chị còn thấy một con người với những trăn trở, khát vọng với văn chương; bên cạnh những lý thuyết về văn chương, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng còn nói đến những lẽ sống, lẽ làm người.

TS. Đỗ Thanh Nga nhận xét: cái hay nhất trong nhật ký là bức tranh bình diện của xã hội thời kỳ những năm 38-45 (1938-1945), với những nhân vật bạn đọc có thể hình dung được các nhà nhà văn thời đó được đào tạo như thế nào khi còn ngồi trên ghế nhà trường, từ đó tạo nên những nhân cách văn chương sau này.

Ngoài việc hiểu về văn Nguyễn Huy Tưởng, còn thấy cả bối cảnh văn hóa, lịch sử thời đó, nên cuốn nhật ký hữu ích cho những ai yêu văn hóa, lịch sử, văn chương.

Nhà văn đầy nhiệt huyết, khao khát cống hiến cho văn chương

Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng là một nhà văn, nhà viết kịch Việt Nam nổi tiếng. Ông là tác giả của những tiểu thuyết lịch sử, vở kịch lớn như: Vũ Như Tô, Đêm hội Long Trì, Bắc Sơn, Sống mãi với Thủ đô...

Các độc giả nhỏ tuổi nhiều thế hệ, yêu quý ông qua các tác phẩm thiếu nhi đặc sắc: Lá cờ thêu sáu chữ vàng, Tìm mẹ, An Tư công chúa, Cô bé gan dạ… Ông là một trong những người sáng lập và là giám đốc đầu tiên của Nhà xuất bản Kim Đồng.

Nguyễn Huy Tưởng đến với công việc viết văn khá muộn. Những năm tháng tuổi trẻ, không cam chịu đời viên chức cạo giấy, ông tham gia các phong trào yêu nước của thanh niên, học sinh ở Hải Phòng; hoạt động Truyền bá quốc ngữ, Hướng đạo sinh. Năm 1943 ông gia nhập nhóm Văn hóa cứu quốc bí mật.

Tháng 8/1945, Nguyễn Huy Tưởng được cử tham dự Đại hội quốc dân ở Tân Trào. Cách mạng tháng Tám thành công, ông trở thành người lãnh đạo chủ chốt của hội Văn hóa cứu quốc và là đại biểu Quốc hội khóa 1 năm 1946.

Sau 1954, ông là thành viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam, Uỷ viên Ban chấp hành. Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng được trao nhiều giải thưởng, trong đó có Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật, đợt I, năm 1996.

Trong suốt những năm tháng tuổi trẻ đầy nhiệt huyết khao khát cống hiến nhưng cũng đầy băn khoăn tìm đường đó, Nguyễn Huy Tưởng chọn nhật kí là nơi vừa giãi bày vừa luyện viết. Những trang nhật kí được viết trong suốt những năm 1938 đến 1945 thời điểm trước Cách mạng tháng Tám bùng nổ là những trang tư liệu chân thực để tìm hiểu về con đường lập thân lập nghiệp của người thanh niên - công chức sở Thuế quan để trở thành nhà văn, nhà hoạt động xã hội, nhà cách mạng trẻ tuổi Nguyễn Huy Tưởng.

Đồng thời là những nét phác họa chân thực một thế hệ nhà văn tiền chiến, những trang sử quý giá về các hoạt động cách mạng và yêu nước trước Cách mạng tháng Tám của trí thức tiểu tư sản thành thị.

Cuốn sách tư liệu quý về đời sống xã hội, đời sống công chức và bức tranh văn học Việt Nam trước cách mạng tháng Tám

Cuốn sách Con đường Văn sĩ gồm 3 phần, phần 1 là những trang nhật ký từ 1938 - 1939 với các nội dung chính: Đời công chức, Mộng văn chương, Em bé Hàng Vôi, Truyền bá quốc ngữ và hôn nhân. Phần 2, nhật ký những năm 1940 - 1943 với các nội dung: Đổi xuống Hải Phòng, Hướng đạo, Tri tân, Đêm hội Long Trì và mẹ mất. Phần 3 là những trang nhật kí từ 1943 đến trước Cách mạng tháng Tám 1945 bùng nổ với các nội dung chính: Vũ Như Tô, An Tư, Văn hóa Cứu quốc, Tiên Phong.

Bố cục cuốn sách đã bước đầu cho ta thấy “con đường văn sĩ” của Nguyễn Huy Tưởng với mộng văn chương ở phần 1 khi chàng trai Nguyễn Huy Tưởng luôn bị “con ma văn chương ám ảnh”, cho đến phần 2 là khi ông có tác phẩm đầu tay “Đêm hội Long Trì” được in thành sách và phần 3 khi ông cho ra đời tác phẩm lớn trong sự nghiệp của mình: “Vũ Như Tô”.

Bên cạnh “con đường văn sĩ”, với bố cục 3 phần này, độc giả cũng có thể biết được hành trình tham gia các hoạt động xã hội, các hoạt động yêu nước trước cách mạng của ông với phong trào Truyền bá quốc ngữ đến Hướng đạo rồi Văn hóa cứu quốc.

Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng trong bước đầu đến với văn chương coi viết nhật ký là một cách rèn luyện cách viết văn. Không những vậy, ông quan niệm “Tôi đang chép nhật ký và suy xét mình, và tìm lấy một quan niệm về nhân sinh.”. (Nhật ký ngày 24/11/1938).

Cuốn nhật ký vì vậy hấp dẫn bởi cách viết ngắn gọn nhưng sống động, chi tiết chân thực giàu cảm xúc. Những trang nhật ký riêng tư của Nguyễn Huy Tưởng là những tư liệu quý giá về đời sống xã hội, đời sống công chức và phần nào phác họa bức tranh văn học Việt Nam trước cách mạng tháng Tám.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng trong phần Lời bạt có đánh giá: “Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng, trong khi ghi lại cuộc đời mình với quá trình trước tác, hoạt động xã hội thì đồng thời, cũng phản ánh chính những sự kiện, phong trào mà ông là người trong cuộc….”, “…với lợi thế của “thể loại” - thuật lại tức thì các sự việc xảy ra, nhật ký Nguyễn Huy Tưởng còn cho thấy sự hình thành nhiều tác phẩm của ông, từ một bài thơ cho đến cả một vở kịch, một cuốn tiểu thuyết…”.

Cuốn nhật ký “Con đường Văn sĩ” không chỉ dành cho những ai yêu văn chương nói chung, yêu nhà văn Nguyễn Huy Tưởng nói riêng, đó còn là kho tư liệu quý giá để hiểu về tác giả Nguyễn Huy Tưởng và rộng hơn là thế hệ nhà văn tiền chiến.

Cuốn sách “Con đường Văn sĩ” ra đời vào dịp hướng tới kỷ niệm 112 ngày sinh nhà văn Nguyễn Huy Tưởng cũng cho thấy sức sống ngòi bút của ông. Những trải nghiệm tư tưởng của ông trên bước đường lập thân lập nghiệp cũng là nguồn cổ vũ cho thế hệ trẻ hôm nay./.

Thu Hiền