Ngày 3/5/2024, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông đã ký các quyết định số 706/QĐ-BTTTT phê duyệt Điều lệ Giải thưởng Sách quốc gia; và số 707/QĐ-BTTTT phê duyệt Quy chế Giải thưởng Sách quốc gia và Kế hoạch số 1699/KH-BTTTT về tổ chức Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ bảy-năm 2024.

Theo đó, Điều lệ, Quy chế mới của Giải thưởng Sách quốc gia có một số nội dung đáng chú ý: Có hai giải A cho một sách viết bằng tiếng Việt và một sách dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt; năm giải "sách được bạn đọc yêu thích"; đối tượng được đề cử giải thưởng được mở rộng (với sự đề cử của Cục Xuất bản, In và Phát hành, cơ quan báo chí và truyền thông, bạn đọc…); tặng thưởng cho biên tập viên, họa sĩ có đóng góp trực tiếp vào cuốn sách, bộ sách được giải A; dành 10% tổng kinh phí tài trợ cho công tác truyền thông…

Theo thống kê từ Cục Xuất bản, In và Phát hành, 5 năm qua, giải thưởng tiếp nhận 1.659 cuốn sách, 70% là sách trong nước, 30% là sách nước ngoài. Qua mỗi năm tỷ lệ sách nước ngoài dự giải lại tăng lên, dự kiến năm nay lượng sách dự giải tăng lên 35%-37%. Vì vậy, Hội đồng giải thưởng đã bổ sung điều lệ của hai giải A: một giải thuộc về sách dịch, một giải thuộc về sách của tác giả trong nước.

Theo ông Nguyễn Nguyên, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, những năm gần đây, xu hướng sách dịch ngày càng tăng, vì thế, việc nhìn nhận về dòng sách này là cần thiết.

Nhiều năm qua, Hội đồng chấm Giải thưởng Sách quốc gia vẫn trăn trở về việc làm sao để xây dựng bộ tiêu chí cho hạng mục các cuốn sách được độc giả yêu thích. Đến mùa giải lần thứ bảy này, bài toán đó đã có lời giải.

"Kể từ sau năm 2023, chúng tôi đã nhìn nhận lại, nhiều cuốn sách được giải mang tính hàn lâm, trong khi những tác phẩm này còn xa lạ với công chúng. Một số cuốn do cơ quan, tổ chức đặt hàng không đưa ra thị trường. Vì vậy chúng tôi đã thêm vào các tiêu chí, đặc biệt với hạng mục sách bạn đọc yêu thích, trong đó 15% số điểm được chấm thuộc về số lượng bán ra, 20% số điểm thuộc về tính lan tỏa. Những cuốn sách trong hạng mục này không chỉ có giá trị thị trường mà còn phải bảo đảm chất lượng nội dung, hình thức", ông Nguyễn Nguyên nhấn mạnh.

Bên cạnh việc có thêm hạng mục mới, giải thưởng Sách quốc gia năm nay nâng tổng số giải thưởng lên 70 giải. Dù vậy, Bộ Thông tin và Truyền thông và Hội Xuất bản Việt Nam vẫn cam kết đưa ra những tiêu chí chấm chặt chẽ và với Hội đồng gồm 70 giáo sư đầu ngành uy tín, để vinh danh xứng đáng các tác phẩm chất lượng cao.

Giải thưởng cũng hướng tới các cuốn sách tóm tắt ngắn (một sản phẩm đang trở thành xu hướng trong ngành xuất bản) và các cuốn sách về kỹ năng. Cục Xuất bản cho rằng, các cuốn sách kỹ năng trên thị trường rất nhiều nhưng chất lượng chưa ổn định vì vậy cần có những tác phẩm được thẩm định, đánh giá qua giải thưởng lần này.

Bên cạnh thay đổi cơ cấu, Ban Tổ chức giải thưởng cũng nhìn nhận thêm vai trò của biên tập viên trong việc cùng tạo nên một tác phẩm giá trị. Vì vậy, những cơ chế khuyến khích mới sẽ được đưa ra cho những người ở hậu trường làm sách cùng tác giả và họa sĩ.

Theo đánh giá từ phía Cục Xuất bản và Hội Xuất bản, qua mỗi năm chất lượng giải thưởng cũng như công tác tổ chức ngày càng tốt hơn. Giá trị giải thưởng đã được xã hội, các cấp, các ngành đánh giá nhìn nhận khách quan hơn. Dù vậy, giải thưởng vẫn có những điểm cần cải thiện.

Để khuyến khích sự tham gia của nhiều đơn vị hoạt động trong lĩnh vực xuất bản hơn, Cục sẽ đẩy mạnh công tác truyền thông trước và sau sự kiện. Cục Xuất bản phối hợp với Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông để làm ra một cuốn sách điện tử tóm tắt về những tác phẩm được giải, nội dung của từng tác phẩm sẽ được thực hiện bởi các bên có liên quan.

Mai Lữ