Các dịch vụ CPĐT phổ biến ở các quốc gia châu Phi bao gồm:

Cổng thông tin chính phủ trực tuyến: Các quốc gia châu Phi ngày càng cung cấp nhiều dịch vụ trực tuyến như thuế điện tử, thanh toán điện tử và lập hóa đơn điện tử thông qua các cổng thông tin chính phủ trực tuyến, cho phép công dân tiếp cận các dịch vụ công hiệu quả hơn.

Các sáng kiến ​​nhận dạng số: Nhiều quốc gia châu Phi đang triển khai các sáng kiến ​​nhận dạng số để cải thiện việc cung cấp dịch vụ, bao gồm ID quốc gia có thành phần dữ liệu sinh trắc học để tạo tài liệu và cung cấp dịch vụ tự động, giảm giấy tờ và nâng cao hiệu quả.

Các hoạt động G2G, G2B và G2C: Các dịch vụ CPĐT cho các nhóm khác nhau như cơ quan Chính phủ với cơ quan Chính phủ (G2G), Chính phủ với doanh nghiệp (G2B) và Chính phủ với công dân (G2C) tập trung vào các hoạt động như quy trình bầu cử, thanh toán tiền lương, hệ thống quản lý chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và quy trình mua sắm minh bạch.

Những sáng kiến ​​CPĐT thành công ở các quốc gia châu Phi đã cải thiện đáng kể các dịch vụ của chính phủ và sự tham gia của người dân. Nhiều quốc gia đạt được tiến bộ đáng kể trong việc triển khai. Các dịch vụ phải kể đến gồm:

1. Benin - Khả năng tương tác dữ liệu của chính phủ

Chính phủ Benin đã hợp tác với chính phủ Estonia để thiết kế các khung CPĐT quốc gia và phát triển các dịch vụ điện tử cho công dân và các doanh nghiệp Benin, tập trung vào việc thiết lập khả năng tương tác dữ liệu của chính phủ, cho phép các tổ chức khu vực công chia sẻ và tái sử dụng thông tin một cách hiệu quả dựa trên công nghệ X-Road nguồn mở của Estonia.

Benin đã phát triển một cổng thông tin chính phủ trực tuyến, cho phép truy cập vào hơn 200 dịch vụ công và cung cấp các dịch vụ điện tử mới như công bố kết quả kỳ thi quốc gia, kỳ thi cấp giấy phép lái xe điện tử và bỏ phiếu điện tử.

2. Bờ Biển Ngà - An ninh mạng và quyền riêng tư dữ liệu

Ngân hàng Phát triển châu Phi đang hỗ trợ dự án hỗ trợ tăng cường CPĐT của Bờ biển Ngà (Côte d’Ivoire) nhằm cải thiện quản trị, chất lượng và phạm vi bao phủ của các dịch vụ công dành cho công dân, công ty và chính quyền.

Dự án sẽ giải quyết những thách thức về an ninh mạng thông qua trung tâm điều hành an ninh mạng (SOC) kết hợp với cơ sở hạ tầng khóa công cộng để đảm bảo độ tin cậy của các giao dịch số trong nước với thế giới.

Dự án cũng sẽ cải thiện toàn bộ hệ sinh thái kỹ thuật số bằng cách tăng cường khung pháp lý. Quyền riêng tư dữ liệu sẽ được bảo vệ bởi cơ quan Bảo vệ Dữ liệu cá nhân và Quyền thông tin.

3. Ghana - Dịch vụ tài chính số

Ghana.gov là nền tảng thu tiền số, được tạo ra để hiện đại hóa cách Ghana thu phí và thanh toán cho nhà cung cấp. Nền tảng này xử lý mọi khoản thanh toán và chuyển khoản theo luồng dịch vụ được xác định trước, quản lý quy trình làm việc sau thanh toán, thông báo cho khách hàng, phản hồi và xếp hạng dịch vụ.

Ghana.gov bao gồm cả GhanaPay, một nền tảng thanh toán trực tuyến tích hợp hỗ trợ Visa, MasterCard, Gh-link Card và ví điện tử. Gh-link EMV Card là chương trình thanh toán bằng thẻ trong nước của Ghana, kết nối tất cả các ngân hàng và tổ chức tài chính tại Ghana, cho phép các tổ chức tài chính phát hành thẻ ngân hàng được sử dụng trên toàn quốc thông qua các mạng lưới ATM và POS.

Các dịch vụ tài chính số này đã giúp Ghana trở thành quốc gia duy nhất ở châu Phi đạt được 100% khả năng tiếp cận tài chính trên toàn lục địa.

4. Kenya - Trung tâm truy cập kỹ thuật số Huduma

Các trung tâm Huduma cung cấp những dịch vụ CPĐT Kenya thông qua một cổng thông tin trực tuyến cung cấp dịch vụ công nhằm nâng cao khả năng tiếp cận của công dân với hơn 5.000 dịch vụ của chính phủ, bao gồm: Giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn và giấy chứng tử từ dịch vụ đăng ký hộ tịch (Civil Registration Services); Giấy chứng nhận lý lịch tư pháp từ Cục điều tra hình sự (Department of Criminal Investigation); Yêu cầu và thanh toán lương hưu từ Cục lương hưu; Giấy phép lái xe thông minh và đăng ký xe đạp và xe máy từ Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (National Transport and Safety Authority); Trao quyền tài chính cho phụ nữ, thanh thiếu niên và trẻ em từ Quỹ Hành động Khẳng định của chính phủ quốc gia (National Government Affirmative Action Fund); Chứng nhận hạt giống, bảo vệ giống cây trồng và giấy chứng nhận xuất khẩu từ dịch vụ thanh tra sức khỏe thực vật Kenya...

Có 52 trung tâm Huduma với không gian dịch vụ mở, công nghệ hiện đại sử dụng các công cụ số. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng chúng làm tăng đáng kể khả năng tiếp cận các dịch vụ của chính phủ, nâng cao khả năng cung cấp dịch vụ và cải thiện sự tham gia của công dân.

5. Rwanda – Cổng thông tin trực tuyến IremboGov

Tại Rwanda, hơn 100 dịch vụ công được số hóa và cung cấp trên một nền tảng số – IremboGov (ra mắt vào năm 2015).

IremboGov cũng là một công cụ thanh toán và tính hoa hồng cho các dịch vụ trả phí để duy trì tài chính bền vững lâu dài. Các dịch vụ bao gồm nộp đơn xin giấy khai sinh, đăng ký giấy phép lái xe và chuyển nhượng quyền sở hữu đất đai.

Nền tảng này đã xử lý hơn 2,7 triệu giao dịch và có kế hoạch bổ sung thêm 100 dịch vụ CPĐT trong ba năm tới, góp phần giảm đáng kể tình trạng tham nhũng ở Rwanda và thúc đẩy lĩnh vực khởi nghiệp công nghệ của nước này.

6. Senegal – Cơ sở hạ tầng công cộng kỹ thuật số quốc gia

Hệ thống cơ sở hạ tầng công cộng kỹ thuật số quốc gia Senegal (DPI), còn được gọi là “Sénégal Numérique 2025" – SN2025, là một chiến lược quốc gia toàn diện nhằm chuyển đổi Senegal thành một xã hội số. Sáng kiến ​​này được thiết kế để tận dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để tăng cường hoạt động của khu vực công và tư nhân, cải thiện việc cung cấp dịch vụ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

SN2025 dựa trên ba trụ cột: Khuôn khổ pháp lý và thể chế, nguồn nhân lực và tín nhiệm số. Chiến lược này nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ quyền số, bảo vệ dữ liệu, phát triển cơ sở hạ tầng và hệ thống kỹ thuật số để hỗ trợ quá trình chuyển đổi số của Senegal.

7. Nam Phi – Hệ thống nhận dạng sinh trắc học

Bộ Nội vụ Nam Phi đã triển khai hệ thống nhận dạng vân tay tự động (AFIS) cho nhiều dịch vụ khác nhau như kiểm soát nhập cư, đăng ký hộ chiếu, đăng ký bầu cử và xác minh thanh toán lương hưu. Việc sử dụng dữ liệu sinh trắc học trong nhận dạng đã giúp các quy trình này hiệu quả hơn, giảm giấy tờ và giảm thiểu các lỗi.

Giấy tờ tùy thân của Nam Phi không chỉ cần thiết cho các dịch vụ công mà còn cần thiết cho các hoạt động hàng ngày như mở tài khoản ngân hàng.

Ví dụ, hiện tại ngân hàng có thể xác minh danh tính thông qua dấu vân tay trên máy quét sinh trắc học kết nối với cơ sở dữ liệu hệ thống nhận dạng quốc gia của bộ Nội vụ.

8. Tanzania - Hệ thống quản lý công chức

Cổng thông tin Watumishi là hệ thống thông tin quản lý dịch vụ công, được thiết kế để cải thiện quản lý nguồn nhân lực trong lĩnh vực công. Hệ thống này hợp lý hóa các quy trình như tuyển dụng, quản lý nhân viên và bảng lương, cho phép các dịch vụ như:

Dịch vụ tự phục vụ của nhân viên: Cán bộ nhà nước có thể truy cập và quản lý thông tin cá nhân của họ, bao gồm lịch sử việc làm, hồ sơ lương và thời gian nghỉ phép.

Dịch vụ tài chính di động Jisajili: Cho phép nhân viên truy cập và quản lý lương, phụ cấp, thanh toán và các dịch vụ tài chính khác thông qua thiết bị di động của họ.

Cổng thông tin Watumishi chứng minh cách nhân viên có thể tự hỗ trợ mà không cần sự can thiệp trực tiếp từ nhân viên hành chính hoặc cán bộ nhân sự. Hệ thống này cho thấy cam kết của chính phủ Tanzania trong việc cải thiện việc cung cấp dịch vụ, nâng cao hiệu quả và thúc đẩy tính minh bạch trong khu vực công.

9. Uganda – Quản lý tài chính tích hợp

Hệ thống quản lý tài chính tích hợp (IFMS) tại Uganda là hệ thống báo cáo, thanh toán và lập ngân sách cho chính quyền trung ương và địa phương. IFMS cung cấp quyền truy cập thông tin theo thời gian thực để ra quyết định thông qua bảng điều khiển, báo cáo và truy vấn trực tuyến, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Nghiên cứu về hiệu quả của IFMS cho thấy ba lợi ích tích cực ở cấp chính quyền địa phương:

Tác động tích cực đến báo cáo tài chính: IFMS tác động tích cực và cải thiện hiệu quả báo cáo tài chính của chính quyền địa phương cấp huyện tại Uganda. Hệ thống này đảm bảo tính chính xác, minh bạch và hiệu quả cao hơn trong việc báo cáo thông tin tài chính ở cấp chính quyền địa phương.

Tinh giản hệ thống báo cáo tài chính: IFMS tạo điều kiện tinh giản hệ thống báo cáo tài chính, tăng cường cơ chế kiểm soát nội bộ và cải thiện hiệu quả chung của quy trình quản lý tiền mặt và lập ngân sách của chính quyền địa phương.

Tăng cường trách nhiệm giải trình và minh bạch: Việc triển khai IFMS đã góp phần tăng cường trách nhiệm giải trình và tính minh bạch của báo cáo tài chính trong các đơn vị thuộc chính quyền địa phương, từ đó cải thiện các hoạt động quản lý tài chính và quản trị.

IFMS đã được tích hợp với nhiều hệ thống khác để đảm bảo trao đổi thông tin liền mạch và tự động hóa các khía cạnh chính của quy trình quản lý tài chính công, từ lập và thực hiện ngân sách đến tính toán và báo cáo.

10. Zambia – Thông tin quản lý nông nghiệp

Hệ thống thông tin quản lý nông nghiệp tích hợp Zambia (ZIAMIS) từ Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã cung cấp thông tin về nông nghiệp cho tất cả các quận ở Zambia, cải thiện việc ra quyết định và cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực nông nghiệp. ZIAMIS bao gồm các mô-đun, như Mô-đun ngân sách kế hoạch hoạt động, Mô-đun giám sát và đánh giá, Mô-đun tài trợ và quản lý kiến ​​thức.

Hệ thống cải thiện khả năng tiếp cận chứng từ điện tử, mở rộng điện tử, bảo hiểm, ... cho 1,5 triệu nông dân đã đăng ký trong nước. Ví dụ, nông dân hộ nhỏ có thể đăng ký chứng từ điện tử và nhận thông tin đầu vào từ chính phủ hoặc khu vực tư nhân. Các nhóm nông dân có thể nộp đơn xin tài trợ để hỗ trợ mặt hàng họ đã chọn và được thông báo kịp thời về tình trạng đơn đăng ký của họ.

Thách thức đối với các dịch vụ CPĐT của châu Phi

Ngoài thách thức ban đầu là huy động đủ vốn đầu tư để phát triển các dịch vụ CPĐT, các quốc gia châu Phi phải đối mặt với nhiều thách thức khác khi triển khai các dịch vụ chính phủ số. Những thách thức bao gồm, tỷ lệ biết chữ thấp, cơ sở hạ tầng viễn thông kém phát triển và thiếu cam kết từ chính phủ đối với quá trình chuyển đổi số và cách tiếp cận minh bạch hơn và lấy người dân làm trung tâm. Ngoài ra còn có những thách thức về quản trị, tiếp cận tài nguyên, lãnh đạo, kỹ năng ICT và hiểu biết số.

Bất chấp những thách thức này, các quốc gia châu Phi đã đạt được tiến bộ trong việc triển khai các dịch vụ CPĐT, bao gồm đăng ký hộ chiếu qua dấu vân tay tự động, cổng dịch vụ trực tuyến và các dịch vụ số của chính phủ./.

Hạnh Tâm