Hiệp định đóng vai trò như một văn kiện toàn diện, tổng hợp các kế hoạch hành động liên quan đến chuyển đổi số và kinh tế số, được kỳ vọng sẽ thiết lập một nền tảng vững chắc để đưa ASEAN trở thành khu vực có nền kinh tế số hàng đầu.

Khả năng tương tác

Sau 8 năm triển khai kế hoạch xây dựng cộng đồng ASEAN, năm 2023, GDP khu vực ASEAN tăng 51%, quy mô nền kinh tế đạt 3.800 tỷ USD, đứng thứ 5 trên thế giới. Tốc độ tăng trưởng chung đạt 4,2%. Vốn đầu tư FDI vào khu vực ASEAN năm 2023 đứng thứ 2 toàn cầu (chỉ sau Mỹ). Quy mô nền kinh tế ASEAN dự kiến đứng thứ 4 trên thế giới vào 2030.

Nền kinh tế ASEAN đang dần trở thành một phần quan trọng của mạng lưới kinh tế và thương mại toàn cầu như: Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và một số DEA song phương như: DEA Singapore-Úc và DEA Anh- Singapore.

Hiệp định khung về kinh tế số ASEAN (Defa) được khởi động đàm phán từ tháng 10/2023, dự kiến đàm phán kết thúc vào cuối năm 2025. Hiệp định đóng vai trò như một văn kiện toàn diện, tổng hợp các kế hoạch hành động liên quan đến chuyển đổi số và kinh tế số, được kỳ vọng sẽ thiết lập một nền tảng vững chắc để đưa ASEAN trở thành khu vực có nền kinh tế số hàng đầu. Defa cũng đang được đàm phán là hiệp định kinh tế số khu vực (DEA) đầu tiên trên thế giới.

Các chuyên gia tin rằng Defa sẽ áp dụng và xây dựng dựa trên các điều kiện kỹ thuật số để đảm bảo khả năng tương tác và đầu vào thị trường toàn cầu.

Theo Viện Iseas-Yusof Ishak cho biết Defa sẽ đưa ra tất cả lĩnh vực và các điều khoản được liên kết với nhau. Các cuộc đàm phán đang diễn ra tập trung vào 9 lĩnh vực chính của nền kinh tế kỹ thuật số, bao gồm cả luồng dữ liệu xuyên biên giới, ID kỹ thuật số và hợp tác trong các chủ đề mới nổi như trí tuệ nhân tạo.

Theo các nhà phân tích cho biết, các cấp độ quản lý dữ liệu khác nhau giữa các thành viên quốc gia ASEAN yêu cầu cách tiếp cận dựa trên nguyên tắc. Thay vì quy định các biện pháp cụ thể, Defa sẽ đưa ra một tác vụ hợp tác mã, không có chính sách rộng rãi để các quốc gia thành viên xác định các phương pháp quản trị phù hợp nhất với bối cảnh cảnh trong nước.

Cơ quan quản lý có thể theo đuổi tiến trình liên kết của các quy định. Ví dụ, thương mại điện tử xuyên biên giới đại diện cho một lĩnh vực phát triển hơn nền kinh tế kỹ thuật số, với nhiều thành viên ASEAN đã áp dụng thương mại không cần giấy tờ. Cuộc đàm phán Defa đang diễn ra có thể tận dụng luật pháp trong nước hiện có và các hiệp định khu vực như Hiệp định ASEAN về thương mại điện tử. Ngược lại, cần nhiều thời gian hơn để đàm phán về các chủ đề ít liên kết hơn như hợp tác xuyên biên giới trong các sáng kiến ​​nhận dạng kỹ thuật số và quản trị các công nghệ mới nổi.

Từ thực tế cho thấy tính linh hoạt của một cơ sở thỏa thuận dựa trên nguyên tắc cũng sẽ cho phép Defa “có khả năng hoạt động trong tương lai” và vẫn phù hợp khi các công nghệ mới phát triển. Alpana Roy, quan chức kinh tế cấp cao của Singapore tại ASEAN, giám sát bộ phận ASEAN tại Bộ Thương mại và Công nghiệp Singapore, cho biết nguyên tắc thiết kế quan trọng của Defa là trở thành một thỏa thuận sống thích ứng với bối cảnh kinh tế xã hội và công nghệ không ngừng phát triển.

Hiệp định khung kinh tế số ASEAN

Phát biểu tại Asia House một tổ chức phi lợi nhuận với mục tiêu kết nối doanh nghiệp, học giả và ngoại giao Đan Mạch với các đối tác châu Á vào ngày 12/6/2024. Ông Gobind nhấn mạnh, các lợi ích những tiềm năng hữu ích của Hiệp định và đây sẽ là một trong những ưu tiên hàng đầu khi Malaysia đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2025.

Ông Gobind cũng khẳng định: Sẽ hoàn tất Hiệp định này trước cuối năm nay từ đó đạt mục tiêu đơn giản hóa thương mại xuyên biên giới sẽ khai thác tiềm năng thương mại lớn.

DEFA là pháp lý đầu tiên trên toàn khu vực Đông Nam Á về kinh tế số, được thiết kế thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi ASEAN trở thành một nền kinh tế số hàng đầu. Hiệp định này tập trung tăng cường thông tin tăng cường hợp tác kỹ thuật số và đảm bảo tính tương thích trong quản lý dữ liệu và quy định pháp lý. Đặc biệt, DEFA tập trung vào các lĩnh vực như: Thương mại điện tử, thanh toán xuyên biên giới, luồng dữ liệu và bảo mật thông tin, thúc đẩy tạo ra một nền tảng chung giúp ASEAN đạt được đồng bộ trong các chính sách và cuối cùng là cung cấp một số lĩnh vực thương mại.

Cuộc đàm phán ban đầu về Hiệp định dự kiến ​​diễn ra vào năm 2025, nhưng đã được ASEAN xúc tiến sớm dưới thời kỳ Indonesia giữ cương vị Chủ tịch ASEAN. Cuộc hội đàm liên quan đến Hiệp định khung kinh tế số ASEAN đã chính thức được khởi động vào ngày 9/3/2023, trong cuộc họp lần thứ 23 của Hội đồng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AECC), diễn đàn ra bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 43 tại Jakarta, Indonesia. Đây là sự kiện quan trọng, đánh dấu một bước tiến lớn trong việc tăng cường hợp tác giữa các quốc gia thành viên ASEAN.

Tính tới tháng 9/2024, Hiệp định vẫn đang thu thập ý kiến ​​của các thành viên quốc gia trong ASEAN và bổ sung hoàn thiện dự thảo. Cuộc trò chuyện gần đây nhất diễn ra từ ngày 15-16/5/2024 tại Indonesia, có khả năng sẽ được diễn ra lần thứ hai tới bên lề hội nghị cấp cao ASEAN thường được diễn ra vào tháng 11/2024.

Nếu Hiệp định được thông qua vào cuối năm nay, nó sẽ vượt qua tiến độ dự kiến ​​và có khả năng mang lại sức mạnh thương mại trong khu vực, trong đó có các quốc gia thành viên như Việt Nam.

Tại thảo luận với doanh nghiệp các nước ASEAN và tranh luận về những cơ hội trong thời đại số tại Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 vào ngày 23/4/2024. Theo số liệu được trình bày cho biết, doanh thu thực tế kinh số năm 2023 của ASEAN đạt 100 tỷ USD, tăng 8 lần so với năm 2016. Con số này được dự báo sẽ đạt trên 1.000 tỷ USD vào năm 2030, cho thấy tiềm năng lớn của khu vực đang hướng tới hoàn thành Hiệp định kinh tế số vào năm 2025.

Đặc biệt với Việt Nam Hiệp định có vai trò cung cấp chuyển đổi số, mở rộng kết nối kinh tế và hợp tác công nghệ với các quốc gia trong khu vực. Điều này tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường, nâng cao khả năng cạnh tranh và cải thiện bảo mật dữ liệu. Đồng thời, Hiệp định cũng thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực và tạo điều kiện cho việc ứng dụng công nghệ mới./.

PV