Phát triển sản xuất nông nghiệp nhờ AI

Trí tuệ nhân tạo hay trí thông minh nhân tạo (AI) là một ngành thuộc lĩnh vực khoa học máy tính, là trí tuệ do con người lập trình tạo nên, với mục tiêu giúp máy tính có thể tự động hoá các hành vi thông minh như con người. AI giúp máy tính có được những trí tuệ của con người như biết giao tiếp do hiểu ngôn ngữ, tiếng nói, biết học và tự thích nghi, biết suy nghĩ và lập luận để giải quyết vấn đề do người dùng đặt ra.

AI đang dần trở thành một trong những công nghệ cốt lõi trong quá trình hiện đại hóa nông nghiệp toàn cầu, mang lại nhiều lợi ích quan trọng từ việc gia tăng năng suất đến cải thiện chất lượng sản phẩm.

Đối với Việt Nam, việc ứng dụng AI vào nông nghiệp không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là chìa khóa để xây dựng một nền nông nghiệp bền vững và cạnh tranh quốc tế. Một trong những ứng dụng nổi bật của AI trong nông nghiệp là khả năng phân tích dữ liệu đất.

AI giúp nông dân đo lường các chỉ số như độ pH, độ ẩm và nồng độ dinh dưỡng trong đất, từ đó tối ưu hóa quy trình canh tác, cải thiện sản lượng và chất lượng cây trồng. Công nghệ này đã được triển khai tại nhiều quốc gia như Mỹ, Israel và thậm chí là Việt Nam với những công ty tiên phong như FAMIS và DTS-MARD.

Không chỉ phân tích đất, AI còn được ứng dụng trong việc theo dõi và dự báo thời tiết. Dữ liệu thời tiết là yếu tố quan trọng giúp nông dân điều chỉnh quy trình tưới tiêu, quản lý đất và chọn thời điểm thu hoạch phù hợp. AI không chỉ giúp tối ưu hóa quá trình sản xuất mà còn có thể dự đoán trước những biến đổi thời tiết bất thường, giúp giảm thiểu rủi ro từ thiên tai và thay đổi môi trường.

Bên cạnh đó, robot nông nghiệp cũng là một trong những bước tiến quan trọng nhất trong ứng dụng AI. Các robot này được trang bị cảm biến và công nghệ AI để thu thập dữ liệu về cây trồng, đất đai và thời tiết, sau đó tự động thực hiện các nhiệm vụ như tưới cây, cắt tỉa và thậm chí là thu hoạch mà không cần sự can thiệp của con người. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp như VinEco đã bắt đầu ứng dụng robot vào các hoạt động nông nghiệp, giúp tiết kiệm nhân lực và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Hay như một số mô hình ứng dụng hệ thống quản lý điều khiển nông trại quy mô lớn bằng AI cho tái canh cà phê của Netafim Việt Nam đã giúp nông dân trồng cà phê đạt năng suất 5 tấn/ha ngay trong vụ thu hoạch đầu tiên, tăng 300% so với phương pháp truyền thống. Ngoài ra, mô hình này còn góp phần giảm chi phí cho cà phê tái canh, nâng cao lợi nhuận sản xuất.

Hợp tác xã rau quả sạch Chúc Sơn (huyện Chương Mỹ, Hà Nội) cũng đã sử dụng công nghệ AI trong sản xuất nông nghiệp, lắp đặt hệ thống trạm thời tiết thông minh i.Mentos 3.3 A-G. Hệ thống này cập nhật được tình hình sâu bệnh, dự báo chính xác nhiệt độ, tốc độ gió, lượng mưa…, giúp nông dân xây dựng kế hoạch chăm sóc, bảo vệ rau, quả.

Một số thách thức

Theo ông Đỗ Minh Phương, đại diện Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) trao đổi trên Báo Người đưa tin ngày ngày 15/10/2024, mặc dù dù AI mang lại nhiều lợi ích, việc ứng dụng công nghệ này tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho nông nghiệp công nghệ cao còn hạn chế, và nhân lực nông nghiệp công nghệ cao vẫn cần được đào tạo một cách bài bản hơn. Bên cạnh đó, các chính sách và thể chế hỗ trợ phát triển nông nghiệp công nghệ cao cần được cập nhật để phù hợp với xu thế.

AI đang ngày càng chứng minh vai trò không thể thiếu trong việc hiện đại hóa nông nghiệp. Từ phân tích dữ liệu đất, dự báo thời tiết, đến tự động hóa quy trình, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, AI không chỉ cải thiện năng suất mà còn giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo sự bền vững của ngành nông nghiệp.

Mặc dù việc ứng dụng AI mang lại nhiều lợi ích và gia tăng giá trị cho sản xuất nông nghiệp, nhưng tại Việt Nam, việc áp dụng rộng rãi công nghệ này vẫn gặp nhiều khó khăn.

Tại một số vùng nông thôn và miền núi của Việt Nam, việc tiếp cận Internet và hạ tầng mạng vẫn còn hạn chế, gây khó khăn cho việc triển khai ứng dụng AI. Theo báo cáo kết quả điều tra 53 dân tộc thiểu số (DTTS) của Tổng cục Thống kê thực hiện năm 2024 cho thấy hiện có 10,3% số hộ gia đình DTTS có sử dụng máy vi tính.

Tỷ lệ đồng bào sử dụng điện thoại, trong đó có điện thoại thông minh tăng nhưng vẫn tập trung ở các dân tộc có thu nhập ở nhóm cao. Từ thực tế nêu trên cho thấy, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông chưa được xây dựng đầy đủ và phủ sóng ở tất cả các vùng DTTS, làm hạn chế khả năng truy cập, tiếp cận và khai thác công nghệ số của đồng bào.

Tại tọa đàm “Trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong lĩnh vực nông nghiệp” diễn ra vào tháng 7/2024 tại Trường Đại học Luật, (Đại học Quốc gia Hà Nội), PGS.TS. Nguyễn Thị Quế Anh, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của AI trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt với việc tạo dựng nền nông nghiệp chính xác; hỗ trợ quản lý hiệu quả lĩnh vực nông nghiệp, thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững và bảo đảm an ninh lương thực…

Bên cạnh những lợi ích to lớn, việc ứng dụng AI trong nông nghiệp cũng đặt ra nhiều thách thức về đạo đức và xã hội, liên quan đến việc bảo đảm công bằng và bình đẳng trong quyền tiếp cận công nghệ, bảo vệ quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu, cũng như thu hẹp khoảng cách số.

“Việc sử dụng AI trong sản xuất nông nghiệp chỉ có thể đạt được hiệu quả và bền vững thông qua nỗ lực chung hướng tới nghiên cứu, ứng dụng AI có trách nhiệm. Theo đó, các nhà nghiên cứu phải phát triển các công cụ AI thân thiện với người dùng và tiết kiệm chi phí để nông dân có thể tiếp cận ở bất kỳ quy mô sản xuất nào. Các bên liên quan phải xây dựng chính sách bảo đảm an ninh dữ liệu và bảo vệ nông dân khi ứng dụng công nghệ này”, PGS.TS. Nguyễn Thị Quế Anh khuyến nghị.

Cũng tại chương trình tọa đàm trên, theo ông Đặng Duy Hiển, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp, Bộ NN&PTNT, CNTT, chuyển đổi số và AI đã và đang được ứng dụng tương đối rộng rãi trong chuỗi giá trị sản xuất ngành hàng nông nghiệp ở Việt Nam, từ khâu chuẩn bị (khuyến nông), đến phát triển các giống cây trồng mới, áp dụng máy bay AUV trong chăm sóc, quản lý sâu bệnh, tối ưu hóa thời gian bảo quản, thúc đẩy mạng lưới vận chuyển và xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm.

Ông Đặng Duy Hiển cũng chỉ rõ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún; dữ liệu không đủ và kém chính xác; tâm lý e ngại sử dụng AI của bà con nông dân… là những rào cản lớn để đưa vào ứng dụng AI vào sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam./.

Nguyễn Nhàn