Mới đây, trang Forbes đã có bài viết chuyên sâu, phân tích vị thế cũng như thuận lợi của Việt Nam trong việc thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao.

Phản ánh ý kiến của các chuyên gia là các giáo sư chuyên ngành kinh tế, Forbes nhấn mạnh Việt Nam đang chuyển mình từ một nước chuyên sản xuất giày dép, dệt may sang một trung tâm điện tử và công nghệ cao.

"Made in China" sẽ chuyển thành "Made in Vietnam"

Nếu như trước đây, hầu hết hàng hóa trên thế giới đều được “Made in China”, thì bây giờ, làn sóng đó sẽ chuyển thành “Made in Vietnam”. Đó là ý kiến được GS. Jason Miller, giáo sư quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học Michigan (Hoa Kỳ), cho biết trong bài viết của Forbes. Nổi bật trong đó là việc Việt Nam có thể sẽ là quốc gia có thêm cơ hội từ Tổng thống mới được bầu tiếp theo của Hoa Kỳ.

Trong thời kỳ chính quyền của Tổng thống Trump, nhiều tập đoàn lớn quốc tế như Apple, Foxconn và Intel đã bắt đầu chuyển hướng sản xuất sang Việt Nam nhằm đa dạng hóa danh mục sản xuất của mình. Chỉ hai tháng trước, SpaceX cũng đã công bố khoản đầu tư trị giá 1,5 tỷ USD vào Việt Nam. Thậm chí, “tập đoàn nhà ông Trump” (Trump Organization) cũng đang đầu tư vào Việt Nam với một hợp đồng bất động sản xa xỉ trị giá 1,5 tỷ USD.

Vì thế, trang Forbes cho rằng với tình hình địa chính trị giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện nay, Việt Nam đang trong vị thế tốt để hưởng lợi thế nhiều hơn, đặc biệt nếu Việt Nam nhanh chóng đơn giản hóa các quy định để các doanh nghiệp (DN) có thể nhanh chóng dịch chuyển.

Việt Nam nhắm đến công nghệ sinh học, AI và bán dẫn

Việt Nam có một số lợi thế so với các đối thủ khu vực như Ấn Độ. Đầu tiên, với hệ thống chính trị ổn định, Việt Nam có thể nhanh chóng thiết lập các chính sách thân thiện với DN. Ngoài ra, Việt Nam cũng có vị trí địa lý thuận lợi: ba cảng của Việt Nam đã nằm trong top 50 cảng bận rộn nhất thế giới và giáp Trung Quốc, giúp việc thương mại và logistics giữa hai quốc gia này trở nên dễ dàng hơn.

Quan trọng hơn, Việt Nam còn có một hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu (EU), là quốc gia duy nhất trong khu vực, ngoài Singapore, có được hiệp định này (Ấn Độ hiện đang đàm phán để ký kết hiệp định tương tự, nhằm thuận tiện hóa việc nhập khẩu và xuất khẩu giữa EU và quốc gia đông dân nhất thế giới).

Việt Nam cũng đang nỗ lực cải thiện cơ sở hạ tầng để hỗ trợ các dự án lớn. Ví dụ, trong năm nay, Việt Nam đã ban hành một nghị định mới cho phép các công ty mua năng lượng xanh từ các nhà sản xuất điện mặt trời thay vì phải thông qua nhà cung cấp điện quốc gia. Đây là một động thái giúp các công ty dễ dàng đạt được mục tiêu khí hậu của mình, và đã nhận được sự khen ngợi từ Apple, Samsung (nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Việt Nam) và Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội.

Tran Ngoc Anh, một giáo sư về quản trị tại Đại học Indiana chia sẻ trên trang Forbes rằng: "Việt Nam có thể thành công ở mức độ vừa phải hoặc rất thành công, phụ thuộc vào cách thức hỗ trợ làn sóng đầu tư trực tiếp nước ngoài". Việt Nam đặt cược vào một làn sóng đầu tư lớn từ nước ngoài, hy vọng sẽ giúp biến đất nước thành một quốc gia phát triển và có thu nhập cao vào năm 2045.

Theo ông, một trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam là thu hút các tập đoàn đa quốc gia, vì những công ty này sẽ mang theo hệ sinh thái các nhà cung cấp của riêng họ, từ đó giúp Việt Nam chuyển mình sang các ngành có giá trị gia tăng cao hơn.

"Việt Nam nên ưu tiên các công ty sẽ mang theo những công ty khác đến Việt Nam. Nếu thu hút Apple, sẽ có rất nhiều nhà cung cấp khác muốn gần Apple - những công ty sẽ giúp Việt Nam chuyển mình sang các ngành công nghệ cao hơn. Thay vì chỉ tập trung vào giày dép và dệt may, Việt Nam nên nhắm đến công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo và bán dẫn”.

Việt Nam rõ ràng đã nắm bắt cơ hội

Việt Nam đang chuyển mình từ một cường quốc sản xuất tại Đông Nam Á, nơi nổi bật từ những năm 1990 với ngành sản xuất giày dép và dệt may cho các tập đoàn đa quốc gia như Nike và Adidas.

Tuy nhiên, vào những năm 2000, các công ty điện tử lớn bắt đầu rời Trung Quốc để tận dụng chi phí lao động thấp và các hiệp định thương mại thuận lợi tại Việt Nam. Samsung đã mở nhà máy sản xuất đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2008, và nhanh chóng theo sau là các tập đoàn lớn khác như LG và Intel. Làn sóng các thỏa thuận trị giá hàng tỷ đô la này đã thúc đẩy các nhà cung cấp nhỏ hơn của các công ty lớn thiết lập nhà máy tại Việt Nam.

Kết quả là, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ - sự chênh lệch giữa hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu - đã tăng gấp 3 lần kể từ năm 2004. Theo Cục Thống kê Hoa Kỳ, Việt Nam hiện là quốc gia có thâm hụt thương mại lớn thứ tư với Hoa Kỳ, sau Trung Quốc, Mexico và EU.

Khi chính quyền Trump đầu tiên áp thuế đối với một số mặt hàng sản xuất tại Trung Quốc, như tấm pin mặt trời và máy giặt vào năm 2018, sản xuất đã chuyển sang Việt Nam, cùng với một số quốc gia châu Á khác như Thái Lan, Malaysia và Ấn Độ. Tuy nhiên, GDP của Việt Nam tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Trung Quốc, với mức tăng trưởng trung bình 6,2% mỗi năm.

Vào tháng 5/2020, Apple bắt đầu chuyển sản xuất AirPods từ Trung Quốc sang Việt Nam. Vài tháng sau, Foxconn được cho là đã chuyển một phần dây chuyền lắp ráp iPad và MacBook từ Trung Quốc sang Việt Nam theo yêu cầu của Apple. (Apple cũng chuyển một phần sản xuất sang Ấn Độ).

Các số liệu từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ cũng cho thấy trong giai đoạn từ 2018 - 2019, nhập khẩu điện tử từ Việt Nam gần như tăng gấp đôi. Báo cáo năm 2023 của Ngân hàng Thế giới (WB) cũng cho thấy từ năm 2017 - 2022, lượng hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc, từ máy may đến máy in laser, nhập khẩu vào Mỹ đã giảm, trong khi tỷ lệ hàng hóa sản xuất tại Việt Nam tăng lên tương ứng.

Việt Nam rõ ràng đã nắm bắt cơ hội này. "Việt Nam là một trong những quốc gia đã tận dụng được chính sách thuế quan của Mỹ - Trung, ít nhất là trong vài năm đầu của cuộc chiến thương mại," Pablo Fajgelbaum, giáo sư kinh tế tại Đại học California, Los Angeles, cho biết.

Điều này đã thúc đẩy nền kinh tế xuất khẩu của Việt Nam khi các nhà máy chuyển sang Việt Nam để sản xuất hàng hóa không chỉ cho người tiêu dùng Mỹ. "Việt Nam cũng đã tăng trưởng xuất khẩu sang các quốc gia khác trên thế giới," GS. Fajgelbaum nói.

Ông dự đoán rằng nếu có sự chênh lệch thuế quan giữa Việt Nam và Trung Quốc, các công ty sẽ tiếp tục chuyển nhà máy đến Việt Nam.

Gần đây, Maersk, tập đoàn quốc tế Đan Mạch, thông báo vào cuối tháng trước rằng đã mở kho lưu trữ đầu tiên tại miền Bắc Việt Nam - một cơ sở để hàng hóa có thể được lưu trữ trước khi nộp thuế hay lệ phí – ở khu vực cảng Hải Phòng, và Amazon Việt Nam sẽ là khách hàng đầu tiên. Lego, công ty đồ chơi nổi tiếng của Đan Mạch, cũng thông báo rằng nhà máy trị giá 1 tỷ USD của họ tại Bình Dương gần hoàn thành và sẽ bắt đầu hoạt động vào đầu năm sau.

Các nhà đầu tư trong nước cũng thấy cơ hội lớn. Michael Kokalari, nhà kinh tế trưởng của VinaCapital, một trong những công ty đầu tư lớn nhất tại Việt Nam với 3,7 tỷ USD quản lý, cho biết ông tin rằng tất cả những xu hướng này sẽ tạo ra nhu cầu lớn đối với các công ty logistics và năng lượng sạch, đồng thời giúp phát triển tầng lớp trung lưu ở Việt Nam.

"Nhiều hoạt động đầu tư của chúng tôi tại VinaCapital tập trung vào các công ty mang lại lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp từ sự phát triển của tầng lớp trung lưu," ông cho biết.

Chính sách thuế của chính quyền Tổng thống Trump sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam. Và Forbes đã kết luận bài viết bằng câu nói: “Dù thế nào, chuyến tàu sản xuất trong nước cũng đã ra khơi”./.

Anh Minh