Từ những ngày đầu thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995, đến nay, mối quan hệ giữa hai nước không chỉ cải thiện về mặt chính trị mà còn mở rộng sang các lĩnh vực kinh tế, khoa học, giáo dục, môi trường,…

Những cột mốc đáng nhớ

Ngày 11/7/1995, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ bước sang trang sử mới khi cố Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt và Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ. Từ đây mở ra giai đoạn hợp tác mới giữa hai nước trên tinh thần “gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai”.

Giai đoạn 1995 - 2013 chứng kiến những bước phát triển vượt bậc và toàn diện trong quan hệ giữa hai nước. Tuyên bố về Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được ký kết vào năm 2013 đã tạo lập khuôn khổ quan hệ cho hai nước, khẳng định xu thế phát triển tất yếu của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của quan hệ song phương những năm tiếp theo.

Hai nước cam kết hợp tác toàn diện trên 9 lĩnh vực chủ chốt, bao gồm: chính trị - ngoại giao, thương mại - kinh tế, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, môi trường, y tế, giải quyết hậu quả chiến tranh, quốc phòng - an ninh, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, văn hóa - thể thao - du lịch.

Hai bên nhấn mạnh các nguyên tắc trong quan hệ đối tác toàn diện trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc, cũng như độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau. Đây là lần đầu tiên Hoa Kỳ khẳng định tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam.

Bước tiến quan trọng tiếp theo trong quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được ghi nhận vào năm 2015, khi lòng tin chiến lược giữa hai nước thực sự được thúc đẩy thông qua chuyến thăm lịch sử của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ nhân dịp hai nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ.

Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng đối với quan hệ song phương, vừa là sự tiếp nối con đường Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi, vừa đánh dấu sự hoàn tất một chương sử hai bên bình thường hóa hoàn toàn quan hệ, theo tinh thần “hợp tác đầy đủ”, như ý nguyện của Bác, đồng thời mở ra một chương sử mới của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Chuyến thăm còn là minh chứng điển hình cho bước phát triển và sức mạnh tổng thể của nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại với 3 trụ cột: đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước, đối ngoại nhân dân.

Vào tháng 9/2023, Việt Nam và Hoa Kỳ nâng tầm quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Joe Biden đến Việt Nam. Đây là cột mốc mang ý nghĩa lịch sử, đánh dấu 28 năm từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ vào năm 1995.

Mối quan hệ ngày càng toàn diện và đi vào chiều sâu

Với những nền tảng vững chắc đã được thiết lập, quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả và thực chất trên tất cả các lĩnh vực và ở bình diện song phương, khu vực, quốc tế.

Về chính trị - ngoại giao, sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau đã tăng lên rõ rệt thông qua việc hai bên thường xuyên duy trì trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao. Kể từ khi hai nước chính thức bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, tất cả các Tổng thống Hoa Kỳ đều đã sang thăm Việt Nam.

Nổi bật nhất trong 10 năm qua là các chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama (tháng 5/2016), Tổng thống Donald Trump (tháng 11-2017, tháng 2/2019) và Tổng thống Joe Biden (tháng 9/2023); các chuyến thăm Hoa Kỳ của cố Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng (tháng 7/2015), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc (tháng 5/2017), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính (tháng 5/2022).

Hợp tác kinh tế - thương mại là lĩnh vực hợp tác thành công nhất, trở thành trọng tâm, nền tảng, động lực phát triển cho quan hệ chung giữa hai nước. Kim ngạch thương mại song phương tăng hơn 5 lần trong vòng 10 năm, từ 25 tỷ USD năm 2012 lên gần 139 tỷ USD năm 2022 và tăng hơn 300 lần so với năm 1995 (450 triệu USD) khi hai nước bình thường hóa quan hệ.

Việt Nam đã vươn lên vị trí đối tác thương mại lớn thứ bảy của Hoa Kỳ trên toàn thế giới từ năm 2019. Đặc biệt, từ một nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) có kim ngạch xuất khẩu vào Mỹ thuộc loại thấp nhất, năm 2014, Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu các nước ASEAN về xuất khẩu vào Mỹ. Hiện nay, Hoa Kỳ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, đồng thời là thị trường duy nhất và đầu tiên vượt ngưỡng 100 tỷ USD trong xuất khẩu của Việt Nam.

Đặc biệt, sau 1 năm triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện, hợp tác giữa Việt Nam - Hoa Kỳ tiếp tục đạt được nhiều kết quả tích cực. Trong đó, kinh tế - thương mại - đầu tư tiếp tục là xung lực quan trọng cho quan hệ hai nước.

Hoa Kỳ duy trì là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong khi Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ, đồng thời là đối tác thương mại lớn nhất ở khu vực ASEAN. Kim ngạch thương mại song phương tăng bình quân khoảng 16%/năm; kim ngạch thương mại hai chiều 8 tháng năm 2024 đạt gần 88 tỷ USD (tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023), trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt 77,9 tỷ USD (tăng 24,5% so với cùng kỳ năm 2023), nhập khẩu từ Hoa Kỳ vào Việt Nam là 9,8 tỷ USD (tăng 5,3% so với cùng kỳ năm trước).

Đáng chú ý, lần đầu tiên Hoa Kỳ vươn lên trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của các mặt hàng nông, lâm, thủy sản Việt Nam với kim ngạch đạt 8,58 tỷ USD trong 8 tháng năm 2024, chiếm tỷ trọng 21,4%. Hoa Kỳ là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 11/108 quốc gia đầu tư tại Việt Nam với hình thức đầu tư đa dạng...

Theo Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Nguyễn Quốc Dũng, việc nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ là quyết định hoàn toàn đúng đắn, vừa ghi nhận các tiến bộ vượt bậc trong quan hệ kinh tế giữa hai nước trong thời gian qua, vừa là xung lực tiếp tục củng cố lòng tin và sự phấn khởi trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ.

"Từ góc độ địa bàn, tôi nhận thấy xung lực đến từ sự cam kết và quyết tâm rất lớn của Lãnh đạo cấp cao, Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương hai nước trong triển khai các thỏa thuận cấp cao, tạo dựng các cơ hội để kết nối cộng đồng doanh nghiệp, sẵn sàng đối thoại, lắng nghe để tháo gỡ các khó khăn và vướng mắc", Đại sứ Nguyễn Quốc Dũng nhìn nhận và cho biết, hiện nay, doanh nghiệp hai nước rất quan tâm, mong muốn mở rộng trao đổi thương mại và tăng cường đầu tư, tìm hiểu khả năng hợp tác trong các lĩnh vực mới, như: Trí tuệ nhân tạo (AI), bán dẫn, năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, giao thông vận tải...

Về giáo dục - đào tạo, giao lưu nhân dân, hằng năm, có từ 23.000 sinh viên đến 25.000 sinh viên Việt Nam theo học tại Hoa Kỳ, đưa Việt Nam trở thành nước đứng đầu khu vực Đông Nam Á và đứng thứ năm trên thế giới về số lượng sinh viên theo học ở Hoa Kỳ. Đáng chú ý, số lượng đã tăng liên tục trong 18 năm, riêng trong 10 năm triển khai đối tác toàn diện, số lượng sinh viên Việt Nam theo học tại Hoa Kỳ đã tăng từ hơn 16.000 sinh viên (năm 2013) đến mức cao nhất gần 25.000 sinh viên (năm 2020). Nhiều địa phương của Việt Nam đã và đang chủ động xây dựng các mối quan hệ, các dự án hợp tác với các thành phố, quận, bang ở Hoa Kỳ. Khách du lịch Hoa Kỳ duy trì trong tốp 5 số lượt khách quốc tế đến Việt Nam.

Về hợp tác trong các thể chế đa phương, hai nước đã thúc đẩy trao đổi và ủng hộ lẫn nhau trong khuôn khổ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Hoa Kỳ, tại Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), cũng như phối hợp giải quyết các vấn đề toàn cầu. Việt Nam và Hoa Kỳ cùng chia sẻ tầm nhìn về thúc đẩy vai trò tích cực của các thể chế đa phương trong khu vực, như ASEAN, Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Sáng kiến Hạ nguồn sông Mekong,…

Mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đang tiếp tục hướng tới sự phát triển bền vững, toàn diện và thực chất. Hai nước đã và đang xây dựng nền tảng hợp tác dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau, cam kết hòa bình, ổn định và phát triển khu vực.

Trong bối cảnh quốc tế ngày càng phức tạp, quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ không chỉ mang lại lợi ích song phương mà còn góp phần quan trọng vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực và trên thế giới./.

Linh Linh