Những tín hiệu lạc quan

Trong những năm qua, Việt Nam đã dần hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm đẩy mạnh thu hút FDI vào lĩnh vực nông nghiệp. Nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, nguồn vốn FDI vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao đã đạt nhiều kết quả khả quan. Theo Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, vốn FDI vào nông nghiệp Việt Nam năm 2023 ước tính đạt 23,18 tỷ USD, tăng 3,5% so với năm trước.

Tính đến hết tháng 10/2024, tổng vốn FDI vào lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam ước đạt khoảng 4,8 tỷ USD, với khoảng 1.300 dự án đang hoạt động, đầu tư chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực chế biến thực phẩm, nông nghiệp công nghệ cao và công nghệ sinh học. Các nước châu Á, như: Singapore, Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Trung Quốc… là những đối tác đầu tư lớn nhất vào ngành nông nghiệp. Các dự án FDI đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao của Việt Nam là trồng rau, trồng hoa và chế biến nông sản, chăn nuôi tập trung vào những địa phương có lợi thế về kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực, khí hậu…

FDI đã và đang tạo ra một số phương thức mới hiệu quả cao, nhất là các dự án đầu tư vào phát triển nguồn nguyên liệu, góp phần cải thiện tập quán canh tác, chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị hàng hóa nông sản xuất khẩu và chuyển giao công nghệ tiên tiến, giống cây, giống con có năng suất, chất lượng cao đạt tiêu chuẩn quốc tế. Nhờ đó, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam năm 2023 đạt ngưỡng 53,01 tỷ USD.

Năm 2024, đã có những động thái tích cực trong việc thu hút FDI vào ngành nông nghiệp công nghệ cao. Cụ thể, tháng 1/2024, Công ty Finc Bio-Tech Pte.Ltd (Singapore) đề xuất thuê 10ha đất tại Khu nông nghiệp công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh để đầu tư dự án trồng nấm, tổng vốn đầu tư 33 triệu USD. Nhà máy trồng nấm sẽ được quản lý theo hệ thống quản lý chất lượng HACCP, áp dụng các tiêu chí sản xuất nông nghiệp công nghệ cao.

Một doanh nghiệp FDI khác là công ty HSC (Nhật Bản) hợp tác với công ty cổ phần Smart Eco Farm (SEF) đề xuất thuê 3ha tại khu nông nghiệp công nghệ cao TP. HCM để xây dựng nhà máy chế biến trái cây bằng công nghệ tiên tiến nhất của Nhật Bản. Dự kiến, 20 - 30% lượng sản phẩm sẽ được tiêu thụ tại Việt Nam và 70 - 80% xuất khẩu sang Nhật Bản và thị trường quốc tế.

Tạo môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao

Mặc dù tỷ trọng FDI của cả nước đến nay có xu hướng tăng đáng kể nhưng dòng vốn FDI vào lĩnh vực nông nghiệp còn nhiều hạn chế, nhỏ cả về quy mô dự án và tỷ trọng vốn đầu tư so với tổng vốn FDI của cả nước, chưa tương xứng với tiềm năng, cũng như thế mạnh phát triển nông nghiệp của Việt Nam.

Mặt khác, FDI trong khu vực nông nghiệp công nghệ cao cũng có sự chênh lệch cao giữa các ngành nghề, thường tập trung chủ yếu vào các dự án thu hồi vốn nhanh, như chế biến nông sản thực phẩm, chế biến lâm sản, sản xuất thức ăn gia súc… Các dự án tập trung nhiều ở khu vực Đồng bằng Nam Bộ, tiếp đến là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Đây là những địa bàn có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng… thích hợp cho phát triển nông nghiệp.

Còn những khu vực có thời tiết, địa hình, giao thông… khó khăn như trung du và miền núi phía Bắc, thì rất ít nhà đầu tư nước ngoài quan tâm. Việt Nam chưa thu hút được sự quan tâm những nước có nền công nghệ hiện đại và đa số các dự án FDI trong lĩnh vực nông nghiệp là quy mô vừa và nhỏ.

Theo các chuyên gia, nguyên nhân là do đầu tư vào nông nghiệp mang tính rủi ro cao, chịu ảnh hưởng rõ rệt từ khí hậu, thời tiết, bệnh dịch; Công nghiệp hỗ trợ và hạ tầng phục vụ nông nghiệp ở Việt Nam còn hạn chế; Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao và các giải pháp số phục vụ ngành nông nghiệp và đáp ứng như cầu ứng dụng công nghệ số trong quản lý vận hành từ trang trại đến thành phẩm; Công tác vận động xúc tiến thu hút FDI vào lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn chưa hiệu quả, thiếu cả về nguồn lực và kinh phí; Chưa kết nối toàn quốc và danh mục các dự án ưu tiên kêu gọi đầu tư trong ngành.

Để thúc đẩy khả năng thu hút FDI vào nông nghiệp công nghệ cao, trong thời gian tới nhà nước tập trung xây dựng khung chính sách ưu đãi dành cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao và tăng nguồn vốn hỗ trợ. Khung chính sách này cần quy định cụ thể những mức ưu đãi dựa trên lĩnh vực, nguồn vốn mà các doanh nghiệp này sẽ đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao có tính đến lợi ích của dự án đối với tình hình phát triển kinh tế, xã hội trong nước.

Việc tiến hành quy hoạch lại ruộng đất, giải quyết vấn đề giải phóng mặt bằng, tranh chấp đất đai, cho phép doanh nghiệp nước ngoài sở hữu đất đai có thời hạn là cần thiết. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh hoạt động dồn điền, đổi thửa, quy hoạch đất nông nghiệp để tạo được các quỹ đất có diện tích lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng những tiến bộ khoa học công nghệ trong sản xuất.

Để có thể thu hút được các doanh nghiệp FDI đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, Việt Nam cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua các hoạt động đào tạo, dạy nghề trong nước và nước ngoài; Chú trọng cung cấp thông tin cho người nông dân qua các chương trình ứng dụng, các trang tin điện tử giúp người nông dân chủ động trong việc đổi mới tư duy sản xuất; Tăng cường đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng của ngành nông nghiệp công nghệ cao đáp ứng được nhu cầu của các nhà đầu tư. Chính phủ cần triển khai các chính sách liên quan đến logistics, hệ thống lưới điện, hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống thủy lợi, các chính sách liên quan đến hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi… để tạo nền tảng cho lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao phát triển, giúp tăng khả năng thu hút nguồn vốn FDI vào lĩnh vực này.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại hóa sản xuất nhằm giảm thiểu những nguy cơ từ dịch bệnh và thiên tai. Khi đó Chính phủ mới điều tiết được các nguồn vốn FDI vào các địa bàn, lĩnh vực mong muốn và các nhà đầu tư nước ngoài cũng có thể phát huy được thế mạnh của mình trong từng lĩnh vực, địa bàn để có các phương án đầu tư hiệu quả./.

Hồng Nhung