Biến đổi khí hậu và áp lực lên hệ thống giao thông

Từ cháy rừng ở Canada, lũ lụt nghiêm trọng ở Việt Nam, đến đợt nắng nóng lịch sử năm 2023 -2024, dấu hiệu của biến đổi khí hậu ngày càng rõ ràng. Các nhà khoa học dự báo rằng nếu không hành động ngay bây giờ, tương lai sẽ còn ảm đạm hơn. Một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất - giao thông - đang đứng trước áp lực phải thay đổi.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, giao thông chiếm hơn 20% lượng phát thải khí nhà kính toàn quốc. Các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, và Đà Nẵng không chỉ đối mặt với tắc nghẽn giao thông mà còn chịu áp lực nặng nề từ ô nhiễm không khí. Đây không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là sức khỏe cộng đồng, bởi không khí ô nhiễm có liên quan đến hàng ngàn ca tử vong sớm mỗi năm.

Xe điện - Giải pháp tương lai

Xe điện (EV) đã và đang chứng minh vai trò quan trọng trong nỗ lực giảm phát thải từ giao thông. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính rằng hơn một nửa lượng khí thải cần cắt giảm vào năm 2050 đến từ việc thay đổi hành vi tiêu dùng - bao gồm việc chuyển sang xe điện.

Tại Việt Nam, các hãng xe trong và ngoài nước đã đóng góp lớn khi triển khai hệ thống trạm sạc phủ khắp các thành phố lớn và mở rộng ra các tuyến đường liên tỉnh. Tuy nhiên, sự phát triển này chưa đồng đều, và các vùng nông thôn hay vùng sâu vùng xa vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận xe điện.

Ở một số quốc gia như Na Uy, chính phủ không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn miễn thuế cho người mua xe điện, đồng thời thiết lập hạ tầng sạc rộng khắp. Việt Nam có thể học hỏi bằng cách triển khai các ưu đãi thuế, giảm giá mua xe và trợ cấp cho các doanh nghiệp lắp đặt trạm sạc.

Đồng thời, công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng hiệu quả sử dụng EV. Google Maps đã tích hợp thông tin về trạm sạc và tính toán tuyến đường tiết kiệm năng lượng. Tại Việt Nam, việc hợp tác với các nền tảng bản đồ nội địa để cung cấp thông tin chi tiết về trạm sạc có thể tạo động lực mạnh mẽ để người dùng chuyển sang xe điện.

Giao thông công cộng: Lời giải cho đô thị

Giao thông công cộng luôn là chìa khóa để giảm áp lực giao thông và lượng phát thải tại các thành phố lớn. Tại Nhật Bản, hệ thống tàu cao tốc không chỉ nhanh chóng, tiện lợi mà còn cực kỳ thân thiện với môi trường. Một chuyến tàu giữa Tokyo và Osaka thải ra lượng khí CO₂ chỉ bằng 1/12 so với máy bay.

Đây là bài học quý giá cho Việt Nam khi triển khai các dự án metro tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Dù các dự án này vẫn gặp khó khăn về vốn và tiến độ, nhưng nếu được đầu tư đúng mức, chúng có thể giảm đáng kể số lượng phương tiện cá nhân trên đường phố.

Ngoài ra, một ví dụ đáng chú ý là Singapore, nơi chính phủ khuyến khích sử dụng giao thông công cộng thông qua chính sách giá vé hợp lý, chất lượng dịch vụ cao và tích hợp hệ thống xe buýt, tàu điện ngầm.

Việt Nam cũng cần nâng cao chất lượng xe buýt điện và triển khai các hệ thống xe đạp công cộng tại các khu vực trung tâm. Đặc biệt, việc sử dụng ứng dụng di động để cung cấp thông tin thời gian thực về các tuyến xe buýt hoặc tàu điện có thể khuyến khích người dân từ bỏ phương tiện cá nhân.

Ứng dụng AI và công nghệ để giảm tắc nghẽn

Công nghệ đang thay đổi cách chúng ta quản lý giao thông. Google, qua dự án “Project Green Light”, đã sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hóa thời gian đèn giao thông tại 12 thành phố trên thế giới. Kết quả cho thấy số lần dừng xe giảm tới 30%, giúp cắt giảm đáng kể lượng khí thải và thời gian chờ đợi của người tham gia giao thông. Nếu dự án này được triển khai tại các giao lộ lớn ở Hà Nội hoặc TP. Hồ Chí Minh, như ngã tư Nguyễn Trãi - Khuất Duy Tiến, tác động sẽ rất rõ ràng.

Tại Việt Nam, các thành phố lớn có thể đầu tư vào hệ thống quản lý giao thông thông minh, tích hợp camera giám sát và AI để điều phối lưu lượng xe. Tương tự như Hàn Quốc, nơi các cảm biến giao thông được lắp đặt để điều chỉnh thời gian đèn xanh – đỏ theo thời gian thực, chúng ta có thể giảm thiểu ùn tắc và cải thiện chất lượng không khí đô thị.

Hàng không xanh

Ngành hàng không, mặc dù chỉ chiếm 3,5% lượng phát thải toàn cầu, vẫn là một lĩnh vực cần đặc biệt quan tâm. Google, trong dự án hợp tác với American Airlines, đã ứng dụng AI để giảm 54% lượng vệt khói trắng do máy bay để lại – một yếu tố giữ nhiệt đáng kể trong khí quyển. Đây là một giải pháp mà các hãng hàng không Việt Nam có thể cân nhắc áp dụng.

Ngoài ra, nhiên liệu sinh học và công nghệ động cơ sạch đang được phát triển ở nhiều quốc gia. Tại Brazil, nhiên liệu sinh học sản xuất từ mía đường đã được sử dụng trong một số chuyến bay thương mại. Việt Nam, với tiềm năng lớn trong sản xuất nhiên liệu sinh học từ phế phẩm nông nghiệp như trấu hoặc bã mía, có thể tận dụng lợi thế này để giảm phát thải từ ngành hàng không.

Hướng đi cho tương lai

Để biến giao thông xanh thành hiện thực, Việt Nam cần sự hợp tác đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Các giải pháp như đầu tư vào hạ tầng xe điện, nâng cao chất lượng giao thông công cộng và ứng dụng công nghệ thông minh là những bước đi cần thiết.

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là nhận thức và sự thay đổi từ mỗi cá nhân. Mỗi người chọn đi xe buýt thay vì xe máy, mỗi chiếc xe điện thay thế xe chạy xăng, mỗi hành động nhỏ đều góp phần vào một tương lai xanh hơn. Chặng đường phía trước còn dài, nhưng với những bước đi đúng đắn, chúng ta hoàn toàn có thể hướng tới một Việt Nam bền vững./.

Huy Tuấn