Và để tăng hiệu quả việc Luật khi được ban hành đi vào thực tế, đời sống thì việc tiếp thu, lấy ý kiến đối với Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ (KHCN) và Đổi mới sáng tạo (ĐMST) là điều quan trọng, cần thiết. Đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, diễn ra chiều nay (13/5), các đại biểu quốc hội (ĐBQH) đã có những đóng góp, trao đổi, thảo luận sâu sắc.

KHCN và ĐMST: động lực tăng trưởng bền vững

Nêu quan điểm về sự cần thiết ban hành, quy định cụ thể đối với các chính sách nhằm quản lý, phát huy có hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước, đại biểu Vương Quốc Thắng, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam đề xuất, dự thảo Luật cần được chú trọng thêm về các chính sách nhằm thúc đẩy phát triển đội ngũ các nhà khoa học một cách có chiều sâu và bền vững; bảo đảm Luật cũng chính là thông điệp truyền cảm hứng cho các thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên có khát vọng, lý tưởng và đam mê trở thành nhà khoa học để xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước.

Đặc biệt, Luật cũng cần nghiên cứu có các chính sách phù hợp nhằm khơi thông và huy động mọi nguồn lực trong xã hội tham gia hoạt động KHCN và ĐMST, nhất là lực lượng doanh nghiệp (DN), trong đó có DN tư nhân.

“Cần lấy hoạt động KHCN và ĐMST làm động lực tăng trưởng mới, động lực tăng trưởng bền vững của DN, đại biểu Vương Quốc Thắng nhấn mạnh.

Đại biểu Vương Quốc Thắng nêu thêm quan điểm, dự thảo Luật cũng cần có chính sách phát triển KHCN và ĐMST ưu tiên các hoạt động xanh, tuần hoàn và bảo vệ môi trường. Đồng thời, nên xem xét bổ sung cơ chế, chính sách khuyến khích đồng tài trợ giữa DN và cơ sở giáo dục đại học trong thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Đặc biệt, cần bổ sung thêm quy định “các cơ quan thông tấn báo chí, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội có trách nhiệm phổ biến, lan tỏa tri thức KHCN và ĐMST.

Trong khi đó, đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cho rằng, Luật cần quy định tối thiểu 20% kinh phí sự nghiệp KHCN hàng năm của các bộ, ngành, địa phương phải dành cho đặt hàng các sản phẩm KHCN trong nước.

Hơn nữa, việc quy định rõ ràng một tỷ lệ bắt buộc sẽ tạo động lực và áp lực thực hiện, thay vì chỉ khuyến khích tự nguyện như hiện nay; cùng với đó là các chính sách hỗ trợ đầu ra, chuyển giao, thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà còn cho rằng, cần cho phép trích lập tối đa là 15% thu nhập tính thuế. Riêng đối với các DN hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ số, công nghệ chiến lược như chip, AI, dữ liệu lớn, mức tối đa là 20% để tạo dư địa đủ lớn cho đầu tư nghiên cứu, ĐMST.

“Bộ KH&CN có thể ban hành danh mục cụ thể và quy định không bắt buộc lập đề tài, nhiệm vụ cho từng khoản chi tạo thuận lợi cho DN sử dụng quỹ theo nhu cầu thực tế, phục vụ hoạt động ĐMST”, đại biểu Trần Thị Nhị Hà nêu quan điểm.

Cùng quan điểm về việc cần thúc đẩy, tạo nguồn kinh phí cho phát triển KH&CN, đại biểu Sùng A Lềnh, Phó trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Lào Cai cho rằng, có thể cho phép DN được trích tối đa 20% thu nhập tính thuế để lập quỹ phát triển KHCN, ĐMST, chuyển đổi số và nghiên cứu phát triển.

Giải thích cho quan điểm này, đại biểu Sùng A Lềnh cho rằng, việc nâng tỷ lệ trích lập quỹ không chỉ giúp DN có thêm nguồn lực để đầu tư bài bản, dài hạn vào KHCN và ĐMST, mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển DN tư nhân lớn mạnh, bền vững, có khả năng cạnh tranh khu vực và toàn cầu.

Cần bổ sung các tiêu chí đặc thù

Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, ĐBQH tỉnh Hải Dương cho rằng, cần có các tiêu chí mở phù hợp với đặc thù của khoa học xã hội và nhân văn. Các tiêu chí cần phải được bảo đảm công bằng, minh bạch và tôn vinh đúng những người có đóng góp học thuật và chính sách trong cả ba lĩnh vực: khoa học tự nhiên, kỹ thuật - công nghệ, và khoa học xã hội - nhân văn.

“Cần tiếp cận xây dựng, hoàn thiện Luật theo hướng tiếp cận phân tầng - phân vai - phối hợp chặt chẽ, cùng với cơ chế khuyến khích sáng tạo và đánh giá công bằng”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh.

Về phát triển nguồn nhân lực, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh, ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, vấn đề đào tạo, sử dụng, đãi ngộ nguồn nhân lực KHCN chất lượng cao là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Do đó, cần có những chính sách cụ thể hơn và hiệu quả hơn nữa để thu hút, bồi dưỡng và trọng dụng đội ngũ các nhà khoa học hàng đầu, đặc biệt là lực lượng đang công tác tại các tổ chức khoa học và công nghệ.

Bên cạnh đó, tập trung phần lớn nguồn nhân lực khoa học chất lượng cao của cả nước như miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân, đơn giản hóa thủ tục hành chính cho các chuyên gia nước ngoài, tăng cường hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại nhân tài công nghệ, công nghệ số… để góp phần thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW, tạo lợi thế cho Việt Nam trong cạnh tranh nhân lực chất lượng cao.

Ngoài các ý kiến nêu trên, còn nhiều ý kiến, đóng góp của các đại biểu khác. Tuy nhiên, tựu chung các ý kiến đều bày tỏ sự đồng tình với việc ban hành Luật KHCN và ĐMST, xem đây là bước đi cần thiết nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước. Hơn nữa, các đại biểu luôn kỳ vọng việc xây dựng Luật không chỉ tạo hành lang pháp lý đồng bộ mà còn xác lập nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Tiếp thu các ý kiến, đề xuất của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đánh giá cao những ý kiến đóng góp tâm huyết của các ĐBQH; đồng thời khẳng định, Bộ sẽ phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nghiên cứu, rà soát, tiếp thu và hoàn thiện dự án Luật nhằm đảm bảo Luật KHCN và ĐMST có tính thực tiễn, khả thi và thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành và các luật liên quan./.

NM