Ngày 6/6/2025 tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) của Quốc hội đã phối hợp tổ chức Hội thảo góp ý Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN & ĐMST).

Hội thảo nhằm tiếp tục hoàn thiện các nội dung của Dự thảo Luật sau khi đã tiếp thu ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại biểu, tập trung vào các nội dung quan trọng, từ phạm vi điều chỉnh, tên gọi của Luật, đến cấu trúc, nội dung các điều khoản cụ thể và vấn đề bảo đảm tính hợp hiến, khả thi khi thi hành.

Các đại biểu đều thống nhất việc sửa đổi, bổ sung Luật KH&CN năm 2013 là cần thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, khi KH, CN&ĐMST đang trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội.

Đòn bẩy thể chế thúc đẩy phát triển kinh tế tri thức

Phát biểu tại Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh vai trò chiến lược của Luật KH, CN & ĐMST trong tiến trình phát triển đất nước, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng tới kinh tế số, kinh tế tri thức.

Theo ông Nguyễn Duy Ngọc, để luật phát huy vai trò thực tiễn, cần bám sát yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tạo cơ chế thu hút và giữ chân nhân tài KH&CN trong nước và quốc tế.

“Luật KH,CN&ĐMST cần được thiết kế như một công cụ thể chế hóa các nghị quyết quan trọng của Đảng, nhất là Nghị quyết 57 về phát triển KH,CN & ĐMST, Nghị quyết 66 về phát triển kinh tế tri thức và Nghị quyết 68 về đổi mới cơ chế quản lý nhiệm vụ KH&CN”, ông Nguyễn Duy Ngọc khẳng định.

Trình bày về các điểm mới của Dự thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết: “Luật lần này chưa bao giờ thông thoáng như thế”, phản ánh tư duy pháp lý cởi mở, tiếp thu hơn 1.000 ý kiến từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Dự thảo có sự liên thông với trên 10 luật chuyên ngành như Luật Đầu tư công, Luật Thuế, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Chuyển đổi số… nhằm đảm bảo tính đồng bộ và khả năng thực thi hiệu quả.

Một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp (DN) khởi nghiệp và tổ chức KH&CN đã được tích hợp vào các luật đang được Quốc hội thảo luận. Sự đồng bộ này sẽ góp phần thúc đẩy các hoạt động như: hình thành sàn giao dịch công nghệ, thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tháo gỡ rào cản hành chính, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT).

Đặc biệt, đối với các tổ chức KH&CN công lập, Dự thảo đề xuất trao quyền tự chủ thực chất về tài chính, nhân sự và nhiệm vụ khoa học. “Phải để các tổ chức KH&CN được tự đề xuất và chủ động sử dụng nguồn lực thay vì bị động chờ được giao nhiệm vụ”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh.

Tăng cường liên kết ba nhà, thúc đẩy sở hữu trí tuệ và phát triển thị trường công nghệ

Tại Hội thảo, nhiều đại biểu đề xuất hoàn thiện cơ chế tài chính để khuyến khích hợp tác giữa “ba nhà”: Nhà nước - Doanh nghiệp - Viện trường.

Theo đó, đại diện Đại học (ĐH) Quốc gia TP. Hồ Chí Minh kiến nghị triển khai mô hình “ba nhà” thông qua các trung tâm ĐMST, cùng với cơ chế đồng tài trợ giữa ngân sách Nhà nước và DN tư nhân.

Trong khi đó, đại diện ĐH Y Hà Nội đề nghị làm rõ quy định về hợp tác quốc tế, đặc biệt trong việc mời chuyên gia nước ngoài, tiếp nhận tài trợ và thu hút nhân lực chất lượng cao. Thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều rào cản về pháp lý và tài chính trong hợp tác quốc tế về KH&CN, khiến các trường ĐH và tổ chức nghiên cứu khó tiếp cận các nguồn lực toàn cầu.

Vấn đề sở hữu trí tuệ cũng thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu. Đại biểu từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, việc bổ sung quy định về sàn giao dịch công nghệ là điểm tiến bộ đột phá, góp phần hình thành thị trường công nghệ minh bạch, kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu và DN.

Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là chưa có cơ chế định giá rõ ràng cho tài sản trí tuệ. Điều này gây khó khăn trong việc góp vốn bằng sáng chế, chuyển giao công nghệ, liên kết nghiên cứu. Nhiều ý kiến kiến nghị cần cụ thể hóa quy trình định giá, bảo đảm quyền lợi cho nhà khoa học, thúc đẩy ĐMST trong khu vực tư nhân.

Đại diện Tập đoàn Masan cũng đề xuất cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính trong việc đặt hàng, đấu thầu và nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN, để DN có thể tập trung vào phát triển sản phẩm hơn là quy trình báo cáo.

Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT của Quốc hội, ông Lê Quang Huy, khẳng định rằng Luật KH,CN&ĐMST cần được xây dựng trên tinh thần thể chế hóa đầy đủ các nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 57, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68. Theo ông, “bảo đảm tính đồng bộ giữa các luật liên quan là điều kiện tiên quyết để tránh chồng chéo và mâu thuẫn trong triển khai thực tế”.

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá cao nỗ lực tháo gỡ rào cản hành chính, mở rộng không gian sáng tạo và huy động nguồn lực xã hội. Ông đề nghị cần thiết kế các quy định đặc thù cho lĩnh vực KH,CN & ĐMST, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm chủ động về công nghệ trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Phát biểu kết luận, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh: “Dự thảo Luật KH,CN&ĐMST cần được xây dựng trên cơ sở tiếp thu sâu sắc các ý kiến chuyên gia, phản ánh thực tế cuộc sống và học hỏi kinh nghiệm quốc tế”.

Ông đề nghị cơ quan chủ trì tiếp tục rà soát, điều chỉnh các quy định về cơ chế giao nhiệm vụ, định giá tài sản trí tuệ, tạo hành lang pháp lý hiệu quả để KH&CN thực sự trở thành động lực phát triển quốc gia.

Ngay sau hội thảo, các cơ quan liên quan sẽ tổng hợp 28 nhóm vấn đề lớn và 9 ý kiến bổ sung được nêu trực tiếp, khẩn trương hoàn thiện báo cáo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở đó, Dự thảo Luật sẽ tiếp tục được điều chỉnh, hoàn thiện và trình Chính phủ theo đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, phù hợp yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới./.

AD