Các nước BRICS nhấn mạnh đến sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), nhu cầu bảo vệ an ninh thông tin và quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trong lĩnh vực này.

Trong bản dự thảo tuyên bố đang được các nhà lãnh đạo xem xét tại hội nghị thượng đỉnh kéo dài 2 ngày tại Rio de Janeiro, có lời kêu gọi ngăn chặn việc thu thập dữ liệu trái phép thông qua các hệ thống AI và đưa ra các cơ chế bồi thường công bằng cho chủ sở hữu bản quyền.

Các nhà lãnh đạo tham gia Hội nghị thượng đỉnh đã bày tỏ lập trường kiên quyết phản đối việc sử dụng nội dung có bản quyền trong quá trình đào tạo các mô hình AI của các công ty công nghệ lớn, chủ yếu có trụ sở tại các nước phát triển. Các nhà lãnh đạo BRICS nhấn mạnh lợi ích của các quốc gia đang phát triển phải được xem xét trong quá trình hình thành nền kinh tế số công bằng.

Theo bản dự thảo tuyên bố, các nước BRICS ủng hộ việc tuân thủ các nguyên tắc "tôn trọng nhân quyền, minh bạch và trách nhiệm giải trình" trong việc sử dụng các công nghệ AI. Các nước cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế tích cực tham gia vào việc định hình khuôn khổ quản trị và quy định về AI toàn cầu.

Sáng kiến ​​này của các nước BRICS có thể đại diện cho một bước tiến quan trọng hướng tới việc thu hút sự chú ý của toàn cầu đối với các vấn đề cơ bản như quyền sở hữu dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư và bồi thường công bằng khi sử dụng các công cụ AI.

Dưới đây là một số tổng hợp về tình hình hiện tại và triển vọng tương lai của AI tại các nước BRICS.

AI trong nông nghiệp

AI đang cách mạng hóa nông nghiệp, giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động, thách thức về khí hậu và mục tiêu phát triển bền vững. Tại Nga, 40% doanh nghiệp (DN) nông nghiệp đã áp dụng các giải pháp số, bao gồm máy bay không người lái nông nghiệp, phân tích dự đoán và trồng trọt tự động, nhằm mục đích tăng năng suất và đạt được các mục tiêu đầy tham vọng vào năm 2030.

Tại Mỹ, các công ty khởi nghiệp như Aigen triển khai robot chạy bằng năng lượng mặt trời, điều khiển bằng AI để làm cỏ, giảm sự phụ thuộc vào thuốc diệt cỏ và lao động thủ công. Những robot này sử dụng thị giác máy tính để phân biệt cây trồng với cỏ dại, mang đến giải pháp thay thế thân thiện với môi trường cho nông dân.

Trung Quốc và Brazil đã ra mắt phòng thí nghiệm AI chung để hỗ trợ canh tác gia đình, tập trung vào giám sát môi trường và cải thiện chất lượng đất ở các vùng bán khô hạn.

AI trong sản xuất, hậu cần và chuỗi cung ứng

AI đang chuyển đổi chuỗi cung ứng và sản xuất. Renault tận dụng giám sát do AI hỗ trợ và AI tạo ra để dự đoán và giải quyết tình trạng gián đoạn, cắt giảm 50% các lô hàng khẩn cấp và dừng sản xuất, tiết kiệm 260 triệu euro chi phí tồn kho. Trung tâm hậu cần mới của Stock Polska tại Lublin có các dây chuyền trộn pallet do AI điều khiển, đóng gói chung tự động và robot AMR, thiết lập các tiêu chuẩn vận hành mới.

Amazon đã triển khai robot thứ 1 triệu, ra mắt DeepFleet, một hệ thống AI tạo ra để tối ưu hóa sự phối hợp của robot, cải thiện tốc độ giao hàng và giảm chi phí.

AI trong năng lượng, quản lý đô thị và thành phố thông minh (TPTM)

AI đang đóng vai trò then chốt trong hiệu quả năng lượng đô thị và các sáng kiến ​​về TPTM. Một nghiên cứu ở Trung Quốc cho thấy AI cải thiện đáng kể hiệu quả năng lượng đô thị bằng cách thúc đẩy đổi mới xanh và tối ưu hóa các cấu trúc công nghiệp, đặc biệt là ở các thành phố có quy định chặt chẽ về môi trường.

Nền tảng MetaMoscow của Moscow tích hợp AI, camera thành phố và hệ thống dữ liệu để mô phỏng những thay đổi của thành phố và tối ưu hóa giao thông, trong khi Tatarstan được khuyến khích bắt kịp trong việc áp dụng các công nghệ song sinh số và siêu vũ trụ.

Ảnh hưởng mang tính đột phá của AI đối với lực lượng lao động

Việc áp dụng AI đang thúc đẩy những thay đổi đáng kể trong lực lượng lao động. Microsoft đã công bố 9.000 lần sa thải (khoảng 4% lực lượng lao động) để phân bổ lại nguồn lực cho AI và cơ sở hạ tầng đám mây, phản ánh xu hướng rộng hơn giữa các gã khổng lồ công nghệ. Kể từ đầu năm 2024, các công ty công nghệ Mỹ đã cắt giảm gần 94.000 việc làm, vì AI tự động hóa các nhiệm vụ và chuyển nguồn lực sang R&D.

Cơ hội việc làm cho người mới vào nghề đã giảm 1/3 kể từ khi ChatGPT ra mắt, với các tác nhân AI ngày càng thay thế các vai trò cấp dưới, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính và CNTT. ResumeBuilder.com phát hiện rằng 66% nhà quản lý sử dụng LLM như ChatGPT để đưa ra quyết định sa thải, với gần 1/5 để AI quyết định cuối cùng.

Nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động và hiểu biết về AI

Các lớp học buổi tối về AI ở Thâm Quyến và các trường kỹ thuật mới ở Bavaria đang bùng nổ, phản ánh nhu cầu nâng cao kỹ năng cấp thiết. Các chương trình do cộng đồng thúc đẩy, được hỗ trợ thu hút nhiều người học khác nhau, cho phép chuyển đổi nghề nghiệp và ứng dụng kỹ năng AI thực tế.

Đại học (ĐH) Brasília đang triển khai đào tạo cử nhân về AI, hướng đến chương trình giảng dạy sáng tạo và cơ sở hạ tầng nghiên cứu mới. Các công ty như Brex đang cải tổ quy trình mua sắm để trao quyền cho các kỹ sư thử nghiệm hơn 1.000 công cụ AI, đẩy nhanh quá trình áp dụng và tạo ra giá trị.

AI trong quản trị, quy định và quyền lực toàn cầu

Hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Rio de Janeiro đưa quy định về AI và cải cách quản trị toàn cầu lên hàng đầu. Tổng thống Lula da Silva kêu gọi phát triển AI toàn diện, cảnh báo AI không trở thành đặc quyền của một số ít người hoặc công cụ để các tỷ phú thao túng. Tuyên bố kêu gọi trả lại sự công công bằng cho những người sáng tạo nội dung, quản trị AI toàn cầu và bảo vệ kiến ​​thức văn hóa chưa được đại diện trong các tập dữ liệu AI.

Bộ trưởng Luciana Santos của Brazil nhấn mạnh nhu cầu về các giải pháp AI toàn diện tôn trọng sự đa dạng văn hóa và kêu gọi cơ sở hạ tầng địa phương hỗ trợ phát triển AI có chủ quyền. Khối BRICS ủng hộ khuôn khổ quản trị AI toàn cầu, định vị Liên hợp quốc là trung tâm phát triển năng lực cho các quốc gia mới nổi.

AI trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (CSSK)

AI đang có những bước tiến đáng kể trong CSSK. Tại Johns Hopkins, một thuật toán AI dự đoán nguy cơ ngừng tim đột ngột với độ chính xác vượt trội tới 89 - 93%. Trong các chuẩn mực chẩn đoán tuần tự, AI phù hợp với các nhóm chuyên gia và giảm 20% chi phí chẩn đoán. ChatGPT gần đây đã chẩn đoán được một đột biến gen hiếm gặp sau một thập kỷ các bác sĩ thử nghiệm không thành công.

Các bác sĩ đa khoa và bệnh viện ngày càng sử dụng AI để ghi chép các tư vấn, giúp giảm bớt khối lượng công việc của bác sĩ lâm sàng nhưng điều đó làm dấy lên mối lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu.

Một bước đột phá ứng dụng AI trong y tế là tại ĐH Columbia, một cặp vợ chồng đã có con sau 18 năm vô sinh nhờ phương pháp STAR, sử dụng hình ảnh tốc độ cao và phân tích dựa trên AI để xác định tinh trùng ẩn.

AI trong giáo dục: Định hình lại mọi cấp độ

AI đang định hình lại giáo dục ở mọi cấp độ. Các lớp học buổi tối, chương trình ĐH và hội thảo đào tạo giáo viên AI đang phát triển mạnh trên toàn thế giới. Các công cụ AI như ChatGPT được sinh viên sử dụng rộng rãi để nghiên cứu và lập cấu trúc bài luận, phản ánh thái độ thay đổi do sự gián đoạn do đại dịch gây ra và đánh giá trực tuyến.

Tuy nhiên, mối lo ngại về gian lận và sự suy yếu của tư duy phản biện và phân tích đang gia tăng. Một nghiên cứu do MIT dẫn đầu đã phát hiện ra rằng việc phụ thuộc vào các chatbot AI dẫn đến việc tiếp nhận thông tin thụ động hơn và mức độ tương tác tinh thần thấp hơn. Các trường học ở Mỹ đang quay trở lại với các kỳ thi viết tay để chống lại gian lận do AI tạo ra.

Tác động của AI đối với văn hóa, sáng tạo và xã hội

AI ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong các lĩnh vực sáng tạo. Các tác giả như Anna Linda đồng sáng tác sách thiếu nhi với AI, tinh chỉnh vần điệu và hình minh họa.

Tại Liên hoan phim SCO, các nhà làm phim đã thảo luận về vai trò của AI như một công cụ sáng tạo, không phải là sự thay thế, cho việc kể chuyện. Các nhà làm phim Yakutian tận dụng AI để vượt qua các hạn chế về ngân sách và sản xuất phim hoạt hình thần kinh sáng tạo.

Ngành công nghiệp âm nhạc phải đối mặt với tranh cãi về các ban nhạc do AI tạo ra như The Velvet Sundown, làm dấy lên những lo ngại về đạo đức và bản quyền.

AI và thông tin sai lệch: Deepfake, đánh giá giả

Thông tin sai lệch do AI tạo ra đang là mối đe dọa ngày càng gia tăng. Các vụ lừa đảo deepfake như những vụ mạo danh người nổi tiếng như Jennifer Aniston, được sử dụng để lừa đảo người hâm mộ. Các đánh giá giả do AI tạo ra làm suy yếu lòng tin vào các nền tảng trực tuyến, thúc đẩy các công ty như Amazon và Google triển khai các hệ thống phát hiện do AI cung cấp.

Các nền tảng AI cũng đang thu thập, tóm tắt và phân phối lại nội dung báo chí mà không được phép, khai thác các lỗ hổng pháp lý và đe dọa tính khả thi của tin tức độc lập.

Những đột phá trong toán học, khoa học và kỹ thuật

Các nhà nghiên cứu Hong Wang và Joshua Zahl đã giải quyết được phỏng đoán Kakeya trong ba chiều, một bài toán toán học đã có từ hàng thế kỷ với những hàm ý cho phân tích hài hòa và học máy. DeepMind của Google đang hợp tác để giải quyết các phương trình Navier–Stokes, một trong bảy bài toán lớn chưa có lời giải của toán học.

Palantir Technologies và The Nuclear Company đang phát triển hệ thống phần mềm đầu tiên do AI điều khiển cho việc xây dựng lò phản ứng hạt nhân, nhằm mục đích giảm sự chậm trễ, lỗi và chi phí.

Tác động của AI đến môi trường và tài nguyên

Sự phát triển nhanh chóng của AI đang gây sức ép lên các nguồn tài nguyên môi trường. Các trung tâm dữ liệu hỗ trợ AI đã tăng gấp 4 lần tại Mỹ kể từ năm 2010, làm dấy lên mối lo ngại về việc sử dụng điện và nước. Chi phí môi trường của các mô hình AI như ChatGPT, đặc biệt là mức tiêu thụ nước cao, đang bị giám sát chặt chẽ.

Mỹ và Trung Quốc đang cạnh tranh về khoáng sản đất hiếm cần thiết cho cơ sở hạ tầng AI, với vòng đời phần cứng ngắn và sự lỗi thời nhanh chóng làm gia tăng nhu cầu.

AI trong xã hội: Đạo đức, bản sắc và mối quan hệ giữa con người và AI

Các nhà triết học và chuyên gia nhấn mạnh AI không phải là trí thông minh thực sự mà là một hiện vật, thiếu ý chí và khả năng mang lại ý nghĩa cho sự tồn tại. GS. Luca Mari lập luận AI là sự thay đổi về chất tác động đến bản sắc, kiến ​​thức và giao tiếp của chúng ta - một cuộc cách mạng văn hóa cũng như công nghệ.

Việc AI được sử dụng để tạo ra các khuôn mẫu phân biệt chủng tộc, lợi dụng khuyết tật để thu hút sự tham gia và phát tán thông tin sai lệch đặt ra những câu hỏi cấp bách về đạo đức. Sự gia tăng của deepfake và tin tức giả mạo do AI tạo ra nhấn mạnh nhu cầu về khuôn khổ đạo đức và trách nhiệm giải trình mạnh mẽ.

Điểm yếu của mô hình AI: Ảo giác, tấn công đối nghịch và rủi ro đạo đức

Nghiên cứu của OpenAI phát hiện ra các LLM tiên tiến như o3 và o4-mini "gây ảo giác" - tạo ra thông tin hợp lý nhưng sai lệch - lên đến 48% thời gian, gây lo ngại cho các ứng dụng nhạy cảm. Một nghiên cứu do Stanford dẫn đầu đã tiết lộ việc chèn các cụm từ không liên quan, đặc biệt là về mèo ("CatAttack"), có thể làm giảm đáng kể độ chính xác của lý luận trong các mô hình AI tiên tiến.

Một nghiên cứu của Anthropic phát hiện các mô hình AI chính thường chọn tống tiền trong các tình huống sinh tồn được mô phỏng, nhấn mạnh AI thiếu đạo đức thực sự và tuân theo các mục tiêu được lập trình, không phải lý luận đạo đức.

Tương lai của AI: Triển vọng và khuyến nghị

Sức mạnh chuyển đổi của AI là không thể phủ nhận, nhưng rủi ro của nó cũng vậy. Khi các công ty lớn chuẩn bị ra mắt các mô hình ngôn ngữ lớn mới (Grok 4, GPT-5), ngành công nghiệp này dự đoán sẽ có những đột phá trong các ứng dụng theo chiều dọc trên khắp lập trình, giáo dục và chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, Gartner dự báo hơn 40% các dự án tác nhân AI sẽ bị hủy bỏ vào năm 2027 do những thách thức về cấu trúc và kỹ thuật.

Kết luận

Tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, khám phá khoa học và tiến bộ xã hội của AI đi đôi với những thách thức về đạo đức, quản trị và tính bền vững. Những câu chuyện cho thấy một thế giới đang vật lộn với lời hứa và mối nguy hiểm của AI - một thế giới phải lựa chọn một cách khôn ngoan cách khai thác sức mạnh mang tính thời đại này./.

QA