Khởi động quyết liệt, tạo nền tảng thực chất

Dữ liệu thu thập từ 3.321 xã, phường thuộc 34 tỉnh, thành phố cùng dữ liệu hiển thị bản đồ số của Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam cho thấy một bức tranh tổng thể: Đó là việc triển khai Kế hoạch 02 ngày 19/6/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KH,CN, ĐMST & CĐS) về thúc đẩy CĐS liên thông, đồng bộ, nhanh, hiệu quả đáp ứng yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị diễn ra chủ động, đồng đều và mang tính hệ thống.

Tinh thần chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt từ Trung ương nhanh chóng lan tỏa đến từng địa phương. Hàng loạt địa phương đã chủ động, triển khai đồng bộ đến cấp xã. Nhờ sự phối hợp nhịp nhàng, điều chỉnh quy trình nội bộ, sắp xếp lại hạ tầng nhân sự và công nghệ, đảm bảo chính quyền hai cấp vận hành ổn định từ ngày 1/7/2025.

Không chỉ ở mặt hành chính, sự chuyển động thể hiện rõ trong ý thức của đội ngũ cán bộ. Tinh thần “làm ngay, làm kịp thời, làm có chất lượng” đã trở thành chuẩn mực chung, nhất là ở cấp xã – nơi tiếp xúc trực tiếp với người dân và doanh nghiệp. Việc cán bộ chủ động làm ngoài giờ, tiếp nhận nhiệm vụ mới sau sáp nhập địa giới hành chính trong thời gian ngắn, cho thấy sự thích nghi nhanh với mô hình vận hành mới – một tiền đề quan trọng cho thành công lâu dài của quá trình số hóa.

Khi sự đồng bộ là điều kiện tiên quyết

Thành công bước đầu không đến từ một yếu tố đơn lẻ mà là kết quả của sự kết hợp nhiều điều kiện: chỉ đạo kiên quyết từ Trung ương, sự chủ động tổ chức triển khai của địa phương, năng lực kỹ thuật sẵn sàng, và đặc biệt là con người – những người trực tiếp thực thi chuyển đổi số ở cơ sở.

Ở đó, sự phối hợp giữa chính quyền các cấp, các đơn vị chuyên môn công nghệ, và đội ngũ cán bộ “ba tại chỗ” chính là trục xoay giúp hệ thống vận hành trơn tru trong giai đoạn chuyển tiếp.

Những gì diễn ra trong thời gian qua đã xác lập một phương thức mới trong quản trị cải cách: không thể chuyển đổi số một cách thực chất nếu thiếu chuyển đổi nhận thức – từ người lãnh đạo đến người vận hành. Và cũng không thể kỳ vọng vào một nền hành chính điện tử hiệu quả nếu thiếu đi sự đồng bộ từ hạ tầng phần cứng đến nền tảng phần mềm và kỹ năng con người.

Nhận diện thách thức

Tuy nhiên, ẩn dưới những tín hiệu tích cực vẫn còn nhiều bất cập có thể làm chậm tiến độ hoặc bó hẹp kết quả chuyển đổi số nếu không được kịp thời tháo gỡ.

Nổi cộm là sự thiếu ổn định và đồng bộ trong hệ thống phần mềm và nền tảng dịch vụ công trực tuyến. Không ít địa phương phản ánh tình trạng lỗi phần mềm, không liên thông, hoặc cập nhật chậm, khiến quy trình xử lý hồ sơ bị ngắt quãng, ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ hài lòng của người dân. Càng đáng lo hơn khi điều này xảy ra ở những nơi điều kiện tiếp cận công nghệ vốn đã hạn chế.

Một vấn đề khác là sự thiếu hụt về hạ tầng kỹ thuật – từ máy tính, máy scan, máy in đến các thiết bị chuyên dụng như máy lấy số hay màn hình tương tác. Một số xã, phường đang “chạy” phần mềm hiện đại trên hạ tầng đã cũ, không đủ cấu hình – điều không chỉ làm chậm tốc độ xử lý mà còn làm tăng nguy cơ rủi ro hệ thống... Đó còn là thực trạng cán bộ chưa được cấp đầy đủ chữ ký số và chứng thư số - điều kiện tiên quyết để xử lý hồ sơ điện tử.

Đi cùng với đó là những quy trình thủ tục hành chính chưa được số hóa hoàn toàn, vẫn giữ tính thủ công, phụ thuộc vào hồ sơ giấy hoặc chưa cập nhật kịp trên Cổng Dịch vụ công. Sự không nhất quán trong quy trình vận hành khiến người dân khó tiếp cận dịch vụ số và tạo thêm áp lực không cần thiết cho cán bộ xử lý.

Còn một hạn chế không thể không nhắc đến là kết nối hạ tầng mạng yếu, chậm, không ổn định và nhân lực công nghệ thiếu. Sự chưa liên thông giữa các phòng ban, đơn vị chuyên môn, cộng với năng lực số hạn chế của cả cán bộ lẫn người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa sẽ dẫn đến một bộ phận xã, phường rơi vào trạng thái có hệ thống mà chưa vận hành được.

Không chỉ khắc phục, mà là tái thiết cách làm

Trước thực trạng đó, thực tế đòi hỏi không chỉ là giải quyết từng vấn đề đơn lẻ, mà phải tái cấu trúc cách tiếp cận. Đầu tiên là rà soát và chuẩn hóa toàn bộ quy trình phát triển phần mềm, đảm bảo đồng bộ giữa các hệ thống cấp tỉnh và Trung ương.

Cùng với đó tăng cường phối hợp giữa đơn vị phát triển phần mềm và các địa phương để khắc phục lỗi theo phản hồi thực tế. Cần có một cơ chế linh hoạt, lồng ghép các chương trình chuyển đổi số quốc gia để hỗ trợ địa phương.

Mặt khác, tăng cường tổ chức tập huấn, hướng dẫn sử dụng phần mềm mới cho cán bộ các cấp. Ưu tiên triển khai cơ chế hỗ trợ kỹ thuật nhanh, trực tuyến cho các địa phương. Đây là nền móng cho toàn bộ quy trình, do đó, cần có cơ chế đào tạo sử dụng hiệu quả và sớm xây dựng hạ tầng dùng chung giữa các hệ thống phần mềm để tăng tính liên thông, tiết kiệm tài nguyên.

Về cải cách thủ tục hành chính, cần chuyển từ tư duy “đưa hồ sơ lên mạng” sang thiết kế lại quy trình - gọn, tinh, dễ hiểu, dễ sử dụng. Việc đánh giá hiệu quả cũng cần chuyển trọng tâm từ số lượng hồ sơ tiếp nhận sang mức độ hài lòng và hiệu quả thực chất của người dân khi sử dụng dịch vụ công.

Và không thể thiếu, đó là sự đồng hành của xã hội: huy động lực lượng sinh viên chuyên ngành công nghệ thông tin, tình nguyện viên số, Tổ ứng cứu, Tổ công nghệ số cộng đồng, … hỗ trợ địa phương. Đồng thời tăng cường truyền thông để người dân không chỉ “biết” mà còn “muốn” sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Kế hoạch 02-KH/BCĐTW là một bước đi lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong xây dựng Chính quyền điện tử và cải cách hành chính quốc gia. Thành công bước đầu là rất đáng ghi nhận, nhưng cũng là lời cảnh báo rằng nếu không tiếp tục hành động quyết liệt, có trọng tâm và sát thực tiễn, chúng ta có thể bỏ lỡ thời điểm “vàng” để tái thiết bộ máy nhà nước theo hướng hiện đại, hiệu quả, phục vụ nhân dân.

CĐS không đơn thuần là công nghệ - đó là đổi mới cách nghĩ, cách làm và cách phục vụ. Và chỉ khi mỗi người cán bộ ở cơ sở xem công cuộc này là nhiệm vụ của chính mình, khi mỗi người dân cảm thấy được phục vụ tốt hơn, thì mới có thể “số hóa” bộ máy hành chính – không chỉ trên hệ thống, mà trong từng hành động cụ thể./.