Những lợi ích và thách thức khi công nghệ phổ cập: Câu chuyện từ Hàn Quốc

Sinh sống tại Hàn Quốc đã gần 10 năm, bà Nguyễn Lê cho biết, quốc gia Đông Á này ứng dụng công nghệ trong mọi hoạt động. Ngoài mạng viễn thông truyền thống giúp người dân nhắn tin, gọi điện, các ứng dụng như KakaoTalk rất phổ biến, hầu như người Hàn Quốc nào cũng sử dụng.

Qua ứng dụng (app) KakaoTalk, các thành viên trong gia đình, xã hội có thể nhắn tin, gọi điện, mua sắm, tặng quà cho nhau. App KakaoTalk còn liên kết với ngân hàng nên có thể chuyển, nhận tiền. KakaoTalk hầu như tích hợp tất cả trong một nên rất tiện lợi.

Hiện nay, phần lớn người trẻ Hàn Quốc không còn ra ngân hàng để gửi, nhận tiền hoặc thực hiện các giao dịch. Tất cả mọi việc chỉ cần cài đặt app của ngân hàng trên điện thoại là có thể giải quyết được tất cả các nhu cầu. Chứng minh thư, các giấy tờ cá nhân cũng được số hóa, tạo ra sự liên kết để người dùng kết nối với các tiện ích thành vòng quay khép kín.

Hầu hết các thủ tục hành chính được giải quyết, xử lý trực tuyến (online). Nếu người dân có thắc mắc cần được trả lời có thể nhắn tin hoặc gọi điện đến các số điện thoại, cổng thông tin của cơ quan nhà nước sẽ được hỗ trợ, cung cấp thông tin.

Cũng như ở bất cứ quốc gia nào, tại Hàn Quốc, công nghệ không chỉ mang lại tác động tích cực mà còn cả tiêu cực. Không ít trẻ em đã dùng điện thoại để đánh bạc trên mạng. Cũng không ít trường hợp các em bạo hành, bắt nạt bạn rồi quay video tung lên mạng, khiến nạn nhân tổn thương dẫn đến lựa chọn tiêu cực.

Thêm vào đó, công nghệ càng phát triển khả năng kiểm soát, bảo mật an toàn cũng khó khăn hơn. Mới đây, một hãng viễn thông lớn của Hàn Quốc đã làm lộ thông tin cá nhân của người dùng, khiến hàng triệu người phải đổi SIM và sống trong bất an vì kẻ xấu có thể lợi dụng thông tin đó để rút tiền, lừa đảo.

Với cậu con trẻ nhỏ 6 tuổi, bà Nguyễn Lê chia sẻ: “Con của tôi sắp bước vào lớp 1 nhưng cháu chưa được xem điện thoại thông minh. Cháu mới chỉ được xem tivi mỗi ngày 30 phút. Nhưng khi con trẻ lớn hơn, nhiều bố mẹ sẽ mua điện thoại cho con, tôi nghĩ mình cũng phải trao đổi nhiều với con về cách sử dụng điện thoại như thế nào là hợp lý bởi bây giờ chỉ cần một chiếc điện thoại là có thể làm được rất nhiều việc”.

Tại Hàn Quốc, theo Đạo luật Bảo vệ thông tin cá nhân Trẻ em và Thanh thiếu niên mới, trẻ em ở Hàn Quốc sẽ có thể yêu cầu xóa thông tin cá nhân trực tuyến bất kể thông tin đó do chính trẻ em hay bên thứ ba đăng tải. Đạo luật áp dụng cho những người dưới 19 tuổi.

Trẻ em và thanh thiếu niên ngày nay lớn lên cùng với các thiết bị kỹ thuật số. Với khả năng truy cập dễ dàng vào các trang web và phương tiện truyền thông xã hội, thế hệ này đặc biệt dễ bị tổn thương trước nguy cơ xâm phạm thông tin cá nhân. Do thiếu hiểu biết hoặc thờ ơ, trẻ em thường vô tình đồng ý với các chính sách thông tin cá nhân trực tuyến và cho phép thông tin cá nhân được tiết lộ một cách tự do.

Theo Đạo luật, các công ty và nhà điều hành trang web có những chính sách xử lý thông tin cá nhân mới dành riêng cho trẻ em. Theo đó, các công ty cần diễn đạt lại các chính sách thông tin cá nhân dành cho trẻ em bằng ngôn ngữ dễ hiểu. Cách thức thu thập, sử dụng và công khai thông tin cá nhân phải được đưa vào và các chính sách này phải được tiết lộ trước khi thu thập dữ liệu.

Đối với các dịch vụ truyền thông xã hội và trang web trò chơi, khi người dùng là trẻ em dưới 14 tuổi, việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân cho mục đích quảng cáo hướng mục tiêu thương mại là bị cấm.

Đạo luật cũng giúp ngăn chặn trào lưu “sharenting” (lên mạng khoe con) đã trở thành một vấn đề, một xu hướng phổ biến của các bậc cha mẹ, khiến thông tin cá nhân của trẻ em có nguy cơ bị rò rỉ.

Chủ động học hỏi và thích nghi: Câu chuyện từ Hoa Kỳ

Có thời gian thực tập sinh nghiên cứu tại Liên Xô cũ nhiều năm trước và nay sinh sống tại Hoa Kỳ, TS. Nguyễn Quý Minh Hiền, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Công nghệ thông tin và Truyền thông, chia sẻ những cảm nhận sâu sắc về sự phát triển không ngừng của công nghệ đối với gia đình và các thành viên.

TS. Nguyễn Quý Minh Hiền chia sẻ: “Trước đây, khi học tập, nghiên cứu tại Liên Xô cũ, ngày đó phương thức liên lạc chủ yếu của tôi với gia đình ở Hà Nội chủ yếu là viết thư và gửi điện tín”.

Việc muốn gọi điện thoại đối với một người ở xa Tổ quốc, gia đình hồi đó phải trải qua một “quy trình” dài với nhiều công đoạn. “Tôi ở Moskva muốn gọi điện về nhà, đầu tiên phải đến Bưu điện trung tâm ở thủ đô đặt trước lịch hẹn gọi điện thoại về Hà Nội, thường phải hẹn trước từ 5 đến 7 ngày. Tiếp đó, tôi đánh điện tín về nhà để bố, mẹ tôi đến Bưu điện Trung tâm Hà Nội theo đúng lịch hẹn để có thể trò chuyện qua điện thoại đường dài. Đúng ngày giờ hẹn, tôi lại mang theo giấy hẹn đến Bưu điện trung tâm Moskva, còn bố, mẹ tôi ở Hà Nội đem theo bức điện tín tôi đã gửi đến Bưu điện Trung tâm Hà Nội”.

Tiếp đó, các nhân viên bưu điện Moscow và Hà Nội kết nối để tôi và bố mẹ nói chuyện điện thoại với nhau. “Gọi điện thoại là dịch vụ đặc biệt, chỉ bưu điện trung tâm Thủ đô mới có, các bưu điện chi nhánh không có dịch vụ này. Tuy nhiên, đúng lịch hẹn mà Hà Nội hoặc Moscow có mưa lớn thì tín hiệu thoại bị nhiễu, cuộc gọi cũng không kết nối được. Thực tế, tỷ lệ kết nối cuộc gọi thành công rất thấp. Sau vài lần trải nghiệm vất vả cho cả bố mẹ và bản thân thì tôi từ bỏ việc gọi điện, chỉ viết thư và gửi điện tín”.

Bây giờ, mạng xã hội trở nên phổ cập với nhiều mạng xã hội như Facebook, Zalo... có chức năng thoại, video. “Mọi người rất dễ dàng thực hiện các cuộc gọi video miễn phí với người thân, với bạn bè ở các quốc gia khác nhau. Nhờ có công nghệ, ngày nay thế giới đã trở thành ngôi làng toàn cầu. Tình cảm gần gũi hay xa cách giữa các thành viên trong gia đình, giữa bạn bè không phụ thuộc nhiều vào nơi họ đang sống mà phụ thuộc vào sự quan tâm dành cho nhau”.

TS. Nguyễn Quý Minh Hiền chia sẻ: Sự phát triển của công nghệ có ảnh hưởng lớn đến toàn xã hội và tất nhiên có ảnh hưởng đối với mỗi gia đình ở bất cứ quốc gia nào và cả ở Hoa Kỳ. Thay vì trò chuyện trực tiếp với nhau thì nay việc nhắn tin đã trở nên phổ biến trong nhiều gia đình. Bố mẹ trao đổi chuyện gia đình qua tin nhắn nhiều hơn là trao đổi trực tiếp. Con trẻ còn hình thành một loại “ngôn ngữ” ngắn gọn để nhắn tin và nói chuyện với nhau.

“Một người bạn của tôi than phiền rằng cậu con trai của anh thay vì nhắn tin trả lời “Yes” hoặc “Ok” thì chỉ nhắn một chữ “k”, để tiết kiệm thời gian bấm phím!. Như vậy, không cách nào khác là các bậc cha mẹ cũng phải kịp thời cập nhật thông tin để có thể trò chuyện với các con”.

Thực tế, theo TS. Nguyễn Quý Minh Hiền, các thành viên trong gia đình ở Hoa Kỳ ít bị áp lực từ các kỳ thi phổ thông, do vậy, trẻ em cũng ít “vất vả” hơn trẻ em ở một số quốc gia châu Á. Ngoài thời gian học ở trường, tùy theo sở thích, con trẻ có thể đến thư viện hoặc các trung tâm dành cho thiếu nhi để học các môn theo sở thích, trong đó có học về công nghệ như học lập trình (coding), ứng dụng in 3D...

“Việc học thêm là tự nguyện, không bắt buộc. Nếu các cháu cần gia sư hỗ trợ thì luôn có các thiện nguyện viên là giáo viên về hưu sẵn sàng giúp miễn phí”.

Một điểm đáng chú ý nữa là các gia đình ở Hoa Kỳ hiếm khi cả ba thế hệ sống cùng nhau. Đa số các gia đình ở Hoa Kỳ chỉ có hai thế hệ sống cùng nhau: Cha mẹ và con cái. Con cái tiếp thu công nghệ mới rất nhanh, nếu điều gì chưa biết thì sẽ học hỏi từ cha mẹ, hoặc nhiều con trẻ học hỏi lẫn nhau, học cách làm chủ công nghệ để không bị lợi dụng.

Hiện tại, theo TS. Nguyễn Quý Minh Hiền, một vấn đề cần quan tâm là công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có thể được xem là thách thức lớn đối với các phụ huynh, giáo viên và học sinh. “Con trẻ tiếp cận và tiếp thu rất nhanh các thành tựu công nghệ. AI hỗ trợ học sinh viết các bài luận, làm các bài tập nhanh hơn rất nhiều và thậm chí có nội dung phong phú hơn, hấp dẫn hơn so với việc học sinh tự làm. Vấn đề đặt ra là cha mẹ, giáo viên cần phân biệt được bài luận được AI hỗ trợ với bài luận do học sinh tự viết. Một số kỹ năng tư duy của học sinh sẽ không được phát huy nếu sử dụng AI thay cho việc tự học hỏi, nghiên cứu”.

Tác động tiêu cực của công nghệ đối với gia đình xuất phát ở chỗ sự khác biệt về kỹ năng nắm bắt làm chủ công nghệ của các thành viên trong gia đình. Trong khi cha mẹ bận rộn, ít có thời gian cập nhật công nghệ mới, thì con trẻ lại tích cực hăng hái nắm bắt những điều mới mẻ. Sự khác biệt này sẽ dẫn đến khoảng cách trong giao tiếp giữa các thành viên trong gia đình. Đây là thách thức không nhỏ đối với các bậc cha mẹ.

Theo TS. Nguyễn quý Minh Hiền, công nghệ được sử dụng đúng thì sẽ là tích cực, bị lợi dụng thì sẽ thành tiêu cực. Thời COVID-19, các cuộc hội họp trực tuyến thay thế các cuộc họp gặp mặt trực tiếp, các dịch vụ hẹn hò, kết bạn trên các mạng xã hội cũng nở rộ. Các mạng xã hội đã giúp mọi người kết nối với nhau, động viên nhau vượt qua thời kỳ gian nan. Tuy nhiên, một số kẻ xấu đã lợi dụng điều đó để lừa tiền của những người thiếu kinh nghiệm. Các thư viện Hoa Kỳ đã kịp thời tổ chức nhiều hội thảo trực tuyến hướng dẫn các gia đình, người dùng mạng xã hội cách nhận dạng cạm bẫy, phòng chống các chiêu thức lừa đảo qua mạng.

Sinh sống ở Hoa Kỳ nhiều năm, TS. Nguyễn Quý Minh Hiền nhận thấy những lợi thế của người sử dụng các nền tảng Google, Amazon ở Hoa Kỳ so với người dùng ở các nước khác. Hoa Kỳ là nơi khởi nguồn của Internet, nơi ra đời Microsoft, Google, Amazon, Facebook... Hoa Kỳ có các nền tảng công nghệ - dịch vụ hỗ trợ sự phát triển.

Chia sẻ với chúng tôi, TS. Nguyễn Quý Minh Hiền cho biết thêm: “Năm 2015, khi đó tôi bước qua tuổi 50, độ tuổi khó tiếp thu những điều mới, dễ đi theo lối mòn cũ. Công nghệ phát triển ngày càng nhanh, tôi cảm nhận không nỗ lực thì sẽ tụt hậu. Bản thân là người thích viết lách và đã từng xuất bản sách, tôi đã nỗ lực tìm hiểu và đến với các nền tảng số của Google và Amazon để tìm hiểu xuất bản sách điện tử. Cuốn sách điện tử (eBook) đầu tiên của tôi sau những nỗ lực đã được xuất bản trên Amazon. Tôi vui mừng chia sẻ những cuốn sách này với người thân trong gia đình, bạn bè. Niềm vui hay sự hấp dẫn thực thực sự rất lớn này có thể nói đã góp phần để tôi đến Hoa Kỳ trải nghiệm và phát triển năng lực bản thân”.

Với những trải nghiệm của cá nhân và là người từng công tác lâu năm trong ngành viễn thông - công nghệ thông tin, trong đó có nhiều kỷ niệm đẹp với VNPT, Tạp chí Công nghệ thông tin và Truyền thông, chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực, TS. Nguyễn Quý Minh Hiền chia sẻ rằng, công nghệ thực sự phát triển không ngừng và mỗi gia đình thực sự hưởng lợi từ công nghệ.

“Năm 1990, chúng ta đã không thể hình dung về mạng xã hội mà chúng ta đang sử dụng hôm nay. Chúng ta cũng không thể dự đoán rõ nét các ứng dụng công nghệ của tương lai sau 35 năm nữa. Giải pháp tối ưu nhất trong các giải pháp là mỗi gia đình, thành viên chủ động học hỏi, cập nhật thông tin để thích nghi với nhịp sống và sự phát triển của xã hội”, TS. Nguyễn Quý Minh Hiền trao đổi./.

Hoàng Linh