Thanh niên dân tộc thiểu số ứng dụng Internet

Không chỉ ở các khu vực đô thị, Internet đã dần tiếp cận ngay cả những khu vực vùng sâu vùng xa nơi các cộng đồng người dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống. Trong một nghiên cứu của Viện nghiên cứu Xã hội, kinh tế và môi trường (iSEE) được thực hiện chủ yếu với thanh thiếu niên DTTS tại hai thôn Lành và thôn Mộc thuộc xã Bành Trạch và Phúc Lộc, tỉnh Bắc Kạn. Hai dân tộc chiếm đa số ở đây là người Tày và người Mông, còn lại là người Dao, Nùng và Kinh đã chỉ rõ những tác động của Internet đối với thanh niên DTTS

Internet và những biến chuyển của hiện đại

Sự phát triển của công nghệ không phải yếu tố duy nhất, mà tất cả những chuyển dịch của đời sống kinh tế xã hội thúc đẩy việc sử dụng internet. Di cư lao động và giáo dục tập trung làm kéo giãn khoảng cách của các mối quan hệ trong gia đình và thôn bản. Những băng rôn tuyển công nhân lao động tràn lan trong thôn bản đồng nghĩa với thực tế rằng thanh niên đa số tìm kiếm việc làm phi nông nghiệp ngoài địa phương. Rất ít thanh niên trên 20 tuổi trong thôn đi học hết cấp 3, hầu hết đã nghỉ học từ cấp 2 để đi lao động để kiếm thu nhập cho gia đình. Bên cạnh đó, cách tổ chức giáo dục tập trung khiến các em học sinh từ cấp 2 đã đi học xa gia đình. Khi nhà và nơi làm việc bắt đầu tách rời cũng kéo theo sự thay đổi trong mạng lưới các mối quan hệ.

“Trước đây chỉ cần sang nhà hàng xóm là có mối quan hệ họ cần, nhưng bây giờ các mối quan hệ bị kéo xa ra khỏi nhau”, chị Quỳnh Anh nghiên cứu viên tại iSEE  nhận định. Giao tiếp mặt đối mặt vẫn được người dân trong thôn duy trì, đồng thời việc giao tiếp từ nơi này đến nơi khác nhờ điện thoại và internet ngày càng phát triển. Động lực của xu hướng này chính là những khoảng cách được tạo ra trong thời hiện đại.

Thế giới ‘ảo’ - Cuộc sống ‘thật’

Theo nghiên cứu của iSEE, kể từ khi internet xuất hiện và trở nên phổ biến, thế giới mạng không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí thông thường mà còn là nơi diễn ra những tương tác trong đời sống cộng đồng. Nói cách khác, những tương tác hằng ngày trong thôn bản không chỉ diễn ra trong không gian địa lý thông thường mà còn ‘di trú’ vào không gian mạng. “Với mỗi không gian đều gắn với những biến chuyển về thực hành cũng như văn hóa cộng đồng”, chị Quỳnh Anh cho biết.

Thanh niên chia sẻ những vấn đề giữa mình và người thân hay hàng xóm láng giềng trên mạng xã hội. Họ thiết lập chế độ chia sẻ công khai, vừa để bày tỏ cảm xúc vừa để kêu gọi thảo luận của cộng đồng. . Internet đã trao cho họ thêm một tư cách mới song song với tư cách thành viên trong thế giới offline vốn có của họ: thành viên của cộng đồng online.

Thế giới mạng: Lợi ích và rủi ro

Những lợi ích mà internet đem lại là không thể phủ nhận. Không gian mạng cung cấp điều kiện để người dân thích ứng với những biến đổi đó bằng cách cung cấp vốn xã hội thông qua mở rộng mạng lưới, đồng thời duy trì các mối quan hệ sẵn có. Bên cạnh đó, internet giống như thư viện thông tin mở đóng vai trò quan trọng đối với công việc và sinh kế trong bối cảnh thông tin trở thành nguồn vốn.

Đặc biệt, hầu hết thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội Facebook để tìm kiếm người yêu, kể cả các em học sinh lớp 6, lớp 7. Đa số các em kết bạn với cả người quen và người lạ. Số lượng bạn bè dao động phổ biến từ 2.000 - 5.000 người, phần lớn là những người họ chưa gặp ngoài đời. Thanh niên ở lại quê nhà khó tìm hiểu người yêu khi trai gái cùng độ tuổi trong các thôn lân cận hầu hết đều đi làm ăn xa. Trong khi đó, những người đi xa như làm thuê, phụ hồ hay công nhân đều bận rộn tối ngày với công việc và khó có thể tìm được người đồng tộc ở khu vực đô thị. Nghiên cứu Youth Online cũng chỉ ra các số liệu tương đồng: 53% trẻ em nữ từng gặp bạn bè trực tuyến ngoài đời thực, 70% trong số này gặp ngay sau lần nói chuyện đầu tiên; 65% trẻ em nam đã gặp bạn bè trực tuyến ngoài đời thực.

Bên cạnh lợi ích thì nghiên cứu cũng chỉ ra không ít rủi ro. Trẻ em và thanh thiếu niên có thể tiếp xúc chủ động hoặc bị động với những thông tin không phù hợp như những nội dung bạo lực, kích động hoặc khiêu dâm. Giới trẻ ở hai xã Phúc Lộc và Bành Trạch không có kỹ năng phân tích và đánh giá các nguy cơ online nên có thể gặp phải các rủi ro như lừa đảo, đánh cắp thông tin hay quấy tối tình dục, bắt cóc và buôn bán người. Nghiên cứu của ChildFund cũng chỉ ra 70% trẻ em đã từng tiếp xúc với nội dung tiêu cực và phản cảm, 75% trong số này có cảm xúc tiêu cực với các nội dung trên như sợ hãi và giận dữ. Hơn nữa, gia đình và nhà trường đều không có đủ kiến thức thông hiểu truyền thông để hướng dẫn các em sử dụng internet một cách an toàn. Ở khu vực vùng sâu vùng xa thiếu những cơ chế và hệ thống bảo vệ và trợ giúp liên quan.

Sự thâm nhập của internet đang là một thực tế mới không thể tránh khỏi trong các cộng đồng DTTS. Chính vì vậy, nghiên cứu của iSEE đề xuất các tổ chức làm việc với thanh niên DTTS có những chương trình tập huấn hướng tới tăng lợi ích và giảm nguy cơ, biến công nghệ và internet trở thành nền tảng hữu ích giúp thu hẹp bất bình đẳng.