Là NHTW đầu tiên trên thế giới phát hành đồng tiền nhân dân tệ kỹ thuật số, Trung Quốc sẽ có được những quyền lực gì?

Thời đại dịch, các NHTW đang trải qua quãng thời gian hết sức bận rộn. Cùng với việc bơm lượng tiền khổng lồ vào hệ thống tài chính để tiếp sức cho nền kinh tế, họ cũng phải "rửa tiền" theo đúng nghĩa đen. Từ Mỹ đến Hàn Quốc, các NHTW miệt mài "cách ly" và khử trùng những tờ giấy bạc có nguy cơ trở thành vật trung gian truyền bệnh. Trước rắc rối này, có lẽ nhiều người sẽ quan tâm hơn đến dự án đồng tiền kỹ thuật số đang được xúc tiến mạnh mẽ ở Trung Quốc. Nếu thành công, dự án này sẽ thay đổi hoàn toàn cách các NHTW quản lý cả thanh khoản và tiền mặt vật lý.

Trên thế giới có khoảng hơn chục NHTW đã bắt đầu suy nghĩ đến việc phát hành tiền tệ kỹ thuật số. Nhưng chỉ có một số ít đã tiến hành thử nghiệm và không có nước nào tiến xa bằng Trung Quốc – nước vừa trở thành quốc gia đầu tiên đưa 1 đồng tiền kỹ thuật số do NHTW phát hành (CBDC) vào sử dụng một cách hạn chế. NHTW Trung Quốc (PBoC) hợp tác với 7 tổ chức ngân hàng - công nghệ để thực hiện thử nghiệm trong quy mô nhỏ, thí điểm tại 4 thành phố: Thâm Quyến, Thành Đô, Tô Châu, Bảo Định từ ngày 4/5/2020; và chưa rõ thời gian thí điểm sẽ bao lâu. Một số công ty nước ngoài như Starbucks, McDonald’s và Subway được cho là sẽ tham gia thử nghiệm.

Năm 2014 Trung Quốc bắt đầu tìm hiểu về khái niệm CBDC với mong muốn thực hiện 1 cuộc cách mạng công nghệ trong hệ thống tài chính. Nếu như 1 thập kỷ trước, người Trung Quốc chủ yếu thực hiện các giao dịch bằng tiền mặt thì năm ngoái tổng giá trị các giao dịch tài chính thực hiện trên thiết bị di động đã lên tới 347 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 49 nghìn tỷ USD), chiếm khoảng 80%.

Nếu hệ thống thanh toán di động không thể tạo ra cuộc cách mạng, mọi người sẽ quay về với tiền mặt. Nhưng lượng tiền mặt trong lưu thông đang ngày càng giảm. Nếu triển khai CBDC thành công, người dân sẽ sử dụng "đồng tiền kỹ thuật số chính thức" trong các ví điện tử được NHTW cấp phép. Họ cũng có thể chuyển tiền ngay cả khi không có kết nối Internet – ví dụ như qua Bluetooth. Mới đây trên mạng đã lan truyền ảnh chụp màn hình ví điện tử đang được thử nghiệm: hình ảnh tờ 1 tệ được đóng dấu số seri do NHTW cấp, trông khá đảm bảo.

Nhưng lợi ích lớn hơn mà Trung Quốc hướng đến là thứ quyền lực mềm đi kèm với CBDC. Phiên bản của Trung Quốc sẽ là 1 đồng tiền kỹ thuật số tập trung, đi ngược lại với bitcoin. Giới chức sẽ có thể theo dõi mọi đồng tiền số đang lưu thông, khiến những kẻ trốn thuế hay rửa tiền khó hành động hơn rất nhiều. PBOC cũng sẽ sử dụng mật mã để kiểm soát tiền được sử dụng như thế nào. Ví dụ, nếu PBOC phát hành CBDC cho 1 ngân hàng thương mại để từ đó cho 1 doanh nghiệp nhỏ vay, PBOC có thể chắc chắn rằng số tiền chỉ được kích hoạt và có thể sử dụng được sau khi đã được chuyển đến doanh nghiệp.

Tất nhiên Trung Quốc vẫn có 1 chặng đường dài ở phía trước. Và công cuộc chuyển đổi này cũng không phải không có rủi ro, do đó Trung Quốc sẽ tiến hành chuyển đổi một cách thận trọng, theo 3 giai đoạn. Công ty môi giới chứng khoán Citic dự báo sẽ mất vài năm để đồng nhân dân tệ kỹ thuật số thay thế chỉ khoảng 10% tổng lượng tiền mặt vật lý đang lưu hành ở Trung Quốc.

Tham khảo The Economist

Trung Quốc vội vã phát hành nhân dân tệ phiên bản kỹ thuật số, đã đến lúc nói lời từ biệt với hệ thống ngân hàng và tiền tệ mà chúng ta từng biết?