Sách phiên bản giới hạn, cuộc chơi cũng lắm công phu

Khởi đầu bằng Văn Mới

Ấn bản sách đặc biệt đầu tiên là cuốn Văn Mới 5 năm đầu thế kỷ - một hợp tuyển văn xuôi của các tác giả mới và tác giả đang được mến mộ của Việt Nam giai đoạn đó do nhà văn Hồ Anh Thái tuyển chọn. Bản đặc biệt được làm bìa cứng, ruột in trên giấy conqueror (một loại giấy mỹ thuật cao cấp), được đánh số từ 001 đến 100, mỗi cuốn đều có chữ ký tươi của 39 nhà văn góp mặt trong sách. Với cuốn sách này, hoạ sĩ Trần Đại Thắng - người sáng lập Đông A đã đi gần như khắp Việt Nam để trực tiếp gặp các tác giả, từ nhà văn Nguyễn Tham Thiện Kế ở Việt Trì, các nhà văn Hồ Anh Thái, Nguyễn Huy Thiệp... ở Hà Nội, Trần Thùy Mai ở Huế, Nguyên Hương ở Đắk Lắk, Mạc Can, Nguyễn Vĩnh Nguyên, Nguyễn Danh Lam... ở TP. HCM, Trần Đức Tiến ở Vũng Tàu, Nguyễn Ngọc Tư ở Cà Mau... và rất nhiều nhà văn khác, để lấy chữ ký của họ...

Phong trào chơi sách bản đặc biệt thực ra đã có từ trước năm 1975, ở cả hai miền Bắc Nam, cùng một cuốn sách có thể có rất nhiều loại giấy in khác nhau. Nhưng sau đó là cả một khoảng thời gian dài gián đoạn. Hoạ sĩ Trần Đại Thắng tâm sự: "Có thể nói, ở thời điểm làm cuốn Văn Mới 5 năm đầu thế kỷ, chúng tôi gần như là đơn vị đầu tiên đưa sách phiên bản đặc biệt trở lại với những người sưu tập và chơi sách. Chưa có kinh nghiệm, lúc đó chúng tôi cũng không nghĩ đến khó khăn, mà chỉ cố gắng hết sức để hoàn thiện những ấn bản thật sự chất lượng, xứng đáng để được gọi là "bản đặc biệt"."

Ngay lập tức, Văn Mới 5 năm đầu thế kỷ, đã tạo ra một hiện tượng về xuất bản. Sách được phân phối ở phố Đinh Lễ, Nguyễn Xí và cho những người quen... Vào giữa năm 2005, sau hai ngày phát hành, 100 cuốn Văn Mới 5 năm đầu thế kỷ bản đặc biệt được phát hành hết.

Tuy nhiên, sau đó, Đông A dấn lên làm thêm bản đặc biệt khác với tác phẩm của các nhà văn Bùi Ngọc Tấn, Hồ Anh Thái, Hòa Vang... nhưng không được thành công. Một phần có thể do chưa đúng thời điểm: sách bản đặc biệt có giá khá cao so với ấn bản thông thường, đối tượng quan tâm đến sách bản đặc biệt là những người chơi sách khắp nơi, mà khi đó chưa có mạng xã hội kết nối nên sách ra không tiếp cận được đối tượng quan tâm thật sự...

Bùng nổ sách bản đặc biệt

Phải đến năm 2019, khi cuốn Anh em nhà Karamazov bản đặc biệt của Đông A ra đời mới thực sự đánh dấu một thời kỳ bùng nổ của việc làm sách bản giới hạn. Có lẽ cũng còn bởi vào thời điểm này mạng xã hội đã cực kỳ phát triển, cuốn sách đã được những người yêu sách, chơi sách trên cả nước biết đến và được đặt hết chỉ trong vài phút kể từ khi công bố.

Sau đó trong cùng năm, Đông A cho ra đời bản đặc biệt của Kiêu hãnh và định kiến, Những ngôi sao Eger, tất cả đều được bạn đọc đăng ký trong một thời gian rất ngắn. Vỏn vẹn 2 phút kể từ khi đăng thông báo mở bán bản đặc biệt của cuốn tiểu thuyết Những ngôi sao Eger trên trang fanpage Facebook, 100 bản sách có mức giá 1 triệu đồng/cuốn của Công ty sách Đông A đã được bán hết, để lại dư âm tiếc nuối cho nhiều bạn đọc đến chậm.

Điều đặc biệt là những người ngồi "canh" để đăng ký mua bản giới hạn lại phần nhiều tuổi còn rất trẻ, điều mà trước đây khó thấy.

Bản đặc biệt của Đông A, mỗi tựa chỉ có 100 bản, được đánh số từ ĐA-01 đến ĐA-100. Sách được làm bìa cứng bọc da, thực hiện thủ công, ruột in màu trên giấy tốt, có chữ ký của dịch giả và nghệ nhân đóng sách cùng dấu đỏ Đông A.

Sự ra đời của 3 ấn phẩm bản đặc biệt này đã thu hút đông đảo bạn đọc. Sự thành công này khiến Đông A quyết định mở tủ sách Special edition (phiên bản đặc biệt) với các bản tiếp theo như Robinson Crusoe, Bố già, Hán Sở diễn nghĩa, Khát vọng sống, Thiên hoàng Minh Trị…

Trong đó, S100 Bố già kỉ niệm 50 năm tiểu thuyết phát hành có giá 1,2 triệu đồng/ cuốn. Để thực hiện ấn bản này, Đông A đã đặt hàng các họa sĩ đương đại vẽ minh họa cho tác phẩm và đưa vào sách. Sau một thời gian ngắn thông báo phát hành S100 Bố già, phiên bản đặc biệt đã được mua hết.

Sau đó, Đông A tiếp tục thực hiện 500 bản bìa cứng bọc vải, hộp in metalize vàng (màng mạ kim loại mỏng), gọi là S500. Chưa đầy nửa tháng, 500 cuốn S500 cũng bán hết veo. Cơn cuồng sách bản đặc biệt lên cao tới mức các S100 thường có chủ trong vòng chưa đầy một phút sau khi thông báo mở bán.

Và cuộc chơi sách cũng không còn chỉ độc quyền của Đông A, nhiều đơn vị xuất bản đã tham gia vào cuộc chơi này. Bản đặc biệt nên giá cũng đặc biệt - gấp nhiều lần so với bản phổ thông, nhưng vẫn hút khách.

Trong đó, không định giá khung cho bản đặc biệt như cách của Đông A,  Thái Hà Books đã tổ chức đấu giá cho các bản đặc biệt. CuốnNghệ thuật và nghệ nhân vùng Kinh thành Huế được Thái Hà Books làm 4 phiên bản siêu đặc biệt trên giấy trúc chỉ do họa sĩ Phan Hải Bằng thực hiện với hộp đựng tinh xảo. Bốn phiên bản được đặt tên "Long", "Quy", "Phượng", "Phúc lành và trường thọ" lần lượt được bán đấu giá online và đấu giá trực tiếp. Kết quả, tổng cộng bốn phiên bản này được mua với giá 72 triệu đồng, trong đó đắt nhất là ấn bản "Phượng" khi người mua trả tới 33 triệu đồng để sở hữu.

500 bản đặc biệt cuốn Hà Nội quán xá phố phường đã được thương hiệu Sống phát hành ở dạng bìa cứng có chữ ký của tác giả Uông Triều và tranh Pop-up mô hình Hà Nội.

Những con đường tơ lụa được Phanbook phát hành 100 bản bìa cứng. Cuốn Nhụy khúc của Tao Đàn được phát hành 100 bản bìa cứng, có đánh số, có chữ ký của tác giả ghi kèm tên người sở hữu, có triện son của Tao Đàn. Tri thức trẻ books đang giới thiệu bản giới hạn của cuốn Tiêu sơn tráng sĩ, ngoài bìa cứng, triện tên sách, chữ ký của họa sĩ, thì độc giả còn nhận kèm một chiếc quạt Tiêu Sơn tráng sĩ được gia công bởi các nghệ nhân làng nghề quạt giấy Chàng Sơn.

Bản đặc biệt Việt Nam danh tác của Nhã Nam cũng "làm mưa làm gió" với phiên bản bìa da PU cao cấp cho 15 cuốn phiên bản giới hạn.

Thị trường vẫn rộng mở

Đáng chú ý là dù có giá cao nhưng các bản sách đặc biệt thường bán hết trong thời gian rất ngắn. Trên nhiều fanpage mở bán bản đặc biệt, dù sách đã bán hết nhưng vẫn thấy nhiều độc giả đặt mua, thậm chí đề nghị đơn vị làm sách tăng số lượng bản đặc biệt ở những lần tái bản sau.

Tuy nhiên, không phải việc thực hiện bản giới hạn lúc nào cũng suôn sẻ. Theo tiết lộ của ông Trần Đại Thắng, việc xuất bản bản giới hạn không phải hoàn toàn mang đến lợi nhuận. Thật sự có những cuốn sách chi phí sản xuất còn lớn hơn số tiền thu về. Ví dụ, cuốn Bố già S500, nhận đặt trước với giá 500.000 đồng nhưng chi phí thực tế để làm sách còn lớn hơn. Hoặc cuốn Thiên hoàng Minh Trị phải thu hồi chỉ vì một lỗi nhỏ về hình thức. Vừa phải làm lại ấn bản khác chất lượng hơn, vừa tặng thêm một cuốn Số đỏ bản S500, rồi đổi trả... nên sự thiệt hại cũng tương đối. Cho nên với các phiên bản đặc biệt, vào thời điểm hiện tại có thể xem đây là một cuộc chơi, một sự khám phá hơn là câu chuyện kinh doanh, lợi nhuận.

Nhìn chung, cuộc đua sách bản đặc biệt đều được các đơn vị xuất bản quan niệm đưa đến tay người đọc những cuốn sách không những để đọc, mà còn để trưng bày, ngắm nhìn. "Bạn đọc cầm một cuốn sách bản đặc biệt của Đông A phải được cảm nhận một sự thưởng thức trọn vẹn, cả về nội dung, câu chữ và hình ảnh. Khi một ấn bản đặc biệt ra đời, chúng tôi luôn nhận thấy ngay những điểm có thể thay đổi và làm tốt hơn ở lần sau. Đó là cả một quá trình hoàn thiện, qua từng phiên bản.", đại diện của Đông A cho biết.

Sách bản đặc biệt có giá khá cao so với ấn bản thông thường. Nhưng với điều kiện kinh tế được nâng cao, thị trường phục vụ cho nhu cầu chơi sách càng rộng mở. Sách phiên bản đặc biệt vẫn còn đủ sức hấp dẫn và lan tỏa rộng rãi. Cuộc chơi thành công hay không phụ thuộc vào các đơn vị xuất bản, ưu thế thuộc về những người có ý tưởng và không ngừng làm mới cả nội dung và hình thức của những bản sách đặc biệt dành cho những người chơi công phu./.